Prawno-karne aspekty ochrony pieniądza w późnym Cesarstwie Rzymskim (IV w. n.e.). Zarys problemu
Adam Świetoń
Katedra Powszechnej Historii Prawa, Prawa Rzymskiego i Komparatystyki Prawniczej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Warszawska 98, 10-702 Olsztynhttps://orcid.org/0000-0001-5292-2849
Abstrakt
Artykuł został poświęcony późnorzymskim regulacjom prawnym dotyczącym fałszowania pieniędzy. Przestępstwo fałszowania pieniędzy, ścigane w czasach republikańskich na podstawie lex Cornelia de falsis, w okresie Cesarstwa zyskało nową kwalifikację karną - fałszowanie pieniędzy cesarskich, które ścigano w oparciu o lex Iulia de peculatus. Co ciekawe, redaktorzy kodeksów cesarskich (Teodozjańskiego i Justyniańskiego) nie zamieścili późnoantycznych cesarskich konstytucji poświęconych fałszowaniu pieniądza w tytułach poświęconych obu tym ustawom, zamiast tego umieszczając je w osobnym tytule De falsa moneta (odpowiednio CTh 9.21 i C 9.24). W artykule, po przedstawieniu terminologii używanej w odniesieniu do technik fałszowania pieniędzy i osób, które się tego dopuszczały, omówiono treści konstytucji w kwestii odpowiedzialności za fałszerstwo, pomocnictwa, sprawstwa kierowniczego oraz okoliczności, w jakich popełniano przestępstwo. W tekście poruszone zostały także inne kwestie związane z ochroną pieniądza, m.in. dotyczące zakazu wywożenia złotych monet poza granice państwa, ekstrakcji metali szlachetnych z monet bimetalicznych oraz uszkadzania złotego solida poprzez odkrawanie jego krawędzi.
Słowa kluczowe:
de falsa moneta, crimen falsi, crimen peculatus, antyczny pieniądz, prawo rzymskie karneBibliografia
Berger A., Encyclopedic dictionary of Roman Law, Transactions of the American Philosophical Society, New Series, Vol. 43, No. 2 (1953).
Cameron A., Późne cesarstwo rzymskie, Warszawa 2003.
Corbier M., Coinage, society and economy, w: Bowman A.K., Garnsey P., Cameron A. (red.), The Cambridge Ancient History Vol. XII (wyd. 2), Cambridge 2005.
Dębiński A., Sacrilegium w prawie rzymskim, Lublin 1995.
Ferrini C., Diritto penale romano. Esposizione storica e dottrinale, Roma 1976.
Filocamo A., Politiche monetarie e “fraus monetae” nella legislazione del tardo impero, Napoli 2013.
Glare P.G.W. (red.), Oxford Latin Dictionary, Oxford 2010.
Hollander D.B., Money in the Late Roman Republic. Columbia Studies in the Classical Tradition 29, Leiden 2007.
Jones A.H.M., Martindale J. R., Morris J., The Prosopography of the Later Roman Empire. Vol. 1. A.D. 260-395, Cambridge 1971.
Jones A.H.M., The Later Roman Empire 284-602. A social, economic and administrative survey, Oxford 1964.
Jones M.E., The end of Roman Britain, London 1998.
Kay P., Rome's Economic Revolution, Oxford 2014.
Kręźlewicz K., Fałszowanie oznaczeń autorstwa w starożytnym Rzymie a ustawa „lex Cornelia de falsis”, Zeszyty Prawnicze 3 (2014).
Kunisz A., Rola pieniądza proweniencji prowincjonalnej w systemie monetarnym Cesarstwa Rzymskiego, w: M. Jaczynowska, J. Wolski (red.), Prowincje rzymskie i ich znaczenie w ramach Imperium, Wrocław 1976.
Libaniusz, Oratio XVIII. 138, w tłum. L. Małunowiczówna, Libanios, Wybór mów, Wrocław 2006.
Liebs D., Unverhohlene Brutalitatet in den Gesetzten der ersten christlichen Kaiser, w: O. Behrends, M. Disselhorst, W.E. Voss (red.), Roemisches Rechtin der europaeischen Tradition, Ebelsbach 1985.
Litewski W., Rzymski proces karny, Kraków 2003.
Morrisson C., Zaludnienie, gospodarka i społeczeństwo Wschodu bizantyńskiego w: J.C. Cheynet (red.), Świat Bizancjum. t. I, Cesarstwo Wschodniorzymskie 330-641, Kraków 2007.
Niczyporuk P., Bankierzy i operacje bankierskie w starożytnym Rzymie, Białystok 2013.
Sargenti M., Economia e finanza tra pubblico e privato nella normativa del tardo impero,w: Atti dell'Academia Romanistica Costantiniana 12, Napoli 1998.
Świętoń A., Przymus służby wojskowej w późnym cesarstwie rzymskim, Studia Prawnoustrojowe 7 (2007).
Świętoń A., Status prawny rzemieślników pracujących w cesarskich manufakturach w późnym Cesarstwie Rzymskim (przełom IV i V wieku n.e.) Przegląd konstytucji zachowanych w C.Th. 10.20 i 10.22, Studia Prawonustrojowe 12 (2010).
Thompson E.A., A Roman reformer and inventor, Oxford 1952.
Żak E., Prawnicy rzymscy o sposobach wykonania kary śmierci w starożytnym Rzymie, w: H. Kowalski, M. Kuryłowicz (red.), Kara śmierci w starożytnym Rzymie, Lublin 1996.
Katedra Powszechnej Historii Prawa, Prawa Rzymskiego i Komparatystyki Prawniczej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Warszawska 98, 10-702 Olsztyn
https://orcid.org/0000-0001-5292-2849
