Opis śmierci Juliana Apostaty w wybranych źródłach chrześcijańskich i pogańskich (IV-V w.)
Maria Piechocka-Kłos
Katedra Historii Kościoła i Dziedzictwa Kulturowego, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Hozjusza 15, 11-041 OlsztynAbstrakt
W niniejszym artykule przedstawiono opis śmierci Flawiusza Klaudiusza Juliana (Flavius Claudius Iulianus, 361-363), przez późniejszych pisarzy chrześcijańskich ogłoszonego Apostatą, zamieszczony w wybranych źródłach chrześcijańskich i pogańskich, pochodzących głównie z IV i V w. Wiodącymi wątkami badawczymi były okoliczności śmierci cesarza oraz próba ustalenia jego zabójcy. Najważniejszymi źródłami z tego okresu, wybranymi przez autorkę, do poznania tego zagadnienia, były: Mowa na cześć Juliana i Mowa w obronie świątyń autorstwa Libaniosa z Antiochii (314-395), Historia Kościoła Sokratesa Scholastyka (ok. 380-ok. 450), Historia Kościoła Sozomena (ok. 400-ok. 450) oraz Historia Armenii Faustusa z Bizancjum (IV/V w.). W tych właśnie pismach na temat śmierci Juliana prawdziwe informacje przeplatają się z legendami. Działo się tak dlatego, że nagła śmierć cesarza podczas jego kampanii perskiej, która dosięgła go z rąk nieznanych sprawców, z pewnością sprzyjała spekulacjom oraz tworzeniu się na ten temat opowieści.
Słowa kluczowe:
Julian Apostata, historia starożytna, cesarstwo rzymskie, śmierć, pogaństwo, chrześcijaństwoBibliografia
Ammianus Marcellinus, „Dzieje rzymskie”, tłum. I. Lewandowski, t. 1, Warszawa 2002.
Baynes N.H., “Rome and Armenia in the Fourth Century”, EHR 25 (1910).
Baynes N.H., “The death of Julian the Apostate in a Christian legend”, Journal of Roman Studies 27 (1937).
Baynes N.H., “The Early Life of Julian the Apostate”, Journal of Hellenic Studies 45 (1925).
Bielas L., „Apostazja cesarza Juliana w świadectwach antycznych pisarzy i w nowożytnej historii”, Kraków 2002.
Browning R., “The Emperor Julian”, Berkeley-Los Angeles 1978.
Ceran W., „Kościół wobec antychrześcijańskiej polityki cesarza Juliana Apostaty”, Łódź 1980.
Cochrane Ch.N., „Chrześcijaństwo i kultura antyczna”, przekł. G. Pianko, Warszawa 1960.
Di Maio M., “The Emperor Julian` s Edicts of Religious Toleration”, Ancient World 20 (1989).
Jaczynowska M., „Dzieje Imperium Romanum”, Warszawa 1995.
Lacombrade Ch., „Kaiser Julian und die römische Tradition“, Darmstadt 1978.
Lauer M. (red.), „Des Faustus von Byzanz Geschichte Armeniens“, Köln 1879.
Libanios, „Mowa na cześć Juliana”, przekł. L. Małunowiczówna, w: Libanios, „Wybór mów”, Wrocław 1953.
Libanios, „Mowa w obronie świątyń”, przekł. L. Małunowiczówna, w: Libanios, „Wybór mów”, Wrocław 1953.
Mattingly H., “The Later Paganism”, Harvard Theological Revies 35 (1942).
Neumann C.J. (red.), „Juliani Imperatoris librorum contra Christianos quae supersunt”, Leipzig 1880.
Olszaniec Sz., „Julian Apostata jako reformator religijny”, Kraków 1999.
Olszaniec Sz., „Problem świątyni Apolla w Dafne jako przykład konfliktu religijnego w czasach Juliana”, Meander 7/8 (1995).
Pająkowska A., „Wstęp”, w: „Julian Apostata, List do filozofa Temistiosa”, przekł. A. Pająkowska, Poznań 2011.
Pająkowska A., „Wstęp”, w: „Julian Apostata, Misopogon, czyli Nieprzyjaciel brody”, przekł. A. Pająkowska, Poznań 2009.
Piechocka-Kłos M., „Prawodawstwo cesarskie i kościelne wobec kultu pogańskiego w IV-VI wieku”, Olsztyn 2010.
Raeder H., „Kaiser Julian als Philosoph und religiöser Reformator“, Darmstadt 1978.
Schultze V., „Altchristliche Stӓdte und Landschaften III”, Gütersloh 1930.
Sokrates Scholastyk, „Historia Kościoła”, tłum. S.J. Kazikowski, Warszawa 1986.
Sozomen, „Historia Kościoła”, tłum. S. Kazikowski, Warszawa 1980.
Szeląg T., „Kampanie galijskie Juliana Apostaty. Argentoratum 357”, Zabrze 2007.
Katedra Historii Kościoła i Dziedzictwa Kulturowego, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Hozjusza 15, 11-041 Olsztyn
