Analiza koncepcji pola racjonalności z perspektywy tomistycznego substancjalizmu

Vladyslav Zhuravskyy

Katedra Filozofii Religii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, ul. Willowa 15, 20-819 Lublin


Abstrakt

Celem autora była analiza koncepcji pola racjonalności Józefa Życińskiego z perspektywy tomistycznego substancjalizmu, zwłaszcza koncepcji bytu wypracowanej przez Mieczysława A. Krąpca oraz jego współpracowników i uczniów. W pierwszym punkcie została przedstawiona J. Życińskiego koncepcja pola racjonalno[1]ści. Następnie – w drugim punkcie – zostały omówione: stanowisko substancjalizmu prezentowane przez lubelskich tomistów oraz św. Tomasza z Akwinu koncepcja idei. W ostatnim punkcie z analiz dotyczących rozumienia statusu ontycznego praw przyro[1]dy w ramach niektórych teorii tomistycznego substancjalizmu zostały wyciągnięte na[1]stępujące wnioski: 1) uniwersum możliwych stanów fizycznych nie istnieje jako pewna idea ogólna w Bogu, lecz jest odwiecznym zamysłem Boga, należącym do istoty Boga; 2) prawa przyrody nie istnieją samoistnie, lecz są zapodmiotowane w konkretnych jed[1]nostkowych rzeczach i istnieją w sposób jednostkowy, a nie ogólny; 3) pojawienie się nowych praw przyrody we wszechświecie może być jedynie spowodowane powstaniem jednostek nowego gatunku lub rodzaju.


Słowa kluczowe:

prawa przyrody, obiekty matematyczne, uniwersalia, idee, Bóg


Dąbek Dariusz, 2019, Metodologia nauk przyrodniczych, w: Stanisław Janeczek i in. (red.), Metodologia nauk. Cz. II, Typy nauk, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 27–52.
Crossref   Google Scholar

Heller Michał, 2017, Józefa Życińskiego idea pola racjonalności, w: Robert Nęcek, Wojciech Misztal (red.), Media, kultura, dialog: w piątą rocznicę śmierci arcybiskupa Józefa Życińskiego, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Wydawnictwo Naukowe, Kraków, s. 25–38.
Crossref   Google Scholar

Kiereś Bartłomiej, 2006, Idee jednostkowe jako racje poznania rzeczy realnych: analiza tekstu De ideis III kwestii Quaestiones disputatae de veritate, w: Tomasz z Akwinu, Quaestiones disputatae de ideis, de scientia Dei – Dysputy problemowe o ideach, o wiedzy Boga, tł. Aleksander Białek, tekst sprawdzili i popr. Mieczysław A. Krąpiec i Andrzej Maryniarczyk, red. nauk. Andrzej Maryniarczyk, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 233–249.   Google Scholar

Krause Feliks, 2002, Dlaczego średniowieczni komentatorzy Metafizyki Arystotelesa odrzucali uniwersalia in essendo, Acta Mediaevalia, t. 15, s. 249–264.
Crossref   Google Scholar

Krąpiec Mieczysław A., 1966, Metafizyka: zarys podstawowych zagadnień, Pallottinum, Poznań.   Google Scholar

Krąpiec Mieczysław A., 1996, Psychologia racjonalna, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.   Google Scholar

Krąpiec Mieczysław A., 2000, Struktura bytu: charakterystyczne elementy systemu Arystotelesa i Tomasza z Akwinu, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin.   Google Scholar

Krąpiec Mieczysław A., 2002, Gatunek i rodzaj, w: Andrzej Maryniarczyk i in. (red.), Powszechna encyklopedia filozofii, t. 3, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin, s. 704–709.   Google Scholar

Krąpiec Mieczysław A., 2008, Ewolucjonizm, ale jaki?, w: Mieczysław A. Krąpiec i in., Ewolucjonizm czy kreacjonizm, Fundacja „Lubelska Szkoła Filozofii Chrześcijańskiej”, Lublin, s. 7–40.   Google Scholar

Krąpiec Mieczysław A., Kamiński Stanisław, 1994, Z teorii i metodologii metafizyki, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin.   Google Scholar

Lemańska Anna, 2012, Matematyka a przyroda w ujęciu abpa Józefa Życińskiego, Roczniki Filozoficzne, t. 60 (4), s. 283–296.   Google Scholar

Maritain Jacques, 2001, Dziewięć wykładów o podstawowych pojęciach filozofii moralnej, przekł. Jarosław Merecki, wprowadzenie Tadeusz Styczeń, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin.   Google Scholar

Maryniarczyk Andrzej, 2000, Veritas sequitur esse, Roczniki Filozoficzne, t. 48 (1), s. 79–102.   Google Scholar

Maryniarczyk Andrzej, 2006, Wprowadzenie, w: Tomasz z Akwinu, Quaestiones disputatae de ideis, de scientia Dei – Dysputy problemowe o ideach, o wiedzy Boga, tł. Aleksander Białek, tekst sprawdzili i popr. Mieczysław A. Krąpiec i Andrzej Maryniarczyk, red. nauk.   Google Scholar

Andrzej Maryniarczyk, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 7–11.   Google Scholar

Maryniarczyk Andrzej, 2007, Racjonalność i celowość świata osób i rzeczy, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin.   Google Scholar

Moskal Piotr, 2020, Filozofia religii, Wydawnictwo Bernardinum, Pelplin.   Google Scholar

