Namowa i pomoc do samobójstwa w polskim i austriackim prawie karnym – rozważania komparatystyczne
Katarzyna Borkowska
Prokuratura Rejonowa Warszawa-Śródmieście w WarszawieAbstrakt
Co roku na świecie ponad 700 tysięcy osób ginie w wyniku samobójczego zamachu. Samobójstwo stanowi więc ważne zjawisko – zarówno w aspekcie społecznym, jak też prawnym. Postęp w wielu dziedzinach życia, a w tym w dziedzinie medycyny i informatyki, spotęgował już i tak istniejące problemy w ujmowaniu aktów suicydalnych w ramy prawne. Ustawodawstwa stanęły m.in. przed takimi wyzwaniami jak eutanazja, samobójstwo wspomagane czy cybersamobójstwo. Sposób regulowania odpowiedzialności karnej za pomoc w popełnieniu samobójstwa może być różny. Przedmiot artykułu stanowi prawnoporównawcze opracowanie dedykowane namowie i pomocy do samobójstwa w Polsce i w Austrii. Za cel badań przyjęto ukazanie zbieżności oraz odrębności między unormowaniami. W opracowaniu przeanalizowano znamiona przestępstwa podżegania do samobójstwa zawarte w przepisach kodeksów karnych obu państw, szczegółowo opisując podmiot, stronę podmiotową, przedmiot oraz stronę przedmiotową przestępstwa. Odniesiono się także do ustawowego zagrożenia karą oraz przytoczono dane statystyczne obrazujące skalę zjawiska. Następnie dokonano porównania polskiej i austriackiej regulacji, akcentując podobieństwa i różnice. Najważniejsze wnioski wypływające z pracy są takie, że przepis penalizujący pomoc w samobójstwie w Polsce i w Austrii wykazuje zarówno cechy wspólne, jak też odmienne, oraz że po spodziewanej zmianie stanu prawnego w Austrii prawna regulacja może nie odpowiadać potrzebom społecznym. Przeprowadzone rozważania zostały oparte zarówno na poglądach doktryny, jak też orzecznictwa. Przy tworzeniu artykułu sięgnięto do polskich oraz zagranicznych materiałów źródłowych.
Słowa kluczowe:
prawo karne porównawcze, podżeganie do samobójstwa, samobójstwo, polskie prawo karne, austriackie prawo karneBibliografia
Alao A.O., Soderberg M., Pohl E.L., Alao A.L., Cybersuicide: review of the role of the internet on suicide, „Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking” 2006, nr 9 (4). Google Scholar
Andrejew I., Kodeks karny. Krótki komentarz, PWN, Warszawa 1986. Google Scholar
Bafia J., Mioduski K., Siewierski M., Kodeks karny. Komentarz, Wyd. Prawnicze, Warszawa 1987. Google Scholar
Bertel Ch., Schwaighofer K., Österreichisches Strafrecht. Besonderer Teil II, Österreich, Wiedeń 2015. Google Scholar
Birklbauer A., Hilf M., Tipold A., Strafrecht. Besonderer Teil I, Facultas, Wiedeń 2017. Google Scholar
Birklbauer A., Komentarz do § 78 StGB, [w:] F. Höpfel, E. Ratz (red.), StGB. Wienner Kommentar, MANZ, Wiedeń 2017. Google Scholar
Bojarski T. (red.), Kodeks karny. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2016. Google Scholar
Borkowska K.K., Przestępstwo dzieciobójstwa w ujęciu komparatystycznym, C.H. Beck, Warszawa 2020. Google Scholar
Budyn-Kulik M., Komentarz do art. 151 k.k., [w:] M. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, 2021, Lex. Google Scholar
Burda G., Der Suizid im Strafrecht, Exposé zum Dissertationsvorhaben mit dem Arbeitstitel, Uniwersytet w Wiedniu, Wiedeń 2017. Google Scholar
Burdziak K., Kierowanie wykonaniem samobójstwa i polecenie jego wykonania w polskim prawie karnym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2014, nr 4. Google Scholar
Burdziak K., Samobójca czy zabójca? Kilka słów na temat statusu samobójstwa w polskim prawie karnym, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2014, nr 4. Google Scholar
Burdziak K., Samobójstwo w prawie polskim, Wolters Kluwer, Warszawa 2019. Google Scholar
