Polska racja stanu a nominacja niemieckiego duchownego ks. Juliusza Dindera na arcybiskupa gnieźnieńskiego i poznańskiego
Marek Jodkowski
Abstrakt
Po rezygnacji Mieczysława Ledóchowskiego z urzędu arcybiskupa gnieźnieńskiego i poznańskiego rozpoczęto procedurę wyboru jego następcy. Na tradycyjnie polskiej stolicy arcybiskupiej, złączonej historycznie z tytułem Prymasa Polski, zasiadali dotychczas reprezentanci tego narodu wywodzący się najczęściej z rodów ziemiańskich. Nominacja niemieckiego duchownego ks. Juliusza Dindera na ordynariusza w Gnieźnie i Poznaniu, którą ogłoszono pod koniec stycznia 1886 r., spotkała się z niezadowoleniem i niedowierzaniem na historycznie polskich obszarach. Opinie te, wyrażane na łamach prasy, polaryzowały polskie społeczeństwo. Artykuł bazuje na analizie szerokiej gamy artykułów prasowych, w których podejmowano tematykę nominacji nowego arcybiskupa. Zebrane opinie pozwoliły nakreślić reakcję narodu polskiego na wybór niemieckiego pasterza, a także działania Stolicy Apostolskiej dotyczące kreowania polityki kościelnej w Prusach za czasów Bismarcka.
Słowa kluczowe:
archidiecezja gnieźnieńska i poznańska, arcybiskup Juliusz Dinder, Otto von Bismarck, Polska pod zaborami, Prusy w XIX wiekuBibliografia
Źródła rękopiśmienne Google Scholar
Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz (dalej GStA PK), I. HA Rep. 76 Kultusministerium IV, Sekt. 1a, Abt. II, Nr. 1 (Gnesen-Posen), Bd. 2. Google Scholar
GStA PK, I. HA Rep. 76 Kultusministerium IV, Sekt. 1a, Abt. II, Nr. 1 (Culm), Bd. 1. Google Scholar
Źródła drukowane Google Scholar
Banaszak Marian, 1979, Dinder Juliusz, w: Romuald Łukaszyk, Ludomir Bieńkowski, Feliks Gryglewicz (red.), Encyklopedia katolicka, t. 3, Wydawnictwo KUL, Lublin, kol. 1329-1330. Google Scholar
Pater Mieczysław, 1996, Waniura Gustaw (1827-1911), w: Mieczysław Pater (red.), Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, Księgarnia św. Jacka, Katowice, s. 453. Google Scholar
Literatura Google Scholar
Kumor Bolesław, 1988, Obsada biskupstw katolickich obrządku łacińskiego na ziemiach polskich w latach 1795-1918, Analecta Cracoviensia, t. 20, s. 431-449.
Crossref
Google Scholar
Gatz Erwin, 1980, Kirchliche Personalpolitik und Nationalitätenprobleme im wilhelminischen Deutschland, Archivum Historiae Pontificiae, t. 18, s. 353-381. Google Scholar
Hirschfeld Michael, 2012, Die Bischofswahlen im Deutschen Reich 1887 bis 1914, Aschendorff Verlag, Münster. Google Scholar
Kufel Robert R., 2023, Juliusz Dinder 1830-1890. Arcybiskup gnieźnieński i poznański, Niemiec na stolicy prymasów Polski, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, Lublin. Google Scholar
Matwiejczyk Witold, 2009, Niemieccy katolicy w Poznańskiem a polityka narodowościowa rządu pruskiego 1871-1914, Wydawnictwo KUL, Lublin. Google Scholar
Neubach Helmut, 1969, Schlesische Kandidaten für den erzbischöflichen Stuhl von Gnesen-Posen, w: Bernhard Stasiewski (red.), Beiträge zur schlesischen Kirchengeschichte. Gedenkschrift für Kurt Engelbert, Böhlau Verlag, Köln-Wien, s. 452-473. Google Scholar
Pietrzak Jerzy, 2003, Arcybiskup Mieczysław Ledóchowski jako prymas Polski, Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski, t. 1, s. 145-154.
Crossref
Google Scholar
Artykuły prasowe Google Scholar
Adres do Ojca świętego, „Kurier Poznański” nr 51, z 4 III 1886. Google Scholar
Berlin, 15. Januar, „Vossische Zeitung” nr 24, z 15 I 1886. Google Scholar
Dochodzi do nas także druga wiadomość (…), „Orędownik” nr 23, z 29 I 1886. Google Scholar
Dopełniamy dzisiaj opisu Intronizacji (…), „Pielgrzym” nr 70, z 12 VI 1886. Google Scholar
Eine sensationelle Enthüllung (…), „Volkszeitung“ nr 11, z 14 I 1886. Google Scholar
Die „Erml. Ztg.” schreibt (…), „Germania” nr 65, z 20 III 1886. Google Scholar
Die Ernennung des Propstes (…), „Evangelisches Gemeindeblatt“ nr 6, z 6 II 1886. Google Scholar
Erzbischofssitz und päpstliche Nuntiatur in Berlin, „Vossische Zeitung“ nr 20, wydanie wieczorne, z 13 I 1886. Google Scholar
Fürst Bismarck und die Polen, „Vossische Zeitung“ nr 48, wydanie wieczorne, z 29 I 1886. Google Scholar
Herr Propst und Ehrendomherr Dinder (…), „Germania“ nr 45, z 25 II 1886. Google Scholar
Intronizacja arcybiskupa gnieźnieńskiego i poznańskiego X. dr. Juliusza Dindera w archikatedrze poznańskiej, „Pielgrzym” nr 69, z 10 VI 1886. Google Scholar
Juliusz ze zmiłowania Bożego i świętej Stolicy Apostolskiej (…), „Pielgrzym” nr 74, z 24 VI 1886. Google Scholar
Konsekracja arcybiskupa gnieźnieńsk. i poznańskiego X. dr. Juliusza Dindera, „Pielgrzym” nr 66, z 3 VI 1886. Google Scholar
Korespondencya Gazety Warszawskiej, „Gazeta Warszawska” nr 56, z 28 II (12 III) 1886. Google Scholar
„Kuryer Poznański”, „Goniec Wielkopolski” nr 45, z 25 II 1886. Google Scholar
Der künftige Erzbischof Dinder (…), „Posener Zeitung“ z 24 II 1886. Google Scholar
My nie cofamy, „Goniec Wielkopolski” nr 27, z 4 II 1886. Google Scholar
Na arcybiskupstwo gnieźnieńsko-poznańskie, „Wielkopolanin” nr 24, z 30 I 1886. Google Scholar
Najnowszy kandydat, „Goniec Wielkopolski” nr 23, z 29 I 1886. Google Scholar
Der neue Erzbischof von Posen, „Berliner Tageblatt“ nr 58, z 2 II 1886. Google Scholar
Niemcy, „Pielgrzym” nr 68, z 8 VI 1886. Google Scholar
Niemcy, „Pielgrzym” nr 69, z 10 VI 1886. Google Scholar
Nowy arcybiskup, „Kurier Poznański” nr 23, z 29 I 1886. Google Scholar
Nowy arcybiskup, „Dziennik Poznański” nr 24, z 30 I 1886. Google Scholar
O nominowanym Arcybiskupie gnieźnieńskim i poznańskim, „Pielgrzym” nr 51, z 29 IV 1886. Google Scholar
Der „Osserv. Rom.” (…), „Vossische Zeitung“ nr 72, z 12 II 1886. Google Scholar
Płonne wieści, „Goniec Wielkopolski” nr 26, z 1 II 1886. Google Scholar
Po orderach i listach, „Kurier Poznański” nr 10, z 14 I 1886. Google Scholar
Pogląd na obecne położenie, „Pielgrzym” nr 30, z 11 III 1886. Google Scholar
Polacy w sejmie pruskim, „Goniec Wielkopolski” nr 24, z 30 I 1886. Google Scholar
Posen, 3. März, „Nationalzeitung” nr 148, wydanie wieczorne, z 4 III 1886. Google Scholar
Die Posener Erzbisthumsfrage (…), „Berliner Tageblatt“ nr 50, z 28 I 1886. Google Scholar
Poznań, „Pielgrzym” nr 32, z 16 III 1886. Google Scholar
Poznań, „Pielgrzym” nr 35, z 23 III 1886.
Crossref
Google Scholar
Poznań, „Pielgrzym” nr 49, z 22 IV 1886. Google Scholar
Poznań, „Pielgrzym” nr 52, z 1 V 1886. Google Scholar
Poznań, „Pielgrzym” nr 67, z 5 VI 1886. Google Scholar
Poznań, „Pielgrzym” nr 69, z 10 VI 1886. Google Scholar
Poznań, „Pielgrzym” nr 75, z 26 VI 1886. Google Scholar
Pożegnanie i wyjazd x. arcybiskupa Juliusza Dindera, „Pielgrzym” nr 63, z 27 V 1886. Google Scholar
Rozprawy wczorajsze, „Goniec Wielkopolski” nr 24, z 30 I 1886. Google Scholar
Stolica św. Wojciecha, „Kurier Poznański” nr 9, z 13 I 1886. Google Scholar
Stolica św. Wojciecha, „Kurier Poznański” nr 11, z 15 I 1886. Google Scholar
Stolica św. Wojciecha, „Kurier Poznański” nr 13, z 17 I 1886. Google Scholar
Stolica św. Wojciecha, „Kurier Poznański” nr 29, z 6 II 1886. Google Scholar
Stolica św. Wojciecha, „Kurier Poznański” nr 31, z 9 II 1886. Google Scholar
Ustęp z „Gazety Warszawskiej”, „Goniec Wielkopolski” nr 45, z 25 II 1886. Google Scholar
Über den augenblicklichen Stand der Posener Erzbisthumsfrage (…), „Germania“ nr 13, z 17 I 1886. Google Scholar
Über die Persönlichkeit des neuen Erzbischofs (…), „Vossische Zeitung“ nr 49, wydanie poranne, z 30 I 1886. Google Scholar
Vor einiger Zeit (…), „Germania“ nr 52, z 5 III 1886. Google Scholar
W górę serca!, „Orędownik” nr 25, z 31 I 1886. Google Scholar
W sprawie obsadzenia stolicy arcybiskupiej w Poznaniu, „Orędownik” nr 23, z 29 I 1886. Google Scholar
Warmińska dyecezya, „Pielgrzym” nr 29, z 9 III 1886. Google Scholar
Warmińska dyecezya, „Pielgrzym” nr 32, z 16 III 1886. Google Scholar
Warmińska dyecezya, „Pielgrzym” nr 34, z 20 III 1886.
Crossref
Google Scholar
Wczorajsze rozprawy, „Kurier Poznański” nr 24, z 30 I 1886. Google Scholar
Wiadomość o nowym arcybiskupie (…), „Orędownik” nr 24, z 30 I 1886. Google Scholar
Wiadomości potoczne, „Goniec Wielkopolski” nr 28, z 5 II 1886. Google Scholar
Wir haben bereits wiederholt (…), „Norddeutsche Allgemeine Zeitung“ nr 108, wydanie wieczorne, z 5 III 1886. Google Scholar
Wrocław, „Pielgrzym” nr 65, z 1 VI 1886. Google Scholar
Zu der neuen Candidatur (…), „Germania” nr 10, z 14 I 1886. Google Scholar
Zur Besetzung des erzbischöflichen Stuhles, „Posener Zeitung“ nr 14, wydanie poranne, z 17 I 1886. Google Scholar
Zur Besetzung des erzbischöflichen Stuhles (…), „Germania” nr 24, z 30 I 1886. Google Scholar
Zur Neubesetzung des erzbischöflichen Stuhles in Posen, „Berliner Tageblatt“ nr 52, wydanie wieczorne, z 29 I 1886. Google Scholar