Olszewski Mikołaj, 1999, Komentarz do Kwestii 14. O wiedzy Boga, w: Tomasz z Akwinu, Traktat o Bogu: Summa teologii, kwestie 1–26, przekł. i koment. Gabriela Kurylewicz i in., Znak, Kraków, s. 638–680.   Google Scholar

Pabjan Tadeusz, 2011, Józefa Życińskiego koncepcja pola racjonalności, Filozofia Nauki, t. 19 (2), s. 7–18.   Google Scholar

Pabjan Tadeusz, 2016, Nieinterwencjonistyczny model działania Boga w świecie przyrody, Tarnowskie Studia Teologiczne, t. 35 (1), s. 33–49.   Google Scholar

Stępień Antoni B., 2007, Wstęp do filozofii, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Lublin.   Google Scholar

Stępień Katarzyna, 2006, Idee a prawo odwieczne i porządek natury, w: Tomasz z Akwinu, Quaestiones disputatae de ideis, de scientia Dei – Dysputy problemowe o ideach, o wiedzy Boga, tł. Aleksander Białek, tekst sprawdzili i popr. Mieczysław A. Krąpiec i Andrzej Maryniarczyk, red. nauk. Andrzej Maryniarczyk, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 281–295.   Google Scholar

Tomasz z Akwinu, 1981, Rządy Boże (1. 103–119), przeł. i w objaśnienia i skorowidze zaopatrzył Pius Bełch, Veritas, London.   Google Scholar

Tomasz z Akwinu, 1999, Traktat o Bogu: Summa teologii, kwestie 1–26, przekł. i koment. Gabriela Kurylewicz i in., Znak, Kraków.   Google Scholar

Tomasz z Akwinu, 2006, Quaestiones disputatae de ideis, de scientia Dei – Dysputy problemowe o ideach, o wiedzy Boga, tł. Aleksander Białek, tekst sprawdzili i popr. Mieczysław A. Krąpiec i Andrzej Maryniarczyk, red. nauk. Andrzej Maryniarczyk, Wydawnictwo KUL, Lublin.   Google Scholar

Tomasz z Akwinu, 2018, Dysputa o prawdzie: dysputy problemowe o prawdzie. Kwestia 1, przeł. Aleksander Białek, tekst przekładu przejrzeli Mieczysław A. Krąpiec, Andrzej Maryniarczyk, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu – Katedra Metafizyki KUL, Lublin.   Google Scholar

Turek Józef, 2009, Filozoficzne interpretacje faktów naukowych, Wydawnictwo KUL, Lublin.   Google Scholar

Turek Józef, 2010, Filozoficzne implikacje matematyzacji przyrody, w: Michał Heller, Józef Życiński (red.), Matematyczność przyrody, Wydawnictwo Petrus, Kraków, s. 121–137.   Google Scholar

Zdybicka Zofia, 2017, Partycypacja bytu: próba wyjaśnienia relacji między światem a Bogiem, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin.   Google Scholar

Zieliński Andrzej, 1998, Koncepcja Boga w metafizyce Alfreda N. Whiteheada, Roczniki Filozoficzne, t. 46–47 (1), s. 165–183.   Google Scholar

Życiński Józef, 1987, Filozoficzne aspekty matematyczności przyrody, w: Michał Heller i in. (red.), Filozofować w kontekście nauki, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Kraków, s. 170–185.   Google Scholar

Życiński Józef, 1988, Teizm i filozofia analityczna, t. II, Znak, Kraków.   Google Scholar

Życiński Józef, 1991a, Niedokończenie, w: Michał Heller i in. (red.), Spór o uniwersalia a nauka współczesna, Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych przy Wydziale Filozofii Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków, s. 115–118.   Google Scholar

Życiński Józef, 1991b, Poza granicami konkretu: spór o powszechniki w kontekście rozwoju nauki nowożytnej, w: Michał Heller i in. (red.), Spór o uniwersalia a nauka współczesna, Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych przy Wydziale Filozofii Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków, s. 55–80.   Google Scholar

Życiński Józef, 1991c, Z powrotem do powszechników: wstęp, w: Michał Heller i in. (red.), Spór o uniwersalia a nauka współczesna, Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych przy Wydziale Filozofii Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków, s. 5–14.   Google Scholar

Życiński Józef, 2009, Wszechświat emergentny: Bóg w ewolucji przyrody, Wydawnictwo KUL, Lublin.   Google Scholar

Życiński Józef, 2010, Kreacjonizm ewolucyjny a chrześcijańska koncepcja stworzenia, w: Jerzy A. Janik (red.), Nauka, religia, dzieje: uniwersalia, prawa przyrody, transcendencja: XV Seminarium w serii seminariów z Castel Gandolfo, 28–30 września 2009, Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 13–25.   Google Scholar

Życiński Józef, 2012, Pole racjonalności i prawa przyrody, tłum. z ang. Wojciech Kotowicz, Roczniki Filozoficzne, t. 60 (4), s. 361–374.   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2021-12-13

Cited By /
Share

Zhuravskyy, V. (2021). Analiza koncepcji pola racjonalności z perspektywy tomistycznego substancjalizmu. Studia Warmińskie, 58, 101–117. https://doi.org/10.31648/sw.6442

Vladyslav Zhuravskyy 
Katedra Filozofii Religii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, ul. Willowa 15, 20-819 Lublin