Polemic against the Waldenses in Expositio Symboli Apostolorum by Johannes Marienwerder
Abstract
The main theological work of Johannes Marienwerder (1343–1417) is Expostio Symboli Apostolorum. In it, Johannes included a comprehensive exposition of the truths contained in the Apostolic Symbol. The situation of the Catholic Church at the end of the 14th century was very complex. Many attempts were made to renew the Church. There was growing opposition to its official doctrine and structures. The Waldenses movement was still active in Bohemia and the German-speaking areas. The article presents the topic of Johannes Marienwerder’s polemic against the Waldenses in Expositio Symboli Apostolorum. Three issues are discussed: Johannes Marienwerder’s relationship to the Waldenses – historical background; a general
characterization of heresy and heretics; and a critique of the views of the Waldenses.
Keywords:
Johannes Marienwerder, Expositio Symboli Apostolorum, the Waldensians in the 14th century, latemedieval heresiesReferences
Benedetti Marina, Cameron E. (red.), 2022, A Companion to the Waldenses in the Middle Ages, Brill’s Companions to the Christian Tradition 103, Brill, Leiden, Google Scholar
Benedetti Marina, Women: A Silent Presence?, w: A Companion to the Waldenses in the Middle Ages, red. Marina Benedetti, Euan Cameron, Brill’s Companions to the Christian Tradition 103, Brill, Leiden, s. 332-352. Google Scholar
Biller Peter, 2022, Waldenses by Baltic, w: A Companion to the Waldenses in the Middle Ages, red. Marina Benedetti, Euan Cameron, Brill’s Companions to the Christian Tradition 103, Brill, Leiden, s. 163-183. Google Scholar
Borghi Cedrini Luciana, Giraudo Andrea, 2022, Ancient Waldensian Literature, w: A Companion to the Waldenses in the Middle Ages, red. Marina Benedetti, Euan Cameron, Brill’s Companions to the Christian Tradition 103, Brill, Leiden, s. 459-477. Google Scholar
Borzyszkowski Marian, 1974, Jana z Kwidzyna Prolog do Expositio Symboli Apostolorum, Textus et Studia in historiam theologiae in Polonia excultae spectantia, II, 2, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa, s. 9-61. Google Scholar
Brandauer Christine, 2008, Die Artikel des heiligen christlichen Glaubens in der Übersetzung des Jakob Lenzenperger (1432). Edition, Glossar und Untersuchungen, Diss. Universität Innsbruck, Innsbruck. Google Scholar
Cameron Euan, 2022, From the Reform to the Past. Historical Perceptions of the Medieval Waldenses in Protestantism, w: A Companion to the Waldenses in the Middle Ages, red. Marina Benedetti, Euan Cameron, Brill’s Companions to the Christian Tradition 103, Brill, Leiden, s. 499-534. Google Scholar
Čornej Petr, 2016, Homo politicus, w: Jan Hus - życie i dzieło: w 600. rocznicę śmierci, red. Anna Paner, Marcin Hinz, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 82-103. Google Scholar
De Lange Albert, 2022, Waldenses in Bohemia, 13th-16th Centuries, w: A Companion to the Waldenses in the Middle Ages, red. Marina Benedetti, Euan Cameron, Brill’s Companions to the Christian Tradition 103, Brill, Leiden, s. 139-161. Google Scholar
Dinckmut Karl (wyd.), 1485, Erklärung der zwölf Artikel des christlichen Glaubens, […], Ulm, online: Digitale Bibliothek – Münchener Digitalisierungszentrum (MDZ), BSB-Ink: E-88 (15.01.2023). Google Scholar
Dinzelbacher Peter, 2012, Bernhard von Clairvaux. Leben und Werk des berühmten Zisterziensers, Wissenschaftliche Buchgeselschaft, Darmstadt. Google Scholar
Dygo Marian, 2023, Mulier fortis. Studia nad Prologiem w Vita Doroheae Montoviensis Jana z Kwidzyna, Wydawnictwo DiG, Warszawa. Google Scholar
Egger Karl, 1984, Gerhard Groote 1384-1984, Abbazia S. Maria Regina, Rom. Google Scholar
Gajewski Wojciech, 2016, Postulaty reformy Kościoła: Waldo-Wiklef- Jan Milíč z Kroměříža – Matěj z Janova, w: Jan Hus - życie i dzieło: w 600. rocznicę śmierci, red. Anna Paner, Marcin Hinz, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 33-70. Google Scholar
Glauert Mario, 2003, Das Domkapitel von Pomesanien, Prussia Sacra 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń. Google Scholar
Głowa Stanisław, Bieda Ignacy (opr.), 1989, Breviarium Fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań. Google Scholar
Karczewski Marek, 2015, Symbolika orła we wprowadzeniu do Żywota Doroty z Mątów, w: Vivat Pomesania! Księga pamiątkowa dedykowana ks. prof. dr. hab. Janowi Wiśniewskiemu, red. Stefan Ewertowski, Marek Karczewski, Marek. Żmudziński, Wydział Teologii UWM, Olsztyn, s. 266 – 275. Google Scholar
Karczewski Marek, 2021a, Expositio Symboli Apostolorum Jana z Kwidzyna jako źródło badań na średniowieczną teologią i egzegezą biblijną, Studia Elbląskie, vol. XXII, s. 329- 346. Google Scholar
Karczewski Marek, 2021b, Pismo Święte i odwieczne Słowo Boga w Expositio Symboli Apostolorum Jana z Kwidzyna, Biblica et Patristica Thoruniensia, t. 14,3, s. 287-304. Google Scholar
Karczewski Marek, 2022a, Biblical Sources of Ecclesiology in Expositio Symboli Apostolorum by Johannes Marienwerder, Studia Warmińskie, t. 59, s. 241-260. Google Scholar
Karczewski Marek, 2022b, Jedność Kościoła w Expositio Symboli Apostolorum Jana z Kwidzyna, Studia Elbląskie, t. 23, s. 173–186. Google Scholar
Karczewski Marek, 2023, Sacrament of Eucharist according Expositio Symboli Apostolorum by Johannes Marienwerder, Forum Teologiczne, t. XXIV, s. 25-41. Google Scholar
Kras, Paweł 2022, The Hunt for the Heresy of the Free Spirit: The 1332 Enquiry into the “Cowled Nuns” of Świdnica, w: Inquisition and Knowledge, 1200-1700, red. Peter Biller, Lucy J. Sackville, Boydell & Brewer, Martlesham, s. 110-134. Google Scholar
Kranz Gisbert, 1993, Thomas von Kempen. Der stille Reformer vom Niederrhein, Brendow, Moers. Google Scholar
Lourdeaux Willem, 1988, Zur Devotio moderna, w: Studien zur Devotio Moderna, red. Karl Egger, Willem Lourdeaux, Alypia van Biezen, Borengässer, Bonn, s. 3-25. Google Scholar
McGinn Bernard, 2008, Die Mystik im Abendland. Band 4: Die Mystik im mittelalterlichen Deutschland (1300-1500), Herder, Freiburg-Basel-Wien. Google Scholar
Merlo Grado Giovanni, 2022, Valdo (or Valdesius) of Lyons and the Poor in Spirit, w: A Companion to the Waldenses in the Middle Ages, red. Marina Benedetti, Euan Cameron, Brill’s Companions to the Christian Tradition 103, Brill, Leiden, s. 11-33. Google Scholar
Patschovsky Alexander, 1991, Gli eretici davanti al tribulale: A proposito di processi-verbali inquisitoriali in Germania e Boemia nel XIV secolo, w: La parola all’ accusato, red. Jean-Claude Maire Vigueur, Agostino Paravicini Bagliani, Prisma 139, Sellerio, Palermo, s. 242–267. Google Scholar
Piechocka-Kłos Maria, 2022, References to St. Augustine in Expositio Symboli Apostolorum by Jan of Kwidzyn, Studia Warmińskie, t. 59, s. 375-389. Google Scholar
Poznański Adam, 2013, Reakcja Kościoła na kryzys ortodoksji w średniowieczu Piotra Zwickera traktat Cum dormirent homines, w: Ecclesia semper reformanda. Kryzysy i reformy średniowiecznego Kościoła, red. Tadeusz Gałązka, Tomasz Graff, Grzegorz Ryś, Societas Vistulana, Kraków. Google Scholar
