Tomistyczno-fenomenologiczna filozofia osoby w personalizmie Karola Wojtyły
Ryszard A. Podgórski
Katedra Socjologii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Żołnierska 14, 10-561 Olsztyn,https://orcid.org/0000-0002-4584-0105
Abstrakt
Papież Jan Paweł II znany jest jako Namiestnik Chrystusowy. Wielu członków Kościoła nie pamięta, że był wybitnym filozofem. Na tyle znaczącym, że stworzył własną filozofię znaną jako personalizm chrześcijański lub antropologia adekwatna. Jej koncepcję wyłożył w 1969 r. w obszernej rozprawie Osoba i czyn, którą można nazwać summą filozofii późniejszego papieża. W niej znajdujemy nowożytną filozofię świadomości, podmiotu subiektywnie poznającego otaczającą go rzeczywistość, która przeciwstawiła się tradycyjnej metafizyce, próbującej obiektywnie opisać całą rzeczywistość, ale w nikłym stopniu zajmującej się krytyczną analizą subiektywności naszego poznania. Filozoficzne analizy Karola Wojtyły pokazują, że zarówno wcześniejsza historycznie filozofia bytu, jak i nowożytna filozofia świadomości są ujęciami jednostronnymi. Podejmowane przez tego filozofa studium myśli Arystotelesa i św. Tomasza oraz Immanuela Kanta i Maxa Schelera zaowocowało nie tylko podkreśleniem odmienności stanowisk, ujawnianiem ich niepełności, ale propozycją wyjścia z impasu, w jakim znalazły się względem siebie filozofia świadomości i filozofia bytu, z impasu idealizmu i realizmu, aprioryzmu i empiryzmu. Wysiłek integracji filozofii świadomości i filozofii bytu przewija się u Wojtyły od początku jego poszukiwań filozoficznych. Wyrasta zapewne z dwóch jego przekonań. Z jednej strony jest on zdecydowany o wyprowadzeniu wiedzy z doświadczenia, z drugiej strony - o słuszności postawy realistycznej w poznaniu intelektualnym. Potwierdzają to jego zainteresowania zarówno doświadczeniem mistycznym św. Jana od Krzyża, a później doświadczeniem fenomenologicznym Schelera, jak również systemem filozoficznym św. Tomasza. Drogi te będą się ciągle ze sobą spotykać i wzajemnie na siebie oddziaływać. Drogi łączące te filozofie to doświadczenie jako źródło bezpośredniej wiedzy o człowieku, Dotyczy to doświadczenia wewnętrznego, jak i zewnętrznego. Można powiedzieć, że w poszukiwaniach podstaw wiedzy filozoficznej u Wojtyły od początku pojawia się pewna „dwoistość”. Z jednej strony podejmuje on wysiłek, aby w doświadczeniu mistycznym odkryć to, co bezpośrednio przeżywamy, dzięki czemu to, co ludzkie jest nam tak bliskie, z drugiej – buduje metafizyczno-fenomenologiczny obraz człowieka przez konfrontację etyki Kanta i Schelera z etyką Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu.
Słowa kluczowe:
antropologia adekwatna, aksjologia, tomizm, fenomenologia, tomizm fenomenologicznyBibliografia
Biesaga T., Personalizm etyczny K. Wojtyły, w: A. Maryniarczyk (red.), Encyklopedia Filozofii Polskiej, t. 2, Lublin 2011.
Biesaga T., Spór o normę moralności, Kraków 1998.
Biesaga T., Twórca personalizmu realistycznego, w: S. Koperek (red.), Tesi i Joannis Pauli II. Księga Jubileuszowa z okazji 70. urodzin Jego Eminencji Księdza Kardynała Stanisława Dziwisza, Metropolity Krakowskiego i Wielkiego Kanclerza Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków 2009.
Darowski R., Filozofia człowieka, Kraków 2002.
Frossard A., Nie lękajcie się. Rozmowy z Janem Pawłem II, Watykan-Kraków 1982.
Galarowicz J., Człowiek jest osobą. Podstawy antropologii filozoficznej Karola Wojtyły, Kraków 1994.
Gałkowski J.W., Pozycja filozoficzna Kard. Karola Wojtyły, Roczniki Filozoficzne 29 (1981), z. 2.
Jaworski M., Koncepcja antropologii filozoficznej w ujęciu Kardynała Karola Wojtyły, Analecta Cracowiensia 5-6 (1973-1974).
Kalinowski J., Metafizyka i fenomenologia osoby ludzkiej. Pytania wywołane przez „Osobę i czyn”, Analecta Cracowiensia 5-6 (1973-1974).
Kamiński S., Jak filozofować o człowieku?, Analecta Cracowiensia 5-6 (1973-1974).
Kamiński S., Styczeń T., Doświadczalny punkt wyjścia etyki, Studia Philosophiae Christianae 4 (1968), nr 2.
Kamiński S., Współczesny racjonalizm, Roczniki Filozoficzne 22 (1974), z. 1.
Keller J., Etyka katolicka a system Maksa Schelera, w: M. Nowak (red.), Filozofia i myśl społeczna Jana Pawła II, Studia Religioznawcze 17 (1983).
Kowalczyk S., Drogi ku Bogu, Wrocław 1983.
Krąpiec M.A., Książka Kardynała Karola Wojtyły monografią osoby jako podmiotu moralności, Analecta Cracowiensia 5-6 (1973-1974).
Mruszczyk M., Człowiek w „antropologii adekwatnej” Karola Wojtyły, Katowice 2010.
Nowak A.J., Osoba – unikat w kosmosie, Lublin 2007.
Piluś H., Człowiek w posoborowym neotomizmie polskim, Wrocław 1990.
Półtawski A., Człowiek a świadomość. (W związku z książką Kardynała Karola Wojtyły Osoba i czyn), Analecta Cracowiensia 5-6 (1973-1974).
Półtawski A., Nowość a tradycyjność filozofii Karola Wojtyły, w: W. Stróżewski (red.), Servo veritatis, Kraków 1984.
Półtawski A., Realizm fenomenologii: Husserl – Ingarden – Stein – Wojtyła: odczyty i rozprawy, Toruń 2000.
Półtawski A., Świadomość a działanie w filozofii Ingardena, Studia Philosophiae Christianae 2 (1975).
Stępień A.B., Fenomenologia tomizująca w książce „Osoba i czyn”, Analecta Cracowiensia 5-6 (1973-1974).
Stępień A.B., Stan filozofii we współczesnej Polsce, w: A.B. Stępień, Filozofować dziś. Z badań nad filozofią najnowszą, Lublin 1995.
Szczypka J., Jan Paweł II. Rodowód, Warszawa 1989.
Szostek A., Doświadczenie człowieka i moralności w ujęciu Kardynała Karola Wojtyły, Znak 32 (1980).
Szulc T., Papież Jan Paweł II. Biografia, Warszawa 1996.
Tertil R., Człowiek wśród roślin i zwierząt, w: W. Stróżewski (red.), Servo veritatis. Materiały sesji naukowej poświęconej myśli Karola Wojtyły-Jana Pawła II, Uniwersytet Jagielloński 16-17 listopada 1984, Kraków 1988.
Węgrzynowicz L., Osoba versus natura wg Karola Wojtyły, https://arsbenevivendi.files.wordpress.com/2014/09/osoba (07.07.2015).
Wojtyła K., O humanizmie św. Jana od Krzyża, w: Aby Chrystus się nami posługiwał, Kraków1979.
Wojtyła K., Ocena możliwości zbudowania etyki chrześcijańskiej przy założeniach systemu Maxa Schelera, w: T. Styczeń, J.W. Gałkowski, A. Rodziński, A. Szostek (red.), Zagadnienie podmiotu moralności, seria: Człowiek i Moralność, t. 2, Lublin 2001.
Wojtyła K., Ocena możliwości zbudowania etyki chrześcijańskiej przy założeniach systemu Maksa Schelera, Lublin 1959.
Wojtyła K., Osoba i czyn, Kraków 1969.
Wojtyła K., Osobowa struktura samostanowienia, w: T. Styczeń, W. Chudy, J. W. Gałkowski, A. Rodziński, A. Szostek (red.), „Osoba i czyn” oraz inne studia antropologiczne, seria: Człowiek i Moralność, t. 4, Lublin 1994.
Wojtyła K., Słowo końcowe, Analecta Cracowiensia 5-6 (1973-1974).
Zdybicka Z., Religia i religioznawstwo, Lublin 1992.
Katedra Socjologii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Żołnierska 14, 10-561 Olsztyn,
https://orcid.org/0000-0002-4584-0105
