Sacra virginitas na przykładzie św. Agnieszki Rzymianki w świetle wybranych źródeł wczesnochrześcijańskich (IV–V w.)
Maria Piechocka-Kłos
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w OlsztynieAbstrakt
W niniejszej pracy podjęto próbę ukazania postaci św. Agnieszki w kontekście analizy zagadnienia sacra virginitas w wybranych źródłach wczesnochrześcijańskich z IV i V w. W pierwszej części analizie poddano dwa teksty z grona wielkich pisarzy kościelnych, zaś w drugiej dwa teksty poezji chrześcijańskiej w stylu klasycznym. Najpierw odniesiono się do retorycznego tekstu św. Ambrożego De virginibus i Listu 130. Do Demetriady (O zachowaniu dziewictwa), napisanego przez św. Hieronima. Analizie poddano także epigramat papieża Damazego oraz Hymn XIV z Liber Peristephanon Prudencjusza. Zwięzłe opracowanie historycznych danych biograficznych, uzupełnione legendarnymi wątkami zachowanymi w tradycyjnych przekazach
o św. Agnieszce, pomoże pełniej zaprezentować badane zagadnienie. Niniejsze opracowanie z pewnością jest ciekawym uzupełnieniem badań nad postacią św. Agnieszki i analizą pojęcia sacra virginitas.
Słowa kluczowe:
św. Agnieszka Rzymianka, święte dziewictwo, męczennica, wczesne chrześcijaństwo, Rzym, antykBibliografia
Źródła Google Scholar
Ambrosius, 1880, De Virginibus Libri Tres, ed. Jacques-Paul Migne, Patrologia Latina 16, Parisiis, kol. 189–191. Google Scholar
Ambroży, 2005, Spór o ołtarz Wiktorii w Kurii Rzymskiej: listy 72-73 świętego Ambrożego, biskupa Mediolanu oraz Trzecia Mowa Symmacha, prefekta Miasta Rzymu, tłum. Polikarp Nowak, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań. Google Scholar
Augustinus, 1865, Sermo CCLXXIII, ed. Jacques-Paul Migne, Patrologia Latina 38, Parisiis, kol. 1250–1251. Google Scholar
Augustyn, 2002, O świętym dziewictwie, tłum. Przemysław Nehring, Źródła Monastyczne 27, Tyniec Wydawnictwo Ojców Benedyktynów, Kraków, s. 271-350. Google Scholar
Aurelius Prudentius Clemens, 1862, Liber Peristephanon, ed. Jacques-Paul Migne, Patrologia Latina 60, Parisiis, kol. 275–596. Google Scholar
Aureliusz Prudencjusz Klemens, 2006, Wieńce męczeńskie, oprac. Marek Starowieyski, tłum. Mieczysław Brożek, Źródła Myśli Teologicznej 40, Wydawnictwo WAM, Kraków. Google Scholar
Basilius, 1888, De vera virginitatis integriate, ed. Jacques-Paul Migne, Patrologia Graeca 30, Parisiis, kol. 669-809. Google Scholar
Chronographus Anni CCCLIII,1982, w: Monumenta Germaniae Historica. Auctores Antiquissimi, t. 11, z. 1, s. 71. Google Scholar
Cyprianus Carthaginensis, 1844, Liber de habitu virginum, ed. Jacques-Paul Migne, Patrologia Latina 4, Parisiis, kol. 460. Google Scholar
Damasus, 1895, Damasi epigrammata. Accedunt pseudodamasiana aliaque ad damasiana inlustranda idonea, Maksymilian Ihm (ed), Lipsiae B.G. Teubneri, Lipsiae. Google Scholar
Ewagriusz z Pontu, 1998, Napomnienie dla dziewicy, tłum. Marek Grzelak, Źródła Monastyczne 18, Tyniec Wydawnictwo Ojców Benedyktynów, Kraków. Google Scholar
Gregorius Theologus, 1857, Ad virginem, ed. Jacques-Paul Migne, Patrologia Graeca 37, Parisiis, kol. 640-642. Google Scholar
Gregorius Theologus, 1857, In laudem virginitatis, ed. Jacques-Paul Migne, Patrologia Graeca 37, Parisiis, kol. 521-573. Google Scholar
Grzegorz z Nyssy, 1971, Życie św. Makryny, tłum. Wojciech Kania, Analecta Cracoviensia, vol. 3, s. 387-404. Google Scholar
Hieronim, 2004, Listy do Eustochium, tłum. Bazyli Degórski, Źródła Monastyczne 33, Tyniec Wydawnictwo Ojców Benedyktynów, Kraków. Google Scholar
Hieronim, 2010, List 22. Do Eustochium córki Pauli, O strzeżeniu dziewictwa, Listy I (1-50), tłum. Jan Czuj, vol. 1, Wydawnictwo WAM, Kraków, s. 82-113. Google Scholar
Hieronim, 2011, List 130. Do Demetriady [O zachowaniu dziewictwa], Listy IV (116-130), tłum. Jan Czuj, vol. 4, Wydawnictwo WAM, Kraków, s. 191-209. Google Scholar
Hieronymus, 1845, Epistula CXXX. Ad Demetriadem. De Servanda Virginitate, ed. Jacques-Paul Migne, Patrologia Latina 22, Parisiis, kol. 1100. Google Scholar
Joannes Chrysostomos, 1862, De virginitate, ed. Jacques-Paul Migne, Patrologia Graeca 48, Parisiis, kol. 533-596. Google Scholar
Justyn Męczennik, 2012, 1. i 2. Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem, tłum. Leszek Misiarczyk, Wydawnictwo UKSW, Warszawa. Google Scholar
Martyrologium Romanum: ex decreto sacrosancti oecumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatum, 2004, Typis Vaticanis, Vaticano. Google Scholar