Poznański Adam, 2022, Means of Persuasion in Medieval Anti-Heretical Texts: The Case of Petrus Zwicker’s Cum Dormirent Homines, w: Inquisition and Knowledge, 1200-1700, red. Peter Biller, Lucy J. Sackville, Boydell & Brewer, Martlesham, s. 178-194. Google Scholar
Riparelli Enrico, 2008, Herezje chrześcijańskie dawne i współczesne, Bellona, Warszawa. Google Scholar
Roszak Piotr, 2018, Rola Pisma Świętego w średniowiecznej teologii, Teologia w Polsce, t. 12,2, s. 71-84. Google Scholar
Ptaszek Robert T., 2018, Herezja jako czynnik rozwoju kultury. Rozważania na przykładzie działalności waldensów, Roczniki Kulturoznawcze, t. IX, nr 4, s. 53-65. Google Scholar
Rüther Andreas, 2013, Mittel und Wege neuer Frömmigkeitskulturen im Königreich Böhmen vor und nach der Reformation, w: Die Devotio Moderna. Sozialer und kultureller Transfer (1350-1580). Band II. Die räumliche und geistige Ausstrahlung der Devotio Moderna – Zur Dynamik ihres Gedankenguts, red. Iris Kwiatkowski, Jörg Engelbrecht, Aschendorf Verlag, Münster, s. 75-87. Google Scholar
Schneider Martin, 1981, Europäisches Waldensertum im 13. und 14. Jahrhundert. Gemeinschaftsform-Frömmigkeit-sozialer Hintergrund, Arbeiten zur Kirchengeschichte 51, W. de Gruyter, Berlin-New York. Google Scholar
Stegmüller Friedrich, 1950-1980, Repertorium biblicum medii aevi, Vol. 1–11, Instituto Francisco Suárez, Marid. Google Scholar
Tříška Josef, 1981, Repertorium biographicum Universitatis Pragensis praehussiticae 1348–1409, Univerzita Karlova, Praha. Google Scholar
Välimäki Reima, 2018, Transfers of anti-Waldensian material from a polemical treatise to a didactic text, Medieval Words, nr 7, s. 153-169. Google Scholar
Välimäki Reima, 2019, Heresy in Late Medieval Germany: The Inquisitor Petrus Zwicker and the Waldensians, Heresy and Inquisitions in the Middle Ages, Boydell & Brewer, Martlesham. Google Scholar
Välimäki Reima, 2020, Old errors, new sects: the Waldensians, Wyclif and Hus in fifteenth-century manuscripts, w: Golden Leaves and Burned Books: Religious Reform and Conflict in the Long European Reformation, red. Teemu Immonen, Gabriele Müller-Oberhäuser, Cultural History 16, BoD, Hamburg, s. 155-186. Google Scholar
Välimäki Reima, 2022, The Portrayal of the Waldensian Brethren in the De Vita et Conversacione (c. 1391–1393), w: Inquisition and Knowledge, 1200-1700, red. Peter Biller, Lucy J. Sackville, Boydell & Brewer, Martlesham, s. 157-177. Google Scholar
Van Kooij Margiert, 1994, Der Aufstieg des Menschen zu Gott bei Jan van Ruusbroec, Diss. Katholisch-theologische Fakultät der Universität Wien, Wien. Google Scholar
Wiśniewski Jan, 2023, Historia Diecezji Pomezańskiej. Tom 1: Średniowiecze (1243-1525), Bernardinum, Pelplin. Google Scholar
Wojtkowski Julian (opr.), 2013, Jan z Kwidzyna. Księga o Świętach, Archidiecezja Warmińska, Olsztyn. Google Scholar
Wojtkowski Julian (opr.), 2017, Joannes Marienwerder. De octo beatitudinibus, Forum Teologiczne, t. XVIII, s. 243-272. Google Scholar
Wojtkowski Julian, Borzyszkowski Marian i in. (opr.), 2023, Jan z Kwidzyna. Wykład Symbolu Apostolskiego Expositio Symboli Apostolorum, Wydział Teologii Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn. Google Scholar
Żukowska Kamila, 2017, Intymna ścieżka. Późnośredniowieczna pobożność jako kontekst dla Reformacji, Zagadnienia Rodzajów Literackich, t. LX, z. 4, s. 159-173. Google Scholar