Komunikacja z osobą chorą i będącą u kresu życia – znaczenie terapeutyczne
Barbara Rozen
Katedra Teologii Moralnej i Nauk o Rodzinie, Uniwersytet Warmińsko- -Mazurski w Olsztynie, ul. Hozjusza 15, 11-041 OlsztynAbstrakt
W artykule podjęto próbę sformułowania odpowiedzi na pytanie: Jak przez właściwą komunikację polepszyć jakość życia osoby chorej i będącej u kresu życia? Każda pomoc nie będzie wystarczająco efektywna bez nawiązania dobrej relacji z osobą potrzebującą pomocy. Sprawą kluczową jest zdolność nawiązywania z taką osobę relacji przyjacielskiej czy wręcz terapeutycznej. Właściwa komunikacja ułatwia zrozumienie osoby i współpracę oraz może motywować ją do respektowania zaleceń medycznych. Odpowiedzialność za przebieg komunikacji spoczywa przede wszystkim na osobie pragnącej tego wsparcia udzielać, dlatego przede wszystkim to ona musi być świadoma przeszkód i błędów w komunikacji, które mogą występować i których należy unikać. Zostały one w artykule omówione. Niezbędne jest rozumienie osób będących w życia, jakim jest choroba czy starość. Dlatego zostały omówione typowe doznania psychiczne ludzi będących w takiej sytuacji, ich potrzeby zarówno psychiczne, jak i duchowe oraz możliwości zaradzenia im. Kluczową częścią artykułu jest omówienie uwarunkowań komunikacji wspierającej opartej na afirmacji, uważności i wrażliwym reagowaniu, respektującym bogatą już wiedzę o komunikacji z osobami chorymi i w podeszłym wieku. Słuchanie i rozumienie są myślą przewodnią w relacji pomagania i wspierania osób.
Słowa kluczowe:
Komunikacja wspierająca, choroba, wiek podeszły, reakcje psychiczne, potrzeby psychiczne, potrzeby duchoweBibliografia
Bartoszek Antoni, 2005, Miejsce Eucharystii we współczesnej opiece paliatywnej, w: Pyszkowska Jadwiga (red.), Opieka hospicyjna – jak odnaleźć się w nowej rzeczywistości. IX Konferencja naukowa. Jasna Góra 28-30 stycznia 2005 r., Stowarzyszenie Opieki Hospicyjnej Ziemi Częstochowskiej, Częstochowa, s. 5-22.
Benedykt XVI, 2012, Radość wiary, Edycja św. Pawła, Częstochowa.
Buczkowski Krzysztof, Rogiewicz Maria, 2009, Aspekty psychologiczne umierania i żałoby, w: Buczkowski Krzysztof, Krajnik Małgorzata (red.), Opieka paliatywna, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa, s. 95-114.
Bukowski Jerzy, 1987, Zarys filozofii spotkania, Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków.
Bula-Podhorska Marzena, Śmierć i umieranie w ujęciu Simontona, w: Pyszkowska Jadwiga (red.), Opieka hospicyjna – jak odnaleźć się w nowej rzeczywistości. IX Konferencja naukowa. Jasna Góra 28-30 stycznia 2005 r., Stowarzyszenie Opieki Hospicyjnej Ziemi Częstochowskiej, Częstochowa, s. 44-49.
Buss Tomasz, 2008, Zespół jadłowstręt – wyniszczenie, w: De Walden-Gałuszko, Kaptacz Anna (red.), Pielęgniarstwo w opiece paliatywnej i hospicyjnej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, s. 82-87.
Colombero Giuseppe, 2005, Od słów do dialogu. Tysiąc sposobów mówienia i słuchania, Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew”, Kraków.
De Walden-Gałuszko Krystyna, 1992, Wybrane zagadnienia psychoonkologii i psychotanatologii. Psychologiczne aspekty choroby nowotworowej, umierania i śmierci, Uniwersytet Gdański, Gdańsk.
De Walden-Gałuszko Krystyna, 2000, U kresu. Opieka psychopaliatywna, czyli jak pomóc choremu, rodzinie I personelowi medycznemu środkami psychologicznymi, Wydawnictwo medyczne MAKmed, Gdańsk.
Drożdż Michał, 2010, Starość i jej potrzeby opiekuńcze w perspektywie antropologiczno-etycznej, w: Stala Józef (red.), Socjalizacja – wyzwanie współczesności, Wydawnictwo Biblos, Tarnów, 137-155.
Frankl Victor E., 2018, Człowiek w poszukiwaniu sensu, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa.
Galarowicz Jan, 2014, Zrozumieć człowieka cierpiącego, WAM, Kraków.
Gordon Thomas, 1995, Wychowanie bez porażek w szkole, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Janowicz Anna i inni, 2014, Zdrowa rozmowa. Sztuka komunikacji z osobami u kresu życia i ich opiekunami, Fundacja Hospicyjna, Gdańsk.
