Dynamika ruchów mesjanistycznych w Afryce na przykładzie ludności Basenu Dolnego Konga
Jacek Jan Pawlik
Katedra Nauk o Rodzinie, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Hozjusza 15, 11-041 Olsztynhttps://orcid.org/0000-0003-2142-9976
Abstrakt
Artykuł dotyczy kościołów i grup religijnych, które powstawały w Afryce na bazie chrześcijaństwa w XX w. Przykładem jest tu religijność ludności zamieszkującej rejon Basenu Dolnego Konga. Początkowo aktywność religijna była tu wyrazem protestu przeciw segregacji rasowej i wyzyskowi kolonialnemu. Powstające kościoły niezależne były często kuźnią rodzących się nacjonalizmów. Ożywiane duchem mesjańskim przyrzekały lepszą przyszłość wraz z uzyskaniem niepodległości. Z czasem kościoły te się zinstytucjonalizowały, a państwa uzyskały niepodległość, ale nie oznaczało to obiecanej świetlanej rzeczywistości. Wręcz przeciwnie. Kryzys lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w. spowodował wzrost ubóstwa i zakwestionowanie dotychczasowego rozwoju. Na tym podatnym gruncie powstawały nowe ruchy religijne o charakterze neopentekostalnym, które głoszą teologię dobrobytu i praktyczne zbawienie, w ramach którego możliwe jest wyjście z biedy przez osobiste nawrócenie i zaangażowanie religijne. W związku z wielką popularnością tych ruchów, niezależne kościoły afrykańskie zmuszone są do znacznych adaptacji.
Słowa kluczowe:
nowe ruchy religijne, mesjanizm, afrykańskie kościoły niezależne, kimbangizm, khakizm, matswanizmBibliografia
Balandier Georges, 1953, Messianismes et nationalismes en Afrique Noire, Cahiers In¬ternationaux de Sociologie, t. 14, s. 41–65.
Balandier Georges, 1955, Sociologie actuelle de l’Afrique noire, P.U.F., Paris.
Balandier Georges, 1970, Życie codzienne w państwie Kongo (XVI–XVIII w.), przeł. Eligia Bąkowska, PIW, Warszawa.
Barrett David B., 1968, Schism and Renvewal in Africa. An Analysis of Six Thousand Contemporary Religious Movements, Oxford University Press, London.
Bernard Guy, 1970, Diversité des nouvelles Églises congolaises, Cahiers d‘Études Afri¬caines, t. 10, nr 38, s. 203–227.
Buijtenhuijs, Robert, 1976, Messianisme et Nationalisme en Afrique Noire: Une remise en question, African Perspectives, t. 2, s. 25–44.
Bureau René, 1984, Messianismes nouveaux en Afrique noire, w: Paul Poupard (red.), Dictionnaire des religions, P.U.F., Paris, s. 1000–1001.
Dianteill Erwan, 2017/2018, Dynamique du sacré. Georges Balandier et la religion, cArgo. Revue internationale d’anthropologie culturelle et sociale, nr 6–7, s. 255–256, www.cargo.canthel.fr (12.07.2018).
Fernandez James W., 1964, African Religious Movements – Types and Dynamics, The Journal of Modern African Studies, t. 2, z. 4, s. 531–549.
Gampiot Aurélien Makoko, 2014, Kimbanguism. An African Initiated Church, Scriptu¬ra, t. 113, s. 1–11.
Gifford Paul, 2004, Ghana’s New Christianity. Pentecostalism in a Globalising African Economy, Hurst and Company, London.
Gluckman Max, 1947, Malinowski’s ‘Functional’ Analysis of Social Change, Africa, t. 17, s.103–121.
Grodź Stanisław SVD, 2010, „Przyjmij twój sukces!” Atrakcyjność neopentekostalnego wymiaru chrześcijaństwa w Ghanie, Roczniki Teologii Fundamentalnej i Religiolo¬gii, t. 2(57), s. 121–136.
Hoskins Richard, 2006, Kimbangu, Simon, w: Peter B. Clarke (red.), Encyclopedia of New Religious Movements, Routledge, London, s. 327–328.
Kaczyński Grzegorz J., 1979, Bunt i religia w Afryce Czarnej. Z badań nad ruchami religijnymi w Zairze, Ossolineum, Wrocław.
Kaczyński Grzegorz J., 1994, Czarny chrystianizm. Ze studiów nad ruchami afrochrze¬ścijańskimi, PWN, Warszawa.
