Analiza koncepcji pola racjonalności z perspektywy tomistycznego substancjalizmu
Vladyslav Zhuravskyy
Katedra Filozofii Religii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, ul. Willowa 15, 20-819 LublinAbstrakt
Celem autora była analiza koncepcji pola racjonalności Józefa Życińskiego z perspektywy tomistycznego substancjalizmu, zwłaszcza koncepcji bytu wypracowanej przez Mieczysława A. Krąpca oraz jego współpracowników i uczniów. W pierwszym punkcie została przedstawiona J. Życińskiego koncepcja pola racjonalno[1]ści. Następnie – w drugim punkcie – zostały omówione: stanowisko substancjalizmu prezentowane przez lubelskich tomistów oraz św. Tomasza z Akwinu koncepcja idei. W ostatnim punkcie z analiz dotyczących rozumienia statusu ontycznego praw przyro[1]dy w ramach niektórych teorii tomistycznego substancjalizmu zostały wyciągnięte na[1]stępujące wnioski: 1) uniwersum możliwych stanów fizycznych nie istnieje jako pewna idea ogólna w Bogu, lecz jest odwiecznym zamysłem Boga, należącym do istoty Boga; 2) prawa przyrody nie istnieją samoistnie, lecz są zapodmiotowane w konkretnych jed[1]nostkowych rzeczach i istnieją w sposób jednostkowy, a nie ogólny; 3) pojawienie się nowych praw przyrody we wszechświecie może być jedynie spowodowane powstaniem jednostek nowego gatunku lub rodzaju.
Słowa kluczowe:
prawa przyrody, obiekty matematyczne, uniwersalia, idee, BógBibliografia
Dąbek Dariusz, 2019, Metodologia nauk przyrodniczych, w: Stanisław Janeczek i in. (red.), Metodologia nauk. Cz. II, Typy nauk, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 27–52.
Crossref
Google Scholar
Heller Michał, 2017, Józefa Życińskiego idea pola racjonalności, w: Robert Nęcek, Wojciech Misztal (red.), Media, kultura, dialog: w piątą rocznicę śmierci arcybiskupa Józefa Życińskiego, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Wydawnictwo Naukowe, Kraków, s. 25–38.
Crossref
Google Scholar
Kiereś Bartłomiej, 2006, Idee jednostkowe jako racje poznania rzeczy realnych: analiza tekstu De ideis III kwestii Quaestiones disputatae de veritate, w: Tomasz z Akwinu, Quaestiones disputatae de ideis, de scientia Dei – Dysputy problemowe o ideach, o wiedzy Boga, tł. Aleksander Białek, tekst sprawdzili i popr. Mieczysław A. Krąpiec i Andrzej Maryniarczyk, red. nauk. Andrzej Maryniarczyk, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 233–249. Google Scholar
Krause Feliks, 2002, Dlaczego średniowieczni komentatorzy Metafizyki Arystotelesa odrzucali uniwersalia in essendo, Acta Mediaevalia, t. 15, s. 249–264.
Crossref
Google Scholar
Krąpiec Mieczysław A., 1966, Metafizyka: zarys podstawowych zagadnień, Pallottinum, Poznań. Google Scholar
Krąpiec Mieczysław A., 1996, Psychologia racjonalna, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin. Google Scholar
Krąpiec Mieczysław A., 2000, Struktura bytu: charakterystyczne elementy systemu Arystotelesa i Tomasza z Akwinu, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin. Google Scholar
Krąpiec Mieczysław A., 2002, Gatunek i rodzaj, w: Andrzej Maryniarczyk i in. (red.), Powszechna encyklopedia filozofii, t. 3, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin, s. 704–709. Google Scholar
Krąpiec Mieczysław A., 2008, Ewolucjonizm, ale jaki?, w: Mieczysław A. Krąpiec i in., Ewolucjonizm czy kreacjonizm, Fundacja „Lubelska Szkoła Filozofii Chrześcijańskiej”, Lublin, s. 7–40. Google Scholar
Krąpiec Mieczysław A., Kamiński Stanisław, 1994, Z teorii i metodologii metafizyki, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin. Google Scholar
Lemańska Anna, 2012, Matematyka a przyroda w ujęciu abpa Józefa Życińskiego, Roczniki Filozoficzne, t. 60 (4), s. 283–296. Google Scholar
Maritain Jacques, 2001, Dziewięć wykładów o podstawowych pojęciach filozofii moralnej, przekł. Jarosław Merecki, wprowadzenie Tadeusz Styczeń, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin. Google Scholar
Maryniarczyk Andrzej, 2000, Veritas sequitur esse, Roczniki Filozoficzne, t. 48 (1), s. 79–102. Google Scholar
Maryniarczyk Andrzej, 2006, Wprowadzenie, w: Tomasz z Akwinu, Quaestiones disputatae de ideis, de scientia Dei – Dysputy problemowe o ideach, o wiedzy Boga, tł. Aleksander Białek, tekst sprawdzili i popr. Mieczysław A. Krąpiec i Andrzej Maryniarczyk, red. nauk. Google Scholar
Andrzej Maryniarczyk, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 7–11. Google Scholar
Maryniarczyk Andrzej, 2007, Racjonalność i celowość świata osób i rzeczy, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin. Google Scholar
