Miłość do ziemi rodzinnej i ojczyzny jako podstawowe elementy tożsamości religijnego Warmiaka. Model tożsamości warmińskiej w „Warmińskim Kalendarzu Domowym” (1857-1938)
Barbara Sapała
Katedra Filologii Germańskiej, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, ul. W. Bojarskiego 1, 87-100 ToruńAbstrakt
Wydając „Warmiński Kalendarz Domowy“ przedstawiciele warmińskich elit pragnęli stworzyć medium dostosowane do potrzeb i mentalności lokalnej ludności. Uzyskali tym samym narzędzie o wysokim potencjale ideologicznym, dzięki któremu można było kształtować nie tylko postawy religijne, ale także polityczne i społeczne czytelników. Model tożsamości warmińskiej od początku promowany na kartach „Warmińskiego Kalendarza Domowego” składał się z trzech podstawowych elementów, które były ściśle ze sobą powiązane i wzajemnie się warunkowały. Obok wiary katolickiej wyrażającej się w specyficznych dla Warmiaków formach religijności, to miłość do ziemi rodzinnej i ojczyzny stanowiła podstawę owego konstruktu tożsamościowego. Analiza dostępnych roczników Kalendarza pokazuje jednak, że ów pożądany, wsparty na trzech kolumnach model warmińskiej tożsamości nie był stabilny, a jego poszczególne elementy ulegały modyfikacjom przede wszystkim w zależności od zmieniającej się sytuacji politycznej.
Słowa kluczowe:
kalendarz ludowy, Warmia, tożsamość, religia katolicka, patriotyzm, ziemia rodzinnaBibliografia
Batocki-(Friebe) Bledau von A., Ostpreußens Vergangenheit, Gegenwart und Zukunft. Vortrag des Oberpräsidenten der Provinz Ostpreußen […] gehalten in Berlin am 16. März 1915, broschiert, ohne Ort- und Datumangaben.
Bauer R., Über das falsche Versprechen von Heimat. Zur Bedeutungsveränderung eines Wortes, in: J. Keller, Die Ohnmacht der Gefühle, 1986.
Bausinger H., Auf dem Wege zu einem neuen aktiven Heimatverständnis. Begriffsgeschichte als Problemgeschichte, in: H.-G. Wehling (Hrsg.), Heimat heute, Stuttgart u.a. 1984.
Bausinger H., Heimat in einer offenen Gesellschaft, in: Heimat : Analysen, Themen, Perspektive, 1990.
Bausinger H., Heimat und Globalisierung, Österreichische Zeitschrift für Volkskunde 104 (2001).
Brachvogel E., Der ermländische Kalendermann Julius Pohl, in: EHK 1919.
Bruendel S., Die Geburt der „Volksgemeinschaft“ aus dem „Geist von 1914“. Entstehung und Wandel eines „sozialistischen“ Gesellschaftsentwurfs, in: Zeitgeschichte-online, Thema: Fronterlebnis und Nachkriegsordnung. Wirkung und Wahrnehmung des Ersten Weltkriegs, Mai 2004, URL: http://www.zeitgeschichte-online.de/sites/default/files/documents/bruendel.pdf (18.06.2015).
Brunner O., Vom Gottesgnadentum zum monarchischen Prinzip. Der Weg der europäischen Monarchie seit dem hohen Mittelalter, URL: http://journals.ub.uni-heidelberg.de/index.php/vuf/article/view/16341/10196 (12.09.2015).
Buchholz F., Ermländische Heimat, in: Ostpreußisches Wort und Werk. Heimatliches Sonntagsblatt der Ostpreußischen Zeitung, 1920, Nr. 17-18.
Clark Ch., Wilhelm II. Die Herrschaft des letzten deutschen Kaisers, München 2008.
Cremer W. (Hrsg.), Heimat. Band I. Analysen, Themen, Perspektiven, 1990.
Fleischer Dr., Julius Pohl (Mit Benutzung des von Benefiziat Brachvogel gesammelten Materials), in: Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands, Bd. 20, Heft 1-3, Braunsberg 1919.
Görner R. (Hrsg.), Heimat im Wirt. Die Problematik eines Begriffs im 19. Und 20. Jahrhundert, 1992.
Gunther G. (Hrsg.): Heimat. Konturen und Konjunkturen eines Konzepts, Bielefeld 2007.
http://www.volksliederarchiv.de/text7122.html (12.09.2015).
Klein M., Antizipation und Noch-Nicht-Sein – Zum Heimatbegriff bei Ernst Bloch, Hamburg 2014.
Miller O., Der ermländische Dichter Julius Pohl, Königsberg/Pr. 1919.
Pohl J., Bernsteinperlen vom Hafesstrand für König, Heimat und Vaterland, Braunsberg 1895.
Roethe G., Wir Deutschen und der Krieg, in: Deutsche Reden in schwerer Zeit, Bd. 1, Berlin 1914.
Röhl J., Wilhelm II, München 2013.
Sapała B., Volkskalender als Instrument der Ideologie und Politik am Beispiel des Ermländischen Hauskalenders in der 2. Hälfte des 19. Jahrhunderts, in: K.-D. Herbst (Hrsg.), Astronomie-Literatur-Volksaufklärung. Der Schreibkalender der frühen Neuzeit mit seinen Text- und Bildbeigaben, Bremen 2012.
Schildberg-Schroth G., Szenen zur Kaiserzeit: Ansichten und Aussichten vom 19. zum 20. Jahrhundert, München 2002.
Traba R., Wschodniopruskość. Tożsamość regionalna i narodowa w kulturze politycznej Niemiec, Olsztyn 2007.
Katedra Filologii Germańskiej, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, ul. W. Bojarskiego 1, 87-100 Toruń
