RITUAL OF CHRISTMAS EVE SUPPER IN THE OPOCZNO REGION. TRADITION AND THE PRESENT DAY

Zdzisław Kupisiński

The John Paul II Catholic University of Lublin (Poland)
https://orcid.org/0000-0003-4775-278X


Abstrakt

This article presents the customs, rituals and beliefs of the Christmas Eve supper in the Opoczno subregion, both those practiced at the beginning of the 20th century and those that have survived to the present day. To address the problem at hand, the author has used his own factual material, collected during ethnographic field research conducted in Opoczno in 1990–1993, as well as the literature on the subject. The author’s intention is not only to present the preparations for the Christmas Eve feast and its course but also to show the customs and rituals of this day and supper as rites of passage according to the theories of Arnold van Gennep. These rituals assume three phases: preliminal, liminal and postliminal. In the first phase, a break is made with the previous reality and everyday life in order to enter a state of suspension, i.e. a transitional state, and after performing the rituals specified by tradition, to reach a new reality. The realization of rites of passage can be seen in the inner experiences of the participants at the Christmas Eve feast, which has a religious character.


Słowa kluczowe:

customs, rites, beliefs, traditions, Christmas Eve supper, dishes, special white wafer, exchanging Christmas greetings, singing carols

Instytucje finansujące

Weryfikacja artykułu – finansowane ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki na podstawie umowy nr RCN/SP/0292/2021/1 z dnia 1.11.2022 r.; kwota środków finansowych stanowiących pomoc przyznaną w ramach programu „Rozwój czasopism naukowych” 19 610 zł.


Błońska Maria, 1976, Boże Narodzenie IV. W folklorze, in: F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułkowski (red.), Encyklopedia katolicka, vol. 2, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, col. 869–873.   Google Scholar

Burszta Wojciech Józef, 2003, Rytuał, in: T. Gadacz, B. Milerski (red.), Religia. Encyklopedia PWN, vol. 9, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, p. 11–12.   Google Scholar

Bystroń Jan Stanisław, 1947, Kultura ludowa, 2nd edn, Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa.   Google Scholar

Dekowski Jan Piotr, 1963, Pożywienie ludu radomszczańskiego, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, No. 7, p. 103–127.   Google Scholar

Dekowski Jan Piotr, 1964, Z badań nad pożywieniem ludu łęczyckiego, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, no. 8, p. 185–197.   Google Scholar

Dekowski Jan Piotr, 1968, Z badań nad pożywieniem ludu łowickiego (1880–1939), Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, no. 12.   Google Scholar

Dekowski Jan Piotr, 1979, Przemiany tradycyjnego pożywienia wiejskiego na obszarze Polski Środkowej, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, no. 20, p. 171–219.   Google Scholar

Grześkowiak Jerzy, Szczaniecki Paweł, 1976, Boże Narodzenie II. W liturgii, in: Feliks Gryglewicz, Romuald Łukaszyk, Zygmunt Sułkowski (red.), Encyklopedia katolicka, vol. 2, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, col. 865–868.   Google Scholar

Heckowa Wanda Kazimiera, 1961, Pod znakiem świętego słońca. Dawne wierzenia śląskie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN, Wrocław.   Google Scholar

Klimaszewska Jadwiga, 1981, Doroczne obrzędy ludowe, in: Maria Biernacka, Maria Frankowska, Wanda Paprocka (red.), Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, vol. 2, Ossolineum, Wrocław, p. 127–153.   Google Scholar

Klinger Witold, 1928, Obrzędowość ludowa Bożego Narodzenia, jej początek i znaczenie pierwotne, Fiszer i Majewski, Poznań.   Google Scholar

Klinger Witold, 1932, Z dziejów obrzędowości Bożego Narodzenia, Kurier Literacko-Naukowy, no. 52, p. 14–15.   Google Scholar

Kolberg Oskar, 1885, Dzieła wszystkie, vol. 24, Mazowsze, part 1, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków.   Google Scholar

Kolberg Oskar, 1888, Dzieła wszystkie, vol. 27, Mazowsze, part 4, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków.   Google Scholar

Kuchowicz Zdzisław, 1957, Z dziejów obyczajów polskich w wieku XVII i pierwszej połowy XVIII wieku, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.   Google Scholar

Kupisiński Zdzisław, 1997, Adwent i Boże Narodzenie w regionie opoczyńskim. Studium religijności ludowej, Verbinum, Warszawa.   Google Scholar

Kupisiński Zdzisław, 2006, Zwyczaje i obrzędy związane ze śmiercią i pogrzebem według tradycji w Radomskiem, in: Marian Filipiak, Maciej Rajewski (red.), Rytuał. Przeszłość i teraźniejszość, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, p. 145–167.   Google Scholar

Kupisiński Zdzisław, 2015, Przemiany obrzędowości ludowej dnia wigilijnego w regionie opoczyńskim, in: Franciszek M. Rosiński, Zdzisław Kupisiński, Małgorzata Dziuba (red.), W kręgu polskiej tradycji zwyczajowości, Wydawnictwo KUL, Lublin, p. 191–207.   Google Scholar

Kupisiński Zdzisław, 2016, Adwentowe i wielkopostne praktyki pokutne w Opoczyńskiem. Tradycja a współczesność, in: Jan Adamowski, Mariola Tymochowicz (red.), Sacrum w kulturze tradycyjnej i współczesnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, p. 223–237.   Google Scholar

Kupisiński Zdzisław, 2016, Wieczerza wigilijna i święconka wielkanocna w przekazie międzypