Z historii polskich przekładów powieści Doktor Żywago Borysa Pasternaka (na podstawie korespondencji Jerzego Giedroycia i Gustawa Herlinga-Grudzińskiego oraz Jerzego Stempowskiego i Marii Dąbrowskiej)
Iwona Anna NDiaye
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w OlsztynieAbstrakt
This article recalls the circumstances of the first edition of the novel by Boris Pasternak, Doctor Zhivago, in Polish translation, which appeared in 1959 in volume XLIV of the Biblioteka ‟Kultury” series, published by the Paris Literary Institute. Reconstruction of the history of this publishing initiative in the context of the political situation is possible thanks to historical sources preserved in the Paris and Warsaw archives, publications in periodicals, memoirs and epistolary culture.
The circumstances in which the typescript was imported to Poland and in which the Literary
Institute obtained a license for a Polish translation, the choice of translator, and Jerzy Giedroyc and Gustaw Herling-Grudziński’s correspondence are discussed. An important source of information is the lively correspondence between Maria Dąbrowska and Jerzy Stempowski, the son of a publicist and social activist, and Mason Stanisław Stempowski, a longtime life partner of the writer.
The fragments of epistolary culture discussed here allow a better understanding of these outstanding individuals of the twentieth century. The content of the correspondence analyzed also allows us to reconstruct many interesting facts from the field of translating Russian literature into Polish, as well as the complex situation of Polish-Russian relations in the post-war period.
Słowa kluczowe:
reception of Russian literature in Poland, literary translation of Boris Pasternak, Doctor Zhivago, Maria Dąbrowska, Gustaw Herling-Grudziński, Jerzy Giedroyc, Jerzy StempowskiBibliografia
Dąbrowska Maria, Stempowski Jerzy. 2010. Listy. T. 1: 192/*6–1953. T. 2: 1954–1958. T. 3: 1959– –1965. Oprac., wstęp i przyp. Kowalczyk A.S. Biblioteka „Więzi”. T. 22. Warszawa: Towarzystwo „Więź”.
Jerzy Giedroyc – Zdzisław Najder. Listy 1957–1985. 2014. Oprac., przyp. i wstęp Habielski R. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury–Stowarzyszenie Instytut Literacki Kultura.
Pasternak Borys. 1957a. Doktor Żiwago (fragm.). Przeł. Mongirdowa M. „Opinie. Kwartalnik poświęcony kulturze rosyjskiej” nr 1: 14–41.
Pasternak Borys. 1957b. II dottor Žiwago. Trad. Zvetermich P.A. Milano: Romanzo.
Pasternak Borys. 1959. Doktor Żiwago. Przeł. Hostowiec P. Wiersze w przekł. Łobodowskiego J. Paryż: Instytut Literacki.
Pasternak Borys. 1973. Drogi napowietrzne i inne utwory. Przekł. i wstęp Pollak S. Warszawa: Czytelnik.
Pasternak Borys. 1987a. Doktor Żywago (fragm.). Przekł. Mongirdowa M. „Polityka” nr 9: 14–41.
Pasternak Borys. 1987b. Doktor Żywago. Przekł. Mongirdowa M. i Grodzicki B. (od nr 14 przekł. wyłącznie B. Grodzickiego). „Argumenty” nr 11–51/52.
Pasternak Borys. 1987c. Doktor Żywago. Przeł. Śniatyński J. „Życie Literackie” nr 11–52.
Pasternak Borys. 1988a. Doktor Żywago. Przeł. Grodzicki B. „Argumenty” nr 1–10.
Pasternak Borys. 1988b. Doktor Żywago. Przeł. Śniatyński J. „Życie Literackie” nr 1–2.
Słowniki
Polski słownik biograficzny. 2004–2005. T. XLIII. Warszawa–Kraków: Polska Akademia Nauk–Polska Akademia Umiejętności.
Opracowania
Čipicka Krystyna. 1993. Zametki o sudʹbe „Doktora Živago” v Polʹše. „Studia Rossica Posnaniensia” nr 24: 67–73 [Чипицка Крыстына. 1993. Заметки о судьбе „Доктора Живаго” в Польше. „Studia Rossica Posnaniensia” nr 24: 67–73].
Echa decyzji o przyznaniu Nagrody Nobla B. Pasternakowi. 1958. „Trybuna Ludu” nr 299: 6.
Hostowiec Paweł. 1960. Puryzm językowy a przekład. „Kultura” nr 9 (155): 114–117.
Jerzy Stempowski. (online) http://www.wolnaeuropa.pl/index.php?id=307&id2=274 (dostęp 27.05.2018).
Kudelʹskij Zdislav. 2011. Sdelajte vsë, čto v vaših silah, čtoby izdatʹ Pasternaka. „Novaâ Polʹša” № 9. (online) https://novpol.org/ru/SJ0UIdGws-/SDELAJTE-VSYo-ChTO-V-VAShIH-SILAH-ChTOBY-IZDAT-PASTERNAKA (dostup 9.06.2018) [Кудельский Здислав. 2011. Сделайте всё, что в ваших силах, чтобы издать Пастернака. „Новая Польша” № 9. (online) https:// novpol.org/ru/SJ0UIdGws-/SDELAJTE-VSYo-ChTO-V-VAShIH-SILAH-ChTOBY-IZDAT-PASTERNAKA (доступ 9.06.2018)].
L. Oszanin о В. Pasternaku (referat wygłoszony na Plenum Zarządu Moskiewskiego Oddziału Pisarzy). 1957. „Nowa Kultura” nr 7: 12. Lobodovskij Ûzef. 2016. Nevzgody perevodčika. „Novaâ Polʹša” № 12 (191): 73–78 [Лободовский Юзеф. 2016. Невзгоды переводчика. „Новая Польша” № 12 (191): 73–78].
Micner Petr. 2017. Doktor Živago na stanke parižskoj „Kulʹtury”. „Novaâ Polʹša” № 4 (195): 41–48 [Мицнер Петр. 2017. Доктор Живаго на станке парижской „Культуры”. „Новая Польша” № 4 (195): 41–48].
NDiaye Iwona Anna. 2018. Z dziejów polsko-rosyjskich stosunków literackich (korespondencja Marii Dąbrowskiej Jerzego Stempowskiego). 2018. „Acta Polono-Ruthenica” nr XXIII/I: 37–47.
O postępkach członka Związku Pisarzy ZSRR B. Pasternaka uwłaczających tytułowi pisarza radzieckiego (tekst uchwały dotyczącej usunięcia B. Pasternaka ze Związku Pisarzy ZSRR). 1959. „Literatura Radziecka” nr 1: 179–180.
Obłąkowska-Galanciak (NDiaye) Iwona Anna. 1999. Dymitr Fiłosofow i Maria Dąbrowska. Z historii polsko-rosyjskich kontaktów kulturalnych w dwudziestoleciu międzywojennym. „Acta Polono-Ruthenica” nr IV: 338–348. Pasternak usunięty ze Związku Pisarzy ZSRR (omówienie uchwały prezydium Zarządu Związku Pisarzy ZSRR). 1958. „Trybuna Ludu” nr 302: 2.
„Vie Nuove” o Doktorze Żywago. 1958. „Życie Literackie” nr 3: 11.
W cieniu doktora Żywago. Rozmowę z Ziemowitem przeprowadziła Anna Żebrowska. 2013. „Przegląd”, listopad. (online) http://www.tygodnikprzeglad.pl/cieniu-doktora-zywago/ (dostęp 21.04.2018).
Wołodźko-Butkiewicz Alicja. 2013. O konieczności kształcenia w Polsce tłumaczy rosyjskiej literatury pięknej (refleksje tłumacza-praktyka). W: Translatoryka. Koncepcje – modele – analizy. Red. Grucza S., Marchiwński A., Płużyczka M. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Kulturologii i Lingwistyki Antropocentrycznej: 164–172.
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