Moskal Piotr, 2020, Filozofia religii, Wydawnictwo Bernardinum, Pelplin. Google Scholar
Olszewski Mikołaj, 1999, Komentarz do Kwestii 14. O wiedzy Boga, w: Tomasz z Akwinu, Traktat o Bogu: Summa teologii, kwestie 1–26, przekł. i koment. Gabriela Kurylewicz i in., Znak, Kraków, s. 638–680. Google Scholar
Pabjan Tadeusz, 2011, Józefa Życińskiego koncepcja pola racjonalności, Filozofia Nauki, t. 19 (2), s. 7–18. Google Scholar
Pabjan Tadeusz, 2016, Nieinterwencjonistyczny model działania Boga w świecie przyrody, Tarnowskie Studia Teologiczne, t. 35 (1), s. 33–49. Google Scholar
Stępień Antoni B., 2007, Wstęp do filozofii, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Lublin. Google Scholar
Stępień Katarzyna, 2006, Idee a prawo odwieczne i porządek natury, w: Tomasz z Akwinu, Quaestiones disputatae de ideis, de scientia Dei – Dysputy problemowe o ideach, o wiedzy Boga, tł. Aleksander Białek, tekst sprawdzili i popr. Mieczysław A. Krąpiec i Andrzej Maryniarczyk, red. nauk. Andrzej Maryniarczyk, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 281–295. Google Scholar
Tomasz z Akwinu, 1981, Rządy Boże (1. 103–119), przeł. i w objaśnienia i skorowidze zaopatrzył Pius Bełch, Veritas, London. Google Scholar
Tomasz z Akwinu, 1999, Traktat o Bogu: Summa teologii, kwestie 1–26, przekł. i koment. Gabriela Kurylewicz i in., Znak, Kraków. Google Scholar
Tomasz z Akwinu, 2006, Quaestiones disputatae de ideis, de scientia Dei – Dysputy problemowe o ideach, o wiedzy Boga, tł. Aleksander Białek, tekst sprawdzili i popr. Mieczysław A. Krąpiec i Andrzej Maryniarczyk, red. nauk. Andrzej Maryniarczyk, Wydawnictwo KUL, Lublin. Google Scholar
Tomasz z Akwinu, 2018, Dysputa o prawdzie: dysputy problemowe o prawdzie. Kwestia 1, przeł. Aleksander Białek, tekst przekładu przejrzeli Mieczysław A. Krąpiec, Andrzej Maryniarczyk, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu – Katedra Metafizyki KUL, Lublin. Google Scholar
Turek Józef, 2009, Filozoficzne interpretacje faktów naukowych, Wydawnictwo KUL, Lublin. Google Scholar
Turek Józef, 2010, Filozoficzne implikacje matematyzacji przyrody, w: Michał Heller, Józef Życiński (red.), Matematyczność przyrody, Wydawnictwo Petrus, Kraków, s. 121–137. Google Scholar
Zdybicka Zofia, 2017, Partycypacja bytu: próba wyjaśnienia relacji między światem a Bogiem, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin. Google Scholar
Zieliński Andrzej, 1998, Koncepcja Boga w metafizyce Alfreda N. Whiteheada, Roczniki Filozoficzne, t. 46–47 (1), s. 165–183. Google Scholar
Życiński Józef, 1987, Filozoficzne aspekty matematyczności przyrody, w: Michał Heller i in. (red.), Filozofować w kontekście nauki, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Kraków, s. 170–185. Google Scholar
Życiński Józef, 1988, Teizm i filozofia analityczna, t. II, Znak, Kraków. Google Scholar
Życiński Józef, 1991a, Niedokończenie, w: Michał Heller i in. (red.), Spór o uniwersalia a nauka współczesna, Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych przy Wydziale Filozofii Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków, s. 115–118. Google Scholar
Życiński Józef, 1991b, Poza granicami konkretu: spór o powszechniki w kontekście rozwoju nauki nowożytnej, w: Michał Heller i in. (red.), Spór o uniwersalia a nauka współczesna, Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych przy Wydziale Filozofii Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków, s. 55–80. Google Scholar
Życiński Józef, 1991c, Z powrotem do powszechników: wstęp, w: Michał Heller i in. (red.), Spór o uniwersalia a nauka współczesna, Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych przy Wydziale Filozofii Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków, s. 5–14. Google Scholar
Życiński Józef, 2009, Wszechświat emergentny: Bóg w ewolucji przyrody, Wydawnictwo KUL, Lublin. Google Scholar
Życiński Józef, 2010, Kreacjonizm ewolucyjny a chrześcijańska koncepcja stworzenia, w: Jerzy A. Janik (red.), Nauka, religia, dzieje: uniwersalia, prawa przyrody, transcendencja: XV Seminarium w serii seminariów z Castel Gandolfo, 28–30 września 2009, Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 13–25. Google Scholar
Życiński Józef, 2012, Pole racjonalności i prawa przyrody, tłum. z ang. Wojciech Kotowicz, Roczniki Filozoficzne, t. 60 (4), s. 361–374. Google Scholar
Katedra Filozofii Religii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, ul. Willowa 15, 20-819 Lublin