Rosja i Słowiańszczyzna w oglądzie Wacława Aleksandra Maciejowskiego (do połowy lat 40. XIX w.)
Piotr Koprowski
Uniwersytet GdańskiAbstrakt
Wacław Aleksander Maciejowski (1792–1883) to ważna postać XIX-wiecz-nego polskiego i europejskiego życia naukowego oraz intelektualnego. Był on historykiem prawa, przedstawicielem szkoły historycznej w prawoznawstwie, założonej przez uczonych niemieckich Karla Friedricha Eichhorna i Friedricha Carla von Savigny’ego. Preferował badanie historii ustroju i prawa oraz ściśle z nią związaną historię kultury. Pozostawił po sobie również około 240 prac i artykułów z zakresu słowianoznawstwa. Tezy i opinie zawarte w slawistycznych pracach Maciejowskiego zdobyły znaczny rozgłos w świecie słowiańskim. W niniejszym artykule przybliżono poglądy uczonego na temat dawnej Rosji i Słowiańszczyzny, zawarte przezeń w najważniejszych dziełach powstałych w okresie do połowy lat 40. XIX wieku. Maciejowski żywił określoną sympatię do Rosji i podziw dla jej dokonań. Warto jednak podkreślić, że podobny stosunek widać u uczonego do Sło-wiańszczyzny w ogóle. Opowiadał się on za współpracą między narodami słowiańskimi. Realizację idei kulturalnej „wzajemności słowiańskiej” dostrzegał w bezpośrednich kontak-tach między Słowianami – przedstawicielami nauki i kultury. Sam miał rozległe kontakty naukowo-towarzyskie z uczonymi, z ludźmi pióra. W Rosji do grona jego intelektualnych dyskutantów i zarazem przyjaciół należeli m.in. Michaił Pogodin, Piotr Kiriejewski, Stie-pan Szewyriow. O ile w rzeczonym okresie Maciejowski jako rusofilizujący słowianofil był narażony na krytykę ze strony Polaków, o tyle w Rosji bardzo pozytywnie oceniano jego dzieła, predyspozycje naukowe oraz fakt, że jak podkreślił Szewyriow – „pracuje z samozaparciem i służy szlachetnej sprawie słowiańskiej”. Duża popularność polskiego uczonego w państwie rosyjskim wynikała z wymowy jego dzieł i nie chodzi tutaj tylko o takie ich fragmenty, które można było wyzyskać do celów doraźnych. Wskazywano przede wszystkim na bardziej uniwersalne walory prac Maciejowskiego: na akcentowanie pierwiastka ogólnosłowiańskiego (Historia prawodawstw słowiańskich) i na fakt zary-sowania prymatu żywiołu rosyjskiego w świecie słowiańskim (głównie w Pamiętnikach o dziejach, piśmiennictwie i prawodawstwie Słowian).
Słowa kluczowe:
Rosja, Słowiańszczyzna, Polska, Słowianie, słowianofilBibliografia
Bardach Juliusz. 1971. Wacław Aleksander Maciejowski i jego współcześni.Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum.
Borowski Stanisław. 1959. Maciejowskiana. Materiały do biografii Wacława Aleksandra Maciejowskiego. Wrocław: Wydawnictwo Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego.
Golec Józef, Bojda Stefania. 1995. Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej. T. 2. Cieszyn: nakł. autorów.
Janowski Jan Nepomucen. 1950. Notatki autobiograficzne 1803–1853.Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Klarnerówna Zofia. 1926. Słowianofilstwo w literaturze polskiej lat 1800 do 1848. Warszawa: Kasa im. J. Mianowskiego Instytutu Popierania Nauki.
Kucharska Eugenia. 1962. Listy Wacława Aleksandra Maciejowskiego do Izmaiła Srezniewskiego.„Slavia Orientalis” nr 4: 476–489.
Kucharska Eugenia. 1978. Michaiła Pogodina zainteresowania polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kucharzewski Jan. 1914. Epoka paskiewiczowska. Losy oświaty. Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Inne.
Kurczak Justyna. 2000. Historiozofia nadziei. Romantyczne słowianofilstwo polskie. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Maciejowski Wacław Aleksander. 1832–1835. Historia prawodawstw słowiańskich. Wyd. 1. T. 1–4. Warszawa–Lipsk: Księgarnia Brzeziny i Hinrichsa, Księgarnia Sennewalda i Hinrichsa.
Maciejowski Wacław Aleksander. 1839. Pamiętniki o dziejach, piśmiennictwie i prawodawstwie Słowian.T. 1–2. Petersburg–Lipsk: W księgarniach Eggersa i Hinrichsa.
Maciejowski Wacław Aleksander. 1842. Polska aż do pierwszej połowy XVII wieku pod względem obyczajów i zwyczajów w czterech częściach opisana. T. 1–4. Warszawa–Petersburg: W księgarniach Eggersa i Sennewalda.
Maciejowski Wacław Aleksander. 1844a. Kilka wspomnień z przejażdżki odbytej do St. Petersburga w roku 1842. „Orędownik Naukowy” nr 26: 201–207
Maciejowski Wacław Aleksander. 1844b. Kilka wspomnień pobytu mego w Moskwie w 1842 roku. „Orędownik Naukowy” nr 28: 221–222.
Maternicki Jerzy. 1972. Wacław Aleksander Maciejowski i współcześni mu historycy warszawscy.„Przegląd Humanistyczny” nr 5: 153–169.
Maternicki Jerzy. 1979. Kultura historyczna dawna i współczesna. Studia i szkice. Warszawa: PWN.
Nowak Andrzej. 1994. Między carem a rewolucją. Studium politycznej wyobraźni i postaw Wielkiej Emigracji wobec Rosji 1831–1849. Warszawa: Warszawska Oficyna Wydawnicza „Gryf”, Instytut Historii PAN.
Walicki Andrzej. 1991. Aleksander Hercen. Kwestia polska i geneza pewnych stereotypów. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
Walicki Ryszard. 1967. Wacław Maciejowski i Zorian Dołęga-Chodakowski. Studium z dziejów słowianofilstwa polskiego. „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” t. 13: 271–301.
Wierzbicki Andrzej. 2014. Poczet historyków polskich. Historiografia polska doby podzaborowej. Poznań: Nauka i Innowacje.
Wilkońska Paulina. 1959. Moje wspomnienia o życiu towarzyskim w Warszawie. Warszawa: PIW.
Zieliński Andrzej. 1969. Naród i narodowość w polskiej literaturze i publicystyce lat 1815–1830. Wrocław–Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Uniwersytet Gdański