Kaczyński Grzegorz J., 2012, Religious Movements in Africa as Expression of the Sacral Trauma. The Explanatory Approach Reconsidered, Hemispheres, t. 27, s. 5–19.
Kouvouame Abel, 2002, Les énoncés du croire dans les messianismes en Afrique, Col¬lège International de Philosophie «Rue Descartes», t. 2, nr 36, s. 151–166.
Kowalak Władysław SVD, 1998, Religie synkretyczne, Nurt SVD, t. 32, nr 4 (83), s. 1–136.
Kowalik Marek SVD, 2002, Community and Leadership within the Charismatic Minis¬tries in Ghana, Pontificiae Universitatis Gregorianae, Romae.
Lanternari Vittorio, 1965, Syncrétismes, messianismes, néo-traditionalismes: Postface à une étude des mouvements religieux de l’Afrique Noire, Archives de sociologie des religions, t. 10, nr 19, s. 99–116.
Lanternari, Vittorio, 1985, Revolution and/or Integration in African Socio-religious Movements, w: Bruce Lincoln (red.), Religion, Rebellion, Revolution. An interdisci¬plinary and cross-cultural collection of essays, MacMillan, London, s. 129–156.
MacGaffey Wyatt, 1994, Kimbanguism and the Question of Syncretism in Zaire, w: Thomas D. Blakely, Walter E. van Beek, Dennis L. Thomson (red.), Religion in Africa. Experience and Expression, James Currey, London, s. 241–256.
Malinowski Bronisław, 1945, The Dynamics of Cultural Change. An Inquiry into Race Relations in Africa, Yale University Press, New Haven.
Melice Anne, 2001, Le kimbanguisme: une millénarisme dynamique de la terre aux cieux, Bulletin des séances – Académie royale des sciences d’outre-mer, 47, s. 35–54.
Ranger Terence O., 1986, Religious Movements and Politics in Sub-Saharan Africa, African Studies Review, t. 29, nr 2, s. 1–69.
Sarró Ramon, Blandes Ruy, Viergas Fátima, 2008, La guerre dans la paix. Ethnicité et angolanité dans l’Église kimbanguiste de Luanda, Politique Africaine, nr 110, s. 84–101.
Tonda Joseph, 2002, Economie des miracles et dynamiques de “subjectivation/civiliza¬tion” en Afrique Centrale, Politique africaine, nr 87, s. 20–44.
Turner Harald W., 1981, The Way Forward in the Religious Study of African Primal Religions, Journal of Religion in Africa, t. 12, nr 1, s. 1–15.
Young Eric, 1999, Matsoua, André, w: Kwame Anthony Appiah, Henry Louis Gates, Jr., (red.), Africana. The Encyclopedia of the African and African American Experi¬ence, Basic Civitas Books, New York, s. 1265.
Zajączkowski Andrzej, 1970, Muntu dzisiaj. Studium afrykanistyczne, PIW, Warszawa.
Balandier Georges, 1955, Sociologie actuelle de l’Afrique noire, P.U.F., Paris.
Balandier Georges, 1970, Życie codzienne w państwie Kongo (XVI–XVIII w.), przeł. Eligia Bąkowska, PIW, Warszawa.
Barrett David B., 1968, Schism and Renvewal in Africa. An Analysis of Six Thousand Contemporary Religious Movements, Oxford University Press, London.
Bernard Guy, 1970, Diversité des nouvelles Églises congolaises, Cahiers d‘Études Afri¬caines, t. 10, nr 38, s. 203–227.
Buijtenhuijs, Robert, 1976, Messianisme et Nationalisme en Afrique Noire: Une remise en question, African Perspectives, t. 2, s. 25–44.
Bureau René, 1984, Messianismes nouveaux en Afrique noire, w: Paul Poupard (red.), Dictionnaire des religions, P.U.F., Paris, s. 1000–1001.
Dianteill Erwan, 2017/2018, Dynamique du sacré. Georges Balandier et la religion, cArgo. Revue internationale d’anthropologie culturelle et sociale, nr 6–7, s. 255–256, www.cargo.canthel.fr (12.07.2018).
Fernandez James W., 1964, African Religious Movements – Types and Dynamics, The Journal of Modern African Studies, t. 2, z. 4, s. 531–549.
Gampiot Aurélien Makoko, 2014, Kimbanguism. An African Initiated Church, Scriptu¬ra, t. 113, s. 1–11.
Gifford Paul, 2004, Ghana’s New Christianity. Pentecostalism in a Globalising African Economy, Hurst and Company, London.