Johnston Taylor Elizabeth, 2008, Co powiedzieć? Jak rozmawiać z chorymi o duchowości, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Kaczkowski Jan, 2016, Grunt pod nogami, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Kaptacz Anna, Chałupka Andrzej, 2005, Wpływ modlitwy na jakość życia chorych, w: Pyszkowska Jadwiga (red.), Opieka hospicyjna – jak odnaleźć się w nowej rzeczywistości. IX Konferencja naukowa. Jasna Góra 28-30 stycznia 2005 r., Stowarzyszenie Opieki Hospicyjnej Ziemi Częstochowskiej, Częstochowa, s. 77-81.
Katechizm Kościoła Katolickiego, 1994, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań (skrót: KKK).
Kübler-Ross Elisabeth, 2007, Rozmowy o śmierci i umieraniu, Media Rodzina, Poznań.
Łuczak Jacek, 1988, Towarzyszenie umierającym chorym w ich cierpieniach duchowych, w: Łuczak Jacek i inni, Akademia Medyczna w Lublinie, Lublin, s. 73-83.
Klich-Rączka Alicja, 2001, Sztuka rozmowy ze starszym pacjentem, w: Grajcarek Anna (red.), Sztuka rozmowy z chorym, Wydawnictwo ad vocem, Kraków, s. 157-171.
Macario Lorenzo, Rocchi Maria, 2011, Komunikacja w relacjach niesienia pomocy, Wydawnictwo WAM, Kraków.
McKay Matthew., Davis Martha., Fanning Patrick, 2002, Sztuka skutecznego porozumiewania się, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Motyka Marek, 2001, Środki psychicznego wsparcia w pielęgnacji chorego, w: Grajcarek Anna (red.), Sztuka rozmowy z chorym, Wydawnictwo ad vocem, Kraków, s. 231-241.
Posłuszna Małgorzata, 2014, Komunikacja z pacjentem i jego rodziną oraz wsparcie emocjonalne w chorobie, w: Talarska Dorota i inni (red.), Opieka nad osobami przewlekle chorymi, w wieku podeszłym i niesamodzielnymi. Podręcznik dla opiekunów medycznych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, s. 91-101.
Salij Jacek, 2001, Człowiek umierający jako bliźni, w: Grajcarek Anna (red.), Sztuka rozmowy z chorym, Wydawnictwo ad vocem, Kraków, s. 113-122.
Schulz von Thun Friedemann, 2001, Sztuka rozmawiania, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Sujak Elżbieta, 2006, ABC psychologii komunikacji, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Sujak Elżbieta, 2015, Żyć lepiej, Wydawnictwo KB Studio, Lubliniec.
Sych Marek Hieronim, 2001, Jak pokonać lęk i bezradność wobec choroby, w: Grajcarek Anna (red.), Sztuka rozmowy z chorym, Wydawnictwo ad vocem, Kraków, s. 9-16.
Tischner Józef, 1976, Rozmowy z chorymi, W drodze, nr 11.
Wieczorkowska-Tobis Katarzyna, Talarska Dorota, 2014, Czynniki warunkujące występowanie potrzeb, w: Talarska Dorota i inni (red.), Opieka nad osobami przewlekle chorymi, w wieku podeszłym i niesamodzielnymi. Podręcznik dla opiekunów medycznych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, s.118-130.
Benedykt XVI, 2012, Radość wiary, Edycja św. Pawła, Częstochowa.
Buczkowski Krzysztof, Rogiewicz Maria, 2009, Aspekty psychologiczne umierania i żałoby, w: Buczkowski Krzysztof, Krajnik Małgorzata (red.), Opieka paliatywna, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa, s. 95-114.
Bukowski Jerzy, 1987, Zarys filozofii spotkania, Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków.
Bula-Podhorska Marzena, Śmierć i umieranie w ujęciu Simontona, w: Pyszkowska Jadwiga (red.), Opieka hospicyjna – jak odnaleźć się w nowej rzeczywistości. IX Konferencja naukowa. Jasna Góra 28-30 stycznia 2005 r., Stowarzyszenie Opieki Hospicyjnej Ziemi Częstochowskiej, Częstochowa, s. 44-49.
Buss Tomasz, 2008, Zespół jadłowstręt – wyniszczenie, w: De Walden-Gałuszko, Kaptacz Anna (red.), Pielęgniarstwo w opiece paliatywnej i hospicyjnej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, s. 82-87.
Colombero Giuseppe, 2005, Od słów do dialogu. Tysiąc sposobów mówienia i słuchania, Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew”, Kraków.
De Walden-Gałuszko Krystyna, 1992, Wybrane zagadnienia psychoonkologii i psychotanatologii. Psychologiczne aspekty choroby nowotworowej, umierania i śmierci, Uniwersytet Gdański, Gdańsk.
