Społeczna dyskursywizacja terminów naukowych na przykładzie wybranej nomenklatury z zakresu Gender Studies. Przypadki polski a rosyjski. Część 1
Ewelina Woźniak-Wrzesińska
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniuhttps://orcid.org/0000-0002-2257-3059
Magdalena Zakrzewska-Verdugo
http://orcid.org/0000-0002-2568-087X
Abstrakt
Celem niniejszego, dwuczęściowego, artykułu jest scharakteryzowanie wpływu społecznej (polskiej i rosyjskiej) dyskursywizacji na treści neutralnych terminów naukowych. Przedmiotem rozważań czynimy wybraną nomenklaturę z zakresu Gender Studies: (gender (гендер), homoseksualizm (гомосексуализм / гомосексуальность), LGBT (ЛГБТ)). Po zarysowaniu ramy metodologicznej (analiza dyskursu) krótko opisujemy badania genderowe oraz neutralne znaczenia interesujących nas określeń. Na tym tle sprawdzamy, jak – na poziomie leksykalnym – kształtowało się nienaukowe zainteresowanie zjawiskami z zakresu badań genderowych. W drugiej zaś części wskażemy głównych aktorów debaty wokół Gender Studies oraz podstawowe schematy argumentacyjne, którymi się posługują. Na końcu rozważamy wpływ społecznej dyskursywizacji na dyskurs naukowy. Nasze badania mają charakter raczej zestawienia niż porównania.
Słowa kluczowe:
scientific term, social discourse, gender, homosexuality, LGBTBibliografia
Basiuk Tomasz, Ferens Dominika, Sikora Tomasz. 2002. Wstęp. W: Odmiany odmieńca: Mniejszościowe orientacje seksualne w perspektywie gender. Red. Basiuk T., Ferens D., Sikora T. Katowice: Śląsk. Wydawnictwo Naukowe: 7-12.
Borkowski Michał. 2015. Reportaż z „polskiej wojny domowej o gender” w obiektywie pola naukowego Pierre’a Bourdieu. W: Genderowe filtry. Różnorodność doświadczania i percepcji płci w przestrzeni publicznej i prywatnej. Red. Majka-Rostek D., Banaszak E., Czajkowski P. Wrocław: Wydawnictwo Instytutu Socjologii UWr: 122-132.
Burzyńska Anna, Markowski Michał Paweł. 2007. Teorie literatury XX wieku. Podręcznik. Kraków: Znak.
Butler Judith. 1990. Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity. New York, London: Routledge.
Czachur Waldemar. 2011. Dyskursywny obraz świata. Kilka refleksji. „Text und Diskurs“ Nr. 4: 79-99.
Czachur Waldemar, Kulczyńska Agnieszka, Kumięga Łukasz. 2016. Dyskurs w polskiej dydaktyce akademickiej. W: Jak analizować dyskurs. Perspektywy dydaktyczne. Red. Czachur W., Kulczyńska A., Kumięga Ł. Kraków: Universitas: 7-18.
Czachur Waldemar, Miller Dorota. 2012. Niemiecka lingwistyka dyskursu. Próba bilansu i perspektywy. „Oblicza Komunikacji” nr 5: 25-43.
Dʹâčenko Anatolij P., Pozdnâkova Margarita E. 2013. O socialʹnyh predposylkah pravovogo regulirovaniâ propagandy gomoseksualizma i inyh seksualʹnyh deviacij. «Sociologičeskaâ nauka i socialʹnaâ praktika» No 3: 109-123 [Дьяченко Анатолий П., Позднякова Маргарита Е. 2013. О социальных предпосылках правового регулирования пропаганды гомосексуализма и иных сексуальных девиаций. «Социологическая наука и социальная практика» No 3: 109-123].
Duda Maciej. 2016. Dogmat płci. Polska wojna z gender. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe KATEDRA.
EG – Misiak Iwona, Tytuła Magdalena (red.). 2014. Encyklopedia Gender. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Felder Ekkehard. 2006. Semantische Kämpfe in Wissensdomänen. Eine Einführung in Benennungs-, Bedeutungs- und Sachverhaltsfixierungs- Konkurrenzen. W: Seman-tische Kämpfe. Macht und Sprache in den Wissenschaften. Red. Ekkehard F. Berlin – New York: De Gruyter: 13-46.