Daszkiewicz K., Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu. Rozdział XIX Kodeksu karnego. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2000. Google Scholar
Drzewiecki P., Samobójstwa nastolatków w Internecie w perspektywie pedagogiki mediów, „Kultura – Media – Teologia” 2011, nr 5. Google Scholar
Dukiet-Nagórska T., Esej o prawie do decydowania o niektórych przejawach życia osobistego, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2017, nr 43. Google Scholar
Durl R., Strafloser Beitragsversuch und strafbare Mitwisserschaft – ein vermeidbares Paradoxon, „RZ – Österreichische Richterzeitung” 2010, z. 10. Google Scholar
Filar M. (red.), Kodeks karny. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2016. Google Scholar
Filar M., Lekarskie prawo karne, Zakamycze, Kraków 2000. Google Scholar
Fluder R., Namowa i pomoc do targnięcia się na własne życie – zagadnienia wybrane, Google Scholar
[w:] P. Góralski (red.), Problematyka ochrony życia i zdrowia ludzkiego w prawie karnym, Inst. Wydawniczy EuroPrawo, Warszawa 2016. Google Scholar
Fuchs H., Reindl-Krauskopf S., Strafrecht. Besonderer Teil I, Österreich, Wiedeń 2018. Google Scholar
Gardocki L., Prawo karne, C.H. Beck, Warszawa 2011. Google Scholar
Gawliński A., Zero D., Namowa lub pomoc w samobójstwie – aspekty prawnokarne, porównawcze i kryminalistyczne, „Studia Prawnoustrojowe” 2021, nr 52. Google Scholar
Giezek J., Komentarz do art. 151 k.k., [w:] D. Gruszecka, N. Kłączyńska, G. Łabuda, A. Muszyńska, T. Razowski, J. Giezek (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2014. Google Scholar
Góralski P. (red.), Problematyka ochrony życia i zdrowia ludzkiego w prawie karnym, Inst.Wydawniczy EuroPrawo, Warszawa 2016. Google Scholar
Góralski P., Pomoc i namowa do samobójstwa (art. 151 k.k.) w poglądach doktryny oraz danych statystycznych, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2003, nr 13. Google Scholar
Górniok O. (red.), Kodeks karny. Komentarz, LexisNexis, Warszawa 2006. Google Scholar
Grudecki M., Wybrane prawnokarne aspekty prób samobójczych, nakłaniania do samobójstwa oraz pomocy w samobójstwie, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2019, nr 2. Google Scholar
Grünauer A., Mitwirkung am Selbstmord: Analyse, Rechtsvergleich und Reformüberegungen, Diplomarbeit zur Erlangung des akademischen Grades Magistra der Rechtswissenschaften im Diplomstudium Rechtswissenschaften, Uniwersytet Johannesa Keplera w Linzu, Linz 2019. Google Scholar
Gruszecka D., Kłączyńska N., Łabuda G., Muszyńska A., Razowski T., Giezek J. (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2014. Google Scholar
Gurgul J., Postępowanie przygotowawcze dotyczące samobójstwa (wybrane problemy), „Problemy Praworządności” 1990, nr 4–5. Google Scholar
Halmich M., VfGH lockert Sterbehilfe – wie geht es nun weiter?, „Pflegegeld & Sozialrecht” 2021, nr 1. Google Scholar
Hołyst B., Kryminologia, PWN, Warszawa 1986. Google Scholar
Hołyst B., Suicydologia, LexisNexis, Warszawa 2012. Google Scholar
Höpfel F., Ratz E. (red.), StGB. Wienner Kommentar, MANZ, Wiedeń 2017. Google Scholar
Institut für Suizidprävention Graz, Statistiken, https://ifsg.at/suizidalitaet/statistiken/. Google Scholar
Kokot R., Komentarz do art. 151 k.k., [w:] R.A. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2017. Google Scholar
Kokot R., Z problematyki karalnego doprowadzenia do samobójstwa – uwagi na tle ustawowych znamion art. 151 k.k., cz. I, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2015, nr 35. Google Scholar
Kokot R., Z problematyki karalnego doprowadzenia do samobójstwa – uwagi na tle ustawowych znamion art. 151 k.k., cz. II, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2015, nr 36. Google Scholar