Martyrologium Vetustissimum, 1865, w: S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri opera omnia, t. 11, ed. Jacques-Paul Migne, Patrologia Latina 30, Parisiis, kol. 454. Google Scholar
Metody z Olimpu, 1980, Uczta, tłum. Stanisław Kalinkowski, Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 24, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa, s. 27-108. Google Scholar
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia, 2002, ed. Zespół Biblistów Polskich, Pallottinum, Poznań. Google Scholar
Plutarch, 2004, Numa, w: Żywoty równoległe, tłum. Kazimierz Korus, t. 1, Pruszyński i S-ka, Warszawa. Google Scholar
Opracowania Google Scholar
Brown Peter, 2006, Ciało i społeczeństwo. Mężczyźni, kobiety i abstynencja seksualna we współczesnym chrześcijaństwie, Homini, Kraków. Google Scholar
Brown Peter, 2007, Kult świętych. Narodziny i rola w chrześcijaństwie łacińskim, tłum. J. Partyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków. Google Scholar
De Rossi Giovanni B., 1864, Roma Sotterranea Cristiana, t. 1, Cromo-Lit. Pontificia, Roma. Google Scholar
Fros Henryk, Sokołowski Edward, 1989, Agnieszka św., w: Encyklopedia Katolicka, F.eliks Gryglewicz, Romuald Łukaszyk, Zygmunt Sułowski (red.), t. 1, Wydawnictwo Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin, kol. 179–180. Google Scholar
Fux Pierre-Yves, 2003, Les sept Passions de Prudence: („Peristephanon” 2.5.9.11-14): introduction générale et commentaire, Université de Genève, Geneve. Google Scholar
Glover Terrot R., 1901, Life and Letters in the Fourth Century, At The University Press, Cambridge. Google Scholar
Golowska Marta, 2021, Filozoficzno-prawne ujęcie kary śmierci w antycznym Rzymie, Annales, vol. 68, 2, s. 71-82. Google Scholar
Hoever Hugo, 1999, Żywoty Świętych Pańskich na każdy dzień, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn. Google Scholar
Jaczynowska Maria, 2012, Religia starożytnych Rzymian, w: Ryszard Kulesza (red.), Słownik kultury antycznej, WUW, Warszawa, s. 560–575. Google Scholar
Kania Wojciech, 1997, Doktor dziewictwa – św. Ambroży, Vox Patrum, vol. 32-33, s. 133-137. Google Scholar
Libera Piotr, 1994, Duchowość dziewictwa konsekrowanego w świetle pism św. Ambrożego z Mediolanu, Collectanea Theologica, vol. 64/3, s. 87-100. Google Scholar
Małunowiczówna Leokadia, 1995, Dziewica, w: Encyklopedia Katolicka, Romuald Łukaszyk, Ludomir Bieńkowski, Feliks Gryglewicz (red.), t. 1, Wydawnictwo Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin, kol. 604-605. Google Scholar
Marucchi Orazio, 1912, Christian epigraphy. An elementary treatise with a collection of ancient Christian inscription mainly for roman origin, At The University Press, Cambridge. Google Scholar
Mazurkiewicz Magdalena, 2012, Memoriae martyrum tradentes. Męczeństwo św. Agnieszki w oczach papieża Damazego i Prudencjusza, w: Józef C. Kałużny (red.), Starożytność chrześcijańska. Materiały zebrane, t. 3, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydawnictwo naukowe, Kraków, s. 77-91. Google Scholar
Miazek-Męczyńska Monika, 2020, Dziewictwo a sprawa państwa, czyli o kapłankach Westy zaślubionych Rzymowi, w: Agnieszka Gajewska i Maciej Michalski (red.), Kultury dziewictwa, Wydawnictwo Uniwersytety Adama Mickiewicza, Poznań, s. 129-142. Google Scholar
Naumowicz Józef (oprac.), 2022, Pierwsze pisma greckie o dziewictwie, przekł. Stanisław Kalinkowski i inni, Źródła Monastyczne 16, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków. Google Scholar
Piechocka-Kłos Maria, 2018, Virgines Vestales w „Nocach attyckich” Aulusa Gelliusza (1.12), Studia Warmińskie 55, s. 279-290. Google Scholar
Roberts Michael, 1993, Poetry and the cult of the Martyrs: The Liber Peristephanon of Prudentius, Univ of Michigan PR, Michigan. Google Scholar
Starowieyski Marek, 2020, Męczennicy Pierwszych wieków chrześcijaństwa, Wydawnictwo WAM, Kraków. s. 371-374. Google Scholar
Starowieyski Marek, 2006, Życie Prudencjusza, w: Aureliusz Prudencjusz Klemens, Wieńce męczeńskie, oprac. Marek Starowieyski, tłum. Mieczysław Brożek, Wydawnictwo WAM, Kraków, s. 44–45. Google Scholar
Testini Pasquale, 1980, Archeologia Cristiana, Edipuglia, Bari. Google Scholar
Turzyński Piotr, 2015, Świadectwo dziewic w starożytności chrześcijańskiej, Verbum Vitae, vol. 28, s. 377-399. Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