«Gender» – «Gender» – èto lazejka dlâ sodomitov. V: https://tiny.pl/tzf9z [Dostup 15 III 2020] [«Гендер» – это лазейка для содомитов. В: https://tiny.pl/tzf9z [Доступ 15 III 2020].
Google Trends. W: https://tiny.pl/7dm1n [Dostęp 3 VII 2020].Google Trends. W: https://tiny.pl/7dm55 [Dostęp 3 VII 2020].
Google Trends. W: https://tiny.pl/7d73m [Dostęp 6 VII 2020].
Google Trends. W: https://tinyurl.com/y9xfw2fn [Dostęp 9 VII 2020].gramota.ru. W: http://gramota.ru/ [Доступ 26 VI 2020].
Israilova Marina. 2019. Gomoseksual i gender kak marker nacional’nyh granic. V: https://tiny.pl/tzfwm [Dostup 14 III 2020] [Исраилова Марина. 2019. Гомосексуал и гендер как маркер национальных границ. B: https://tiny.pl/tzfwm [Доступ 14 III 2020].
Iwasiów Inga. 2004. Gender dla średnio zaawansowanych. Wykłady szczecińskie. Warszawa: W.A.B.
Kon Igorʹ S. 2003. Liki i maski odnopoloj lûbvi. Lunnyj svet na zare. Moskva: Olimp [Кон Игорь С. 2003. Лики и маски однополой любви. Лунный свет на заре. Москва: Олимп].
Kondakov Aleksandr (red.). 2014. Na pereputʹe: metodologiâ, teoriâ i praktika LGBT i kvir-issledovanij. Sankt-Peterburg: CNSI [Кондаков Александр (ред.). 2014. На перепутье: методология, теория и практика ЛГБТ и квир-исследований. Санкт-Петербург: ЦНСИ].
Krzeszowski Tomasz P. 1997. Angels and Devils in Hell: Elements of Axiology in Semantics. Warszawa: Energeia.
Latour Bruno. 2013. Nadzieja Pandory. Eseje o rzeczywistości w studiach nad nauką. Przeł. Abriszewski K. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Nowak Andrzej W., Abriszewski Krzysztof, Wróblewski Michał. 2016. Czyje lęki? Czyja nauka? Struktury wiedzy wobec kontrowersji naukowo-społecznych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Nowak Tomasz Ł. 2020. Język ukrycia. Zapisany socjolekt gejów. Kraków: Universitas.
Oakley Ann. 1972. Sex, Gender and Society. Farnham: Ashgate.
Pankowska Dorota. 2017. Czego można dowiedzieć się o gender z Internetu? Analiza dyskursu w tekstach dostępnych w sieci. „Przegląd Badań Edukacyjnych. Educational Studies Review” nr 25: 137-161.
Pronikina Elena S. 2014. Osobennosti LGBT – diskursa v rossijskih media, iniciirovan-nogo diskussiâmi o regulirovanii seksualʹnosti. «Žurnal issledovanij socialʹnoj polityki» T. 14, No 1: 71-86 [Проникина Елена С. 2014. Особенности ЛГБТ – дискурса в российских медиа, инициированного дискуссиями о регулировании сексуаль-ности. «Журнал исследований социальной политики»Т. 14, No 1: 71-86.]
Rodzoch-Malek Jagoda. 2012. W jaki sposób mówi się w polszczyźnie o homoseksualizmie i osobach homoseksualnych? Analiza leksyki na podstawie danych leksykograficznych i tekstowych. Repozytorium Uniwersytetu Warszawskiego: https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/204/Doktorat-J.Rodzoch-Malek.pdf?sequence=1 [Dostęp 18 II 2020].
Seidman Steven. 2012. Społeczne tworzenie seksualności. Przeł. Tomanek P. Warszawa: PWN.
SGT – Denisova Alla A. 2002. Slovarʹ gendernyh terminov. Moskva: Informaciâ XXI vek [Денисова Алла А. 2002. Словарь гендерный терминов. Москва: Информация ХХI век].
Šišlova Ekaterina Èduardovna. 2013. Gender kak innovacionnyj naučnyj i filosofskij dyskurs. V: https://tiny.pl/tzfwf [Dostup 13 III 2020] [Шишловa Екатерина Эду-ардовна. 2013. Гендер как инновационный научный и философский дискурс. B: https://tiny.pl/tzfwf [Доступ 13 III 2020].
Smykała Marta. 2016. „Wir schaffen das!“ Diskursive Strategien sprachlicher Konsti-tuierung des Beginns der Flüchtlingskrise und ihrer Hauptakteure im Pressediskurs am Beispiel der Wochenzeitung DIE ZEIT. „Text und Diskurs“ Nr. 9: 183-202.
Sozaev Valerij. 2010. LGBT – dviženie v Rossii: portret v interʹere. «Gendernye issledovaniâ: Žurnal» No 20-21: 90–126 [Созаев Валерий. 2010. ЛГБТ – движение в России: портрет в интерьере. «Гендерные исследования: Журнал» No 20-21: 90-126].
Spieß Constanze. 2010. Lingwistyczna analiza dyskursu jako analiza wielopoziomowa: przyczynek do problematyki wielowymiarowego opisu dyskursów z perspektywy praktycznonaukowej. „Text und Diskurs“ Nr. 3: 199-220.
Spitzmüller Jürgen, Warnke Ingo Hans Oskar. 2011. Diskurslinguistik. Eine Einführung in Theorien und Methoden der transtextuellen Sprachanalyse. Berlin – New York: De Gruyter.
Statʹâ 6.21 – Statʹâ 6.21 Koap RF. Propaganda netradicionnyhseksualʹnyh otnošenij sredi nesoveršennoletnih (dejstvuûŝaâ redakciâ). V: https://www.zakonrf.info/koap/6.21/ [Dostup 14 III 2020] [Статья 6.21 КоАП РФ. Пропаганда нетрадиционных сексуальных отношений среди несовершеннолетних (действующая редакция). B: https://www.zakonrf.info/koap/6.21/ [Доступ 14 III 2020].
Szymowski Leszek. 2014. Homoterror. Warszawa: Bollinari Publishing House.
Voronina Olʹga A. 1996. Filosofiâ pola. V: Filosofiâ. Učebnik. Red. Gubina V.D., Sidorinoj T.Û., Filatova V.P. Moskva: Russkoe slovo: 394-396 [Воронина Ольга. 1996. Фи-лософия пола. В: Философия. Учебник. Ред. Губина В.Д., Сидориной Т.Ю., Филатова В.П. Москва: Русское слово: 394-396].
Borkowski Michał. 2015. Reportaż z „polskiej wojny domowej o gender” w obiektywie pola naukowego Pierre’a Bourdieu. W: Genderowe filtry. Różnorodność doświadczania i percepcji płci w przestrzeni publicznej i prywatnej. Red. Majka-Rostek D., Banaszak E., Czajkowski P. Wrocław: Wydawnictwo Instytutu Socjologii UWr: 122-132.
Burzyńska Anna, Markowski Michał Paweł. 2007. Teorie literatury XX wieku. Podręcznik. Kraków: Znak.
Butler Judith. 1990. Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity. New York, London: Routledge.
Czachur Waldemar. 2011. Dyskursywny obraz świata. Kilka refleksji. „Text und Diskurs“ Nr. 4: 79-99.
Czachur Waldemar, Kulczyńska Agnieszka, Kumięga Łukasz. 2016. Dyskurs w polskiej dydaktyce akademickiej. W: Jak analizować dyskurs. Perspektywy dydaktyczne. Red. Czachur W., Kulczyńska A., Kumięga Ł. Kraków: Universitas: 7-18.
Czachur Waldemar, Miller Dorota. 2012. Niemiecka lingwistyka dyskursu. Próba bilansu i perspektywy. „Oblicza Komunikacji” nr 5: 25-43.
Dʹâčenko Anatolij P., Pozdnâkova Margarita E. 2013. O socialʹnyh predposylkah pravovogo regulirovaniâ propagandy gomoseksualizma i inyh seksualʹnyh deviacij. «Sociologičeskaâ nauka i socialʹnaâ praktika» No 3: 109-123 [Дьяченко Анатолий П., Позднякова Маргарита Е. 2013. О социальных предпосылках правового регулирования пропаганды гомосексуализма и иных сексуальных девиаций. «Социологическая наука и социальная практика» No 3: 109-123].
Duda Maciej. 2016. Dogmat płci. Polska wojna z gender. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe KATEDRA.
EG – Misiak Iwona, Tytuła Magdalena (red.). 2014. Encyklopedia Gender. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Felder Ekkehard. 2006. Semantische Kämpfe in Wissensdomänen. Eine Einführung in Benennungs-, Bedeutungs- und Sachverhaltsfixierungs- Konkurrenzen. W: Seman-tische Kämpfe. Macht und Sprache in den Wissenschaften. Red. Ekkehard F. Berlin – New York: De Gruyter: 13-46.
«Gender» – «Gender» – èto lazejka dlâ sodomitov. V: https://tiny.pl/tzf9z [Dostup 15 III 2020] [«Гендер» – это лазейка для содомитов. В: https://tiny.pl/tzf9z [Доступ 15 III 2020].
Google Trends. W: https://tiny.pl/7dm1n [Dostęp 3 VII 2020].Google Trends. W: https://tiny.pl/7dm55 [Dostęp 3 VII 2020].
Google Trends. W: https://tiny.pl/7d73m [Dostęp 6 VII 2020].
Google Trends. W: https://tinyurl.com/y9xfw2fn [Dostęp 9 VII 2020].gramota.ru. W: http://gramota.ru/ [Доступ 26 VI 2020].
Israilova Marina. 2019. Gomoseksual i gender kak marker nacional’nyh granic. V: https://tiny.pl/tzfwm [Dostup 14 III 2020] [Исраилова Марина. 2019. Гомосексуал и гендер как маркер национальных границ. B: https://tiny.pl/tzfwm [Доступ 14 III 2020].
Iwasiów Inga. 2004. Gender dla średnio zaawansowanych. Wykłady szczecińskie. Warszawa: W.A.B.
Kon Igorʹ S. 2003. Liki i maski odnopoloj lûbvi. Lunnyj svet na zare. Moskva: Olimp [Кон Игорь С. 2003. Лики и маски однополой любви. Лунный свет на заре. Москва: Олимп].
Kondakov Aleksandr (red.). 2014. Na pereputʹe: metodologiâ, teoriâ i praktika LGBT i kvir-issledovanij. Sankt-Peterburg: CNSI [Кондаков Александр (ред.). 2014. На перепутье: методология, теория и практика ЛГБТ и квир-исследований. Санкт-Петербург: ЦНСИ].
Krzeszowski Tomasz P. 1997. Angels and Devils in Hell: Elements of Axiology in Semantics. Warszawa: Energeia.
Latour Bruno. 2013. Nadzieja Pandory. Eseje o rzeczywistości w studiach nad nauką. Przeł. Abriszewski K. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Nowak Andrzej W., Abriszewski Krzysztof, Wróblewski Michał. 2016. Czyje lęki? Czyja nauka? Struktury wiedzy wobec kontrowersji naukowo-społecznych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Nowak Tomasz Ł. 2020. Język ukrycia. Zapisany socjolekt gejów. Kraków: Universitas.
Oakley Ann. 1972. Sex, Gender and Society. Farnham: Ashgate.
Pankowska Dorota. 2017. Czego można dowiedzieć się o gender z Internetu? Analiza dyskursu w tekstach dostępnych w sieci. „Przegląd Badań Edukacyjnych. Educational Studies Review” nr 25: 137-161.
Pronikina Elena S. 2014. Osobennosti LGBT – diskursa v rossijskih media, iniciirovan-nogo diskussiâmi o regulirovanii seksualʹnosti. «Žurnal issledovanij socialʹnoj polityki» T. 14, No 1: 71-86 [Проникина Елена С. 2014. Особенности ЛГБТ – дискурса в российских медиа, инициированного дискуссиями о регулировании сексуаль-ности. «Журнал исследований социальной политики»Т. 14, No 1: 71-86.]
Rodzoch-Malek Jagoda. 2012. W jaki sposób mówi się w polszczyźnie o homoseksualizmie i osobach homoseksualnych? Analiza leksyki na podstawie danych leksykograficznych i tekstowych. Repozytorium Uniwersytetu Warszawskiego: https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/204/Doktorat-J.Rodzoch-Malek.pdf?sequence=1 [Dostęp 18 II 2020].
Seidman Steven. 2012. Społeczne tworzenie seksualności. Przeł. Tomanek P. Warszawa: PWN.
SGT – Denisova Alla A. 2002. Slovarʹ gendernyh terminov. Moskva: Informaciâ XXI vek [Денисова Алла А. 2002. Словарь гендерный терминов. Москва: Информация ХХI век].
Šišlova Ekaterina Èduardovna. 2013. Gender kak innovacionnyj naučnyj i filosofskij dyskurs. V: https://tiny.pl/tzfwf [Dostup 13 III 2020] [Шишловa Екатерина Эду-ардовна. 2013. Гендер как инновационный научный и философский дискурс. B: https://tiny.pl/tzfwf [Доступ 13 III 2020].
Smykała Marta. 2016. „Wir schaffen das!“ Diskursive Strategien sprachlicher Konsti-tuierung des Beginns der Flüchtlingskrise und ihrer Hauptakteure im Pressediskurs am Beispiel der Wochenzeitung DIE ZEIT. „Text und Diskurs“ Nr. 9: 183-202.
Sozaev Valerij. 2010. LGBT – dviženie v Rossii: portret v interʹere. «Gendernye issledovaniâ: Žurnal» No 20-21: 90–126 [Созаев Валерий. 2010. ЛГБТ – движение в России: портрет в интерьере. «Гендерные исследования: Журнал» No 20-21: 90-126].
Spieß Constanze. 2010. Lingwistyczna analiza dyskursu jako analiza wielopoziomowa: przyczynek do problematyki wielowymiarowego opisu dyskursów z perspektywy praktycznonaukowej. „Text und Diskurs“ Nr. 3: 199-220.
Spitzmüller Jürgen, Warnke Ingo Hans Oskar. 2011. Diskurslinguistik. Eine Einführung in Theorien und Methoden der transtextuellen Sprachanalyse. Berlin – New York: De Gruyter.
Statʹâ 6.21 – Statʹâ 6.21 Koap RF. Propaganda netradicionnyhseksualʹnyh otnošenij sredi nesoveršennoletnih (dejstvuûŝaâ redakciâ). V: https://www.zakonrf.info/koap/6.21/ [Dostup 14 III 2020] [Статья 6.21 КоАП РФ. Пропаганда нетрадиционных сексуальных отношений среди несовершеннолетних (действующая редакция). B: https://www.zakonrf.info/koap/6.21/ [Доступ 14 III 2020].
Szymowski Leszek. 2014. Homoterror. Warszawa: Bollinari Publishing House.
Voronina Olʹga A. 1996. Filosofiâ pola. V: Filosofiâ. Učebnik. Red. Gubina V.D., Sidorinoj T.Û., Filatova V.P. Moskva: Russkoe slovo: 394-396 [Воронина Ольга. 1996. Фи-лософия пола. В: Философия. Учебник. Ред. Губина В.Д., Сидориной Т.Ю., Филатова В.П. Москва: Русское слово: 394-396].
Woźniak-Wrzesińska, E., & Zakrzewska-Verdugo, M. (2021). Społeczna dyskursywizacja terminów naukowych na przykładzie wybranej nomenklatury z zakresu Gender Studies. Przypadki polski a rosyjski. Część 1. Acta Neophilologica, 1(XXIII), 7–18. https://doi.org/10.31648/an.5691
Ewelina Woźniak-Wrzesińska
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0002-2257-3059
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0002-2257-3059
Inne teksty tego samego autora
- Ewelina Woźniak-Wrzesińska, Magdalena Zakrzewska-Verdugo, Społeczna dyskursywizacja terminów naukowych na przykładzie wybranej nomenklatury z zakresu "Gender Studies". Przypadki polski a rosyjski. Część 2. , Acta Neophilologica: Tom 2 Nr XXIII (2021): Acta Neophilologica