Konarska-Wrzosek V., Komentarz do art. 151 k.k., [w:] A. Lach, J. Lachowski, T. Oczkowski, I. Zgoliński, A. Ziółkowska, V. Konarska-Wrzosek (red.), Kodeks karny. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2020. Google Scholar
Konieczniak P., W sprawie eutanatycznej pomocy do samobójstwa (na marginesie sporu J. Warylewski – K. Poklewski-Koziełł), „Państwo i Prawo” 1999, nr 5. Google Scholar
Kosonoga-Zygmunt J., Namowa i udzielenie pomocy do samobójstwa (art. 151 k.k.), „Prokuratura i Prawo” 2015, nr 11. Google Scholar
Kosonoga-Zygmunt J., Swoboda decyzji woli suicydenta jako przesłanka odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 151 k.k., „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2015, nr 2. Google Scholar
Kulik M., Odpowiedzialność karna za podżeganie lub pomocnictwo do samobójstwa w wybranych państwach, [w:] M. Mozgawa (red.), Samobójstwo, Wolters Kluwer, Warszawa 2017. Google Scholar
Lach A., Lachowski J., Oczkowski T., Zgoliński I., Ziółkowska A., Konarska-Wrzosek V. (red.), Kodeks karny. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2020. Google Scholar
Lebiedowicz A., Samobójstwo w ujęciu wielopłaszczyznowym, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2013, nr 3. Google Scholar
Maciejewski T., Historia powszechna ustroju i prawa, C.H. Beck, Warszawa 2015. Google Scholar
Malczewski J., Problemy z prawną kwalifikacją lekarskiej pomocy do samobójstwa (art. 151 k.k.), „Prokuratura i Prawo” 2008, nr 11. Google Scholar
Maleczky O., Strafrecht. Allgemeiner Teil I, LexisNexis, Wiedeń 2015. Google Scholar
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2010. Google Scholar
Mazurek A., Odpowiedzialność karna za podżeganie lub pomocnictwo do samobójstwa oraz doprowadzenie do zamachu samobójczego, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1980, nr 1. Google Scholar
McCormick A.J., Self-determination, the right to die, and culture: a literature review, „Social Work” 2011, t. 56, nr 2. Google Scholar
Michalska-Suchanek M., Fenomen samobójstwa. Długa historia krótko opisana, Instytut Mikołowski, Mikołów 2011. Google Scholar
Michalski B., Nowa kodyfikacja karna. Krótkie komentarze. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, Ministerstwo Sprawiedliwości, Warszawa 2000. Google Scholar
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Sicherheitsbericht 2019. Kriminalität Vorbeugung und Bekämpfung. Anhang, https://bmi.gv.at/508/files/SIB_ 2019/2_SIB_2019_Anhang_V20200817_praes.pdf. Google Scholar
Moos R., Komentarz do § 78 StGB, [w:] F. Höpfel, E. Ratz (red.), StGB. Wienner Kommentar, MANZ, Wiedeń 2017. Google Scholar
Mozgawa M., Bachmat P., Przestępstwo doprowadzenia człowieka do targnięcia się na własne życie (art. 151 k.k.) – analiza akt sądowych, Inst. Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 2016. Google Scholar
Mozgawa M. (red.), Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, 2021, Lex. Google Scholar
Mozgawa M. (red.), Samobójstwo, Wolters Kluwer, Warszawa 2017. Google Scholar
Opracowanie służby naukowej Bundestagu, Zur Rechtslage bei der Beihilfe am Suizid in Deutschland, Belgien, den Niederlanden und der Schweiz, 2015. Google Scholar
Plöchl F., Komentarz do § 287 StGB, [w:] F. Höpfel, E. Ratz (red.), StGB. Wienner Kommentar, MANZ, Wiedeń 2017. Google Scholar
Poklewski-Koziełł K., Obowiązek ochrony życia pacjenta a prawo człowieka do godnej śmierci [głos w dyskusji], „Prawo i Medycyna” 1999, nr 1. Google Scholar
Schörghuber M., § 78 StGB – eine tragende Wand im Gebäude des rechtlichen Lebensund Selbstbestimmungsschutzes, „Imago Hominis“ 2020, t. 27, z. 3. Google Scholar
Sosnowska D.J., Przestępstwo znęcania się, „Państwo i Prawo” 2008, nr 3. Google Scholar
Statista, Anzahl der Suizide und Todesfälle infolge von Selbstbeschädigung in Österreich nach Geschlecht von 1970 bis 2020, https://de.statista. com/statistik/daten/studie/800095/umfrage/suizide-und-todesfaelle-infolge-von-selbstbeschaedigungin-oesterreich-nach-geschlecht/. Google Scholar
Statystyka Policji, Namowa lub pomoc do samobójstwa (art. 151 k.k.), https://statystyka.policja.pl/st/kodeks-karny/przestepstwa-przeciwko/63420,Namowa-lub-pomoc--do-samobojstwa-art-151.html. Google Scholar
Statystyka Policji, Uwagi i definicje, https://statystyka. policja.pl/download/20/232288/Uwagii definicje.docx. Google Scholar
Statystyka Policji, Zabójstwo (art. 148 k.k.), https://statystyka.policja.pl/st/kodeks-karny/przestepstwa-przeciwko/63411,Zabojstwo -art-148.html. Google Scholar
Statystyka Policji, Zamachy samobójcze od 2013 r. do 2016 r., https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/zamachy-samobojcze/122324,Zamachy- samobojcze--od-2013-do-2016.html. Google Scholar
Statystyka Policji, Zamachy samobójcze od 2017 r., https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/zamachy-samobojcze/63803,Zamach y-samobojcze-od-2017-roku.html. Google Scholar
Stefański R. A. (red.), Kodeks karny. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2017. Google Scholar
Steidl H., Die Grenzen des „Selbstmordes“ bei § 78 StGB, Diplomarbeit aus Straf- und Strafverfahrensrecht zur Erlangung des akademischen Grades einer Magistra der Rechtswissenschaften an der Rechtswissenschaftlichen Fakultät der Paris-LodronUniversität Salzburg, Uniwersytet w Salzburgu, Salzburg 2020. Google Scholar
Steininger E., Komentarz do § 12 StGB, [w:] O. Triffterer, Ch. Rosbaud, H. Hinterhofer (red.), Salzburger Kommentar zum Strafgesetzbuch, LexisNexis, Wiedeń 2018. Google Scholar
Szwarczyk M., Komentarz do art. 151 k.k., [w:] T. Bojarski (red.), Kodeks karny. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2016. Google Scholar
Światowa Organizacja Zdrowia, Suicide data, https://www.who.int/teams/mental-health-and-substance-use/suicide-data Google Scholar
Świda W., Prawo karne, PWN, Warszawa 1986. Google Scholar
Triffterer O., Rosbaud Ch., Hinterhofer H. (red.), Salzburger Kommentar zum Strafgesetzbuch, LexisNexis, Wiedeń 2018. Google Scholar
Tyszkiewicz L., Komentarz do art. 151 k.k., [w:] M. Filar (red.), Kodeks karny. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2016. Google Scholar
Tyszkiewicz L., Komentarz do art. 151 k.k., [w:] O. Górniok (red.), Kodeks karny. Komentarz, LexisNexis, Warszawa 2006. Google Scholar
Velten P., Komentarz do § 78 StGB, [w:] O. Triffterer, Ch. Rosbaud, H. Hinterhofer (red.), Salzburger Kommentar zum Strafgesetzbuch, LexisNexis, Wiedeń 2018. Google Scholar
Wach E., Strafrechtliche Probleme des Selbstmords, „Österreichische Juristen-Zeitung”1978, z. 18. Google Scholar
Warylewski J.K., W sprawie prawnokarnego postrzegania eutanazji, „Państwo i Prawo” 1999, nr 3. Google Scholar
Wąsek A., Prawnokarna problematyka samobójstwa, Wyd. Prawnicze, Warszawa 1982, s. 75. Google Scholar
Zannoni D., Right or duty to live? Euthanasia and assisted suicide from the perspective of the European Convention on Human Rights, „European Journal of Legal Studies” 2020, t. 12, nr 2. Google Scholar
Zero D., Cybersuicydologia – nowe technologie a samobójstwo, „Kortowski Przegląd Prawniczy” 2021, nr 1. Google Scholar
Zoll A., Komentarz do art. 151 k.k., [w:] A. Zoll, W. Wróbel (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. 2: Część I. Komentarz do art. 117–211a, Wolters Kluwer, Warszawa 2017. Google Scholar
Zoll A., Wróbel W. (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. 2: Część I. Komentarz do art. 117–211a, Wolters Kluwer, Warszawa 2017. Google Scholar
Prokuratura Rejonowa Warszawa-Śródmieście w Warszawie