Gluckman Max, 1947, Malinowski’s ‘Functional’ Analysis of Social Change, Africa, t. 17, s.103–121.
Grodź Stanisław SVD, 2010, „Przyjmij twój sukces!” Atrakcyjność neopentekostalnego wymiaru chrześcijaństwa w Ghanie, Roczniki Teologii Fundamentalnej i Religiolo¬gii, t. 2(57), s. 121–136.
Hoskins Richard, 2006, Kimbangu, Simon, w: Peter B. Clarke (red.), Encyclopedia of New Religious Movements, Routledge, London, s. 327–328.
Kaczyński Grzegorz J., 1979, Bunt i religia w Afryce Czarnej. Z badań nad ruchami religijnymi w Zairze, Ossolineum, Wrocław.
Kaczyński Grzegorz J., 1994, Czarny chrystianizm. Ze studiów nad ruchami afrochrze¬ścijańskimi, PWN, Warszawa.
Kaczyński Grzegorz J., 2012, Religious Movements in Africa as Expression of the Sacral Trauma. The Explanatory Approach Reconsidered, Hemispheres, t. 27, s. 5–19.
Kouvouame Abel, 2002, Les énoncés du croire dans les messianismes en Afrique, Col¬lège International de Philosophie «Rue Descartes», t. 2, nr 36, s. 151–166.
Kowalak Władysław SVD, 1998, Religie synkretyczne, Nurt SVD, t. 32, nr 4 (83), s. 1–136.
Kowalik Marek SVD, 2002, Community and Leadership within the Charismatic Minis¬tries in Ghana, Pontificiae Universitatis Gregorianae, Romae.
Lanternari Vittorio, 1965, Syncrétismes, messianismes, néo-traditionalismes: Postface à une étude des mouvements religieux de l’Afrique Noire, Archives de sociologie des religions, t. 10, nr 19, s. 99–116.
Lanternari, Vittorio, 1985, Revolution and/or Integration in African Socio-religious Movements, w: Bruce Lincoln (red.), Religion, Rebellion, Revolution. An interdisci¬plinary and cross-cultural collection of essays, MacMillan, London, s. 129–156.
MacGaffey Wyatt, 1994, Kimbanguism and the Question of Syncretism in Zaire, w: Thomas D. Blakely, Walter E. van Beek, Dennis L. Thomson (red.), Religion in Africa. Experience and Expression, James Currey, London, s. 241–256.
Malinowski Bronisław, 1945, The Dynamics of Cultural Change. An Inquiry into Race Relations in Africa, Yale University Press, New Haven.
Melice Anne, 2001, Le kimbanguisme: une millénarisme dynamique de la terre aux cieux, Bulletin des séances – Académie royale des sciences d’outre-mer, 47, s. 35–54.
Ranger Terence O., 1986, Religious Movements and Politics in Sub-Saharan Africa, African Studies Review, t. 29, nr 2, s. 1–69.
Sarró Ramon, Blandes Ruy, Viergas Fátima, 2008, La guerre dans la paix. Ethnicité et angolanité dans l’Église kimbanguiste de Luanda, Politique Africaine, nr 110, s. 84–101.
Tonda Joseph, 2002, Economie des miracles et dynamiques de “subjectivation/civiliza¬tion” en Afrique Centrale, Politique africaine, nr 87, s. 20–44.
Turner Harald W., 1981, The Way Forward in the Religious Study of African Primal Religions, Journal of Religion in Africa, t. 12, nr 1, s. 1–15.
Young Eric, 1999, Matsoua, André, w: Kwame Anthony Appiah, Henry Louis Gates, Jr., (red.), Africana. The Encyclopedia of the African and African American Experi¬ence, Basic Civitas Books, New York, s. 1265.
Zajączkowski Andrzej, 1970, Muntu dzisiaj. Studium afrykanistyczne, PIW, Warszawa.
Pawlik, J. J. (2020). Dynamika ruchów mesjanistycznych w Afryce na przykładzie ludności Basenu Dolnego Konga. Studia Warmińskie, 57, 383–400. https://doi.org/10.31648/sw.4988
Jacek Jan Pawlik
Katedra Nauk o Rodzinie, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Hozjusza 15, 11-041 Olsztyn
https://orcid.org/0000-0003-2142-9976
Katedra Nauk o Rodzinie, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Hozjusza 15, 11-041 Olsztyn
https://orcid.org/0000-0003-2142-9976