De Walden-Gałuszko Krystyna, 2000, U kresu. Opieka psychopaliatywna, czyli jak pomóc choremu, rodzinie I personelowi medycznemu środkami psychologicznymi, Wydawnictwo medyczne MAKmed, Gdańsk.
Drożdż Michał, 2010, Starość i jej potrzeby opiekuńcze w perspektywie antropologiczno-etycznej, w: Stala Józef (red.), Socjalizacja – wyzwanie współczesności, Wydawnictwo Biblos, Tarnów, 137-155.
Frankl Victor E., 2018, Człowiek w poszukiwaniu sensu, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa.
Galarowicz Jan, 2014, Zrozumieć człowieka cierpiącego, WAM, Kraków.
Gordon Thomas, 1995, Wychowanie bez porażek w szkole, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Janowicz Anna i inni, 2014, Zdrowa rozmowa. Sztuka komunikacji z osobami u kresu życia i ich opiekunami, Fundacja Hospicyjna, Gdańsk.
Johnston Taylor Elizabeth, 2008, Co powiedzieć? Jak rozmawiać z chorymi o duchowości, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Kaczkowski Jan, 2016, Grunt pod nogami, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Kaptacz Anna, Chałupka Andrzej, 2005, Wpływ modlitwy na jakość życia chorych, w: Pyszkowska Jadwiga (red.), Opieka hospicyjna – jak odnaleźć się w nowej rzeczywistości. IX Konferencja naukowa. Jasna Góra 28-30 stycznia 2005 r., Stowarzyszenie Opieki Hospicyjnej Ziemi Częstochowskiej, Częstochowa, s. 77-81.
Katechizm Kościoła Katolickiego, 1994, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań (skrót: KKK).
Kübler-Ross Elisabeth, 2007, Rozmowy o śmierci i umieraniu, Media Rodzina, Poznań.
Łuczak Jacek, 1988, Towarzyszenie umierającym chorym w ich cierpieniach duchowych, w: Łuczak Jacek i inni, Akademia Medyczna w Lublinie, Lublin, s. 73-83.
Klich-Rączka Alicja, 2001, Sztuka rozmowy ze starszym pacjentem, w: Grajcarek Anna (red.), Sztuka rozmowy z chorym, Wydawnictwo ad vocem, Kraków, s. 157-171.
Macario Lorenzo, Rocchi Maria, 2011, Komunikacja w relacjach niesienia pomocy, Wydawnictwo WAM, Kraków.
McKay Matthew., Davis Martha., Fanning Patrick, 2002, Sztuka skutecznego porozumiewania się, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Motyka Marek, 2001, Środki psychicznego wsparcia w pielęgnacji chorego, w: Grajcarek Anna (red.), Sztuka rozmowy z chorym, Wydawnictwo ad vocem, Kraków, s. 231-241.
Posłuszna Małgorzata, 2014, Komunikacja z pacjentem i jego rodziną oraz wsparcie emocjonalne w chorobie, w: Talarska Dorota i inni (red.), Opieka nad osobami przewlekle chorymi, w wieku podeszłym i niesamodzielnymi. Podręcznik dla opiekunów medycznych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, s. 91-101.
Salij Jacek, 2001, Człowiek umierający jako bliźni, w: Grajcarek Anna (red.), Sztuka rozmowy z chorym, Wydawnictwo ad vocem, Kraków, s. 113-122.
Schulz von Thun Friedemann, 2001, Sztuka rozmawiania, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Sujak Elżbieta, 2006, ABC psychologii komunikacji, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Sujak Elżbieta, 2015, Żyć lepiej, Wydawnictwo KB Studio, Lubliniec.
Sych Marek Hieronim, 2001, Jak pokonać lęk i bezradność wobec choroby, w: Grajcarek Anna (red.), Sztuka rozmowy z chorym, Wydawnictwo ad vocem, Kraków, s. 9-16.
Tischner Józef, 1976, Rozmowy z chorymi, W drodze, nr 11.
Wieczorkowska-Tobis Katarzyna, Talarska Dorota, 2014, Czynniki warunkujące występowanie potrzeb, w: Talarska Dorota i inni (red.), Opieka nad osobami przewlekle chorymi, w wieku podeszłym i niesamodzielnymi. Podręcznik dla opiekunów medycznych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, s.118-130.
Rozen, B. (2021). Komunikacja z osobą chorą i będącą u kresu życia – znaczenie terapeutyczne. Studia Warmińskie, 58, 409–431. https://doi.org/10.31648/sw.6423
Barbara Rozen
Katedra Teologii Moralnej i Nauk o Rodzinie, Uniwersytet Warmińsko- -Mazurski w Olsztynie, ul. Hozjusza 15, 11-041 Olsztyn
Katedra Teologii Moralnej i Nauk o Rodzinie, Uniwersytet Warmińsko- -Mazurski w Olsztynie, ul. Hozjusza 15, 11-041 Olsztyn
