Czy obraza uczuć religijnych powinna być czynem zabronionym? Filozoficzna analiza artykułu 196 kodeksu karnego
Krzysztof Paweł Jaworski
Katedra Teologii Systematycznej, Uniwersytet Szczeciński, ul. Pawła VI nr 2, 71-459 Szczecin, Polskahttp://orcid.org/0000-0001-8311-780X
Abstrakt
Artykuł jest filozoficzną analizą przestępstwa zdefiniowanego w art. 196 k.k. jako obraza uczuć religijnych. Celem pracy było dotarcie do aksjologicznych źródeł ochrony uczuć religijnych przez prawo pozytywne. W pierwszej części przedstawiono genezę wspomnianego przestępstwa na podstawie polskich kodeksów karnych i innych wybranych aktów prawnych z XX w. Następnie zreferowano aktualny stan prawny w zakresie ochrony uczuć religijnych. Podjęto również próbę zdefiniowania, czym uczucia religijne mogłyby być ze swej natury. Zgodnie z przyjętą definicją, uczucia religijne są stanem psychicznym wyrażającym stosunek człowieka do konkretnych zjawisk związanych ze światem jego religijności. Autor przychyla się do stanowiska, zgodnie z którym uczucia religijne nie różnią się jakościowo niczym od wszystkich innych uczuć, a są „religijne” jedynie ze względu na ich specyficzny przedmiot. Taką koncepcję przyjmował m.in. Wiliam James. W pracy sformułowano dwa główne argumenty przemawiające za koniecznością ochrony uczuć religijnych: promocja godności osoby ludzkiej ze względu na wyznawaną wiarę lub bezwyznaniowość (argument personalistyczny) oraz zapewnienie pokoju religijnego (argument społeczny).
Słowa kluczowe:
wolność sumienia, wolność wyznania, pokój religijny, bluźnierstwo, uczucia religijneBibliografia
Bocheński Józef M., 1990, Logika religii, Pax, Warszawa.
Burdziak Konrad, 2018, Czy art. 196 kodeksu karnego w sposób nadmierny ogranicza wolność wyrażania poglądów i twórczości artystycznej?, Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały, nr 1 (22), s. 115–138.
Dekret z 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz.U. z 1946 r., nr 30, poz. 192).
Dekret z 5 sierpnia 1949 r. o ochronie wolności sumienia i wyznania (Dz.U. z 1949 r., nr 45, poz. 334).
Gardocki Lech, 1996, Prawo karne, Beck, Warszawa.
Grześkowiak Alicja, Wiak Krzysztof (red.), 2012, Kodeks karny. Komentarz, Beck, Warszawa.
James Wiliam, 1958, Doświadczenia religijne, Książka i Wiedza, Warszawa.
Kodeks Prawa Kanonicznego. Przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu, Pallottinum, Poznań 1984.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483).
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz.U. z 1993 r., nr 61, poz. 284).
Kulesza Witold, 1984, Zniesławienie i zniewaga. Ochrona czci i godności osobistej człowieka w polskim prawie karnym – zagadnienia podstawowe, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa.
Makarewicz Juliusz, 1935, Kodeks karny z komentarzem, Wydawnictwo Zakładu Narodowego Imienia Ossolińskich, Lwów.
Makarska Małgorzata, 2005, Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania w Kodeksie karnym z 1997 roku, TN KUL, Lublin.
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (Dz.U. z 1977 r., nr 38, poz. 167).
Mikuła Maciej, 2010, Granice dozwolonego dyskursu antyreligijnego w II Rzeczypospolitej. Uwagi do orzeczenia Sądu Najwyższego z 5 lipca 1938 r. i jego aktualność dzisiaj, Studia z Prawa Wyznaniowego, nr 13, s. 179–190.
Orzeczenie Sądu Najwyższego z 25 lipca 1922 r., sygn. akt: 1190/1922.
Paprzycki Rafał, 2008, Czy bluźnierca jest przestępcą? Rozważania na temat znamienia „przedmiotu czci religijnej” przestępstwa obrazy uczuć religijnych – art. 196 k.k., Palestra, nr 5–6, s. 81–90.
Poniatowski Michał, 2013, Analiza art. 196 Kodeksu karnego z perspektywy 15 lat jego obowiązywania, Roczniki Nauk Prawnych, nr 3(23), s. 19–59.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 5 marca 2015 r., sygn. akt: III KK 274/14.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 11 lipca 1932 r. Kodeks karny (Dz.U. z 1932 r., nr 60, poz. 571).
Szymczak Mieczysław (red.), 1999, Słownik języka polskiego, t. II, PWN, Warszawa.
Uchwała Sądu Najwyższego z 29 października 2012 r., sygn. akt: I KZP 12/12.
Ustawa z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U. z 1989 r., nr 29, poz. 155).
Ustawa z 19 kwietnia 1969 r. Kodeks karny (Dz.U. z 1969 r., nr 13, poz. 94).
Ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 2019 r., poz. 1950).
Wąsek Andrzej, 1995, Przestępstwa przeciwko przekonaniom religijnym de lege lata i de lege ferenda, Państwo i Prawo, nr 7, s. 27–41.
Wojciechowski Janusz, 2000, Kodeks karny. Komentarz. Orzecznictwo, Librata, Warszawa.
Wyrok Sądu Najwyższego z 17 marca 1993 r., sygn. akt: III KRN 24/92.
Wyrok Sądu Najwyższego z 23 listopada 2010 r., sygn. akt: IV KK 173/10.
Wyrok Sądu Najwyższego z 6 kwietnia 2004 r., sygn. akt: I CK 484/03.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 7 czerwca 1994 r., sygn. akt: K 17/93.
Zgółkowa Halina (red.), 2005, Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, t. 25, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań.
Zoll Andrzej (red.), 2006, Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, Zakamycze, Kraków.
Katedra Teologii Systematycznej, Uniwersytet Szczeciński, ul. Pawła VI nr 2, 71-459 Szczecin, Polska
http://orcid.org/0000-0001-8311-780X
