Grzech i kara w nauczaniu księdza Józefa Stagraczyńskiego w świetle kazań "Biblioteki kaznodziejskiej. Czasopisma poświęconemu kaznodziejstwu" (t. IX) [Przyczynek do badań polskiego kaznodziejstwa XIX wieku]
Tomasz Szałanda
Katedra Teologii Praktycznej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Hozjusza 15, 11-041 OlsztynAbstrakt
Artykuł ma na celu pokazanie, w jaki sposób w polskim dziewiętnastowiecznym kaznodziejstwie rozumiano pojęcie grzechu i kary. Autor artykułu wykorzystuje materiał źródłowy, którym są kazania o. Józefa Stagraczyńskiego. W rozważaniach autor podejmuje również pytanie: Jak we współczesnym kaznodziejstwie wykorzystać doświadczenia kaznodziejstwa dawniejszego? Na podstawie przeprowadzonych analiz autor dochodzi do wniosku, że w kaznodziejstwie dziewiętnastowiecznym głoszono słowo Boże z wielką surowością. Kaznodzieja nie jest tu też postrzegany jako świadek lub uczestnik codziennego życia wiernych, ale jako strażnik dusz. Stąd też kaznodzieja jest bardziej surowym nauczycielem niż dobrym pasterzem. W świetle przeanalizowanych kazań autor zauważa, że według ówczesnych kaznodziejów największymi duchowymi zagrożeniami dla tamtych wiernych były nieczystość, pijaństwo, złe postępowanie wobec rodziców, fałszywe zeznania, pozostawanie w grzechu, taniec i dobra zabawa. Kaznodzieje, posługując się językiem obrazowym, starali się zawrócić grzeszników z błędnie obranej drogi poprzez wskazywanie, że karą za grzech są męki piekielne. Autor zauważa, że we współczesnych czasach nie ma raczej miejsca na tego typu przepowiadanie. Oznacza to, że chociaż w głoszeniu dzisiejszym ludziom Dobrej Nowiny należy przypominać o grzechu i karze, to jednak winno się słuchaczy raczej prowadzić do miłości Boga i bliźniego, ponieważ istotą wiary nie jest strach, lecz miłość.
Słowa kluczowe:
grzech, kara, kaznodziejstwo, kaznodziejstwo XIX w., kaznodziejstwo przedsoborowe, przepowiadanie, StagraczyńskiBibliografia
„Stagraczynski, Josepf 1840-1905”, http://www.worldcat.org/identities/viaf-101649967 (10.02.2012).
„Wykład nauki chrześcijańskiej, ułożony z rozkazu Klemensa VIII papieża, przez kardynała Roberta Bellarmina”, http://www.ultramontes.pl/Katechizm_ Bellarmina_XVI.htm (10.02.2011).
Amerio R., „Dyslokacja funkcji magisterialnej po Soborze Watykańskim II”, http://www.piusx.org.pl/zawsze_wierni/artykul/28 (17.04.2011).
Kubiak M.K., „100 lat w służbie Kościoła w Polsce”, w: M.K. Kubiak, W. Przyczyna (red.), „Ściągać czy nie ściągać. O pomocach do homilii i kazań”, Poznań 2008.
Kurak, „Jak powinna wyglądać parafia? Czyli rady dla proboszczów”, http://krzyz.katolicy.net/index.php/topic,3087.15.html (16.02.2011).
Kuźmina D., „Katechizmy w Rzeczypospolitej XVI i początku XVII wieku”, Warszawa 2002.
Łysy H., „Kazanie katechizmowe czy homilia w kościelnej posłudze słowa?”, w: W. Przyczyna (red.), „Z zagadnień współczesnej homiletyki”, Kraków 1993.
Panuś K., „>>Exemplum<< a postulat zwiększenia obrazowości współczesnego kazania”, Ateneum Kapłańskie 132 (3) (1999).
Panuś K., „Zarys historii kaznodziejstwa w Kościele katolickim”, cz. 2, „Kaznodziejstwo w Polsce od Oświecenia do XX wieku”, Kraków 2001.
Rusiecki M., „Katechizm rzymski”, EK, t. 8.
Rzeszewski M., „Kaznodziejstwo. Zagadnienia wybrane”, Warszawa 1957.
Siwek G., „Przepowiadać skuteczniej. Elementy retoryki kaznodziejskiej”, Kraków 1992.
Stagraczyński J., „Biblioteka Kaznodziejska. Czasopismo poświęcone kaznodziejstwu”, t. IX, Poznań 1894.
Szałanda T., „Exemplum w kaznodziejstwie z przełomu XIX i XX wieku. Przyczynek do badań kaznodziejstwa na przełomie wieków”, Studia Pastoralne 7 (2011).
Szewczyk L., „Zagadnienia moralne w wypowiedzi kaznodziejskiej”, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 34 (2) (2004).
Szmulka, „Po kazaniach ich poznacie”, http://forum.fidelitas.pl/viewtopic.php?t=1536&postdays= 0&postorder=asc&highlight= kazanie&start=75 (16.02.2011).
Zerfass R., „Od aforyzmu do kazania”, tłum. G. Siwek, Kraków 1995.
Katedra Teologii Praktycznej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Hozjusza 15, 11-041 Olsztyn
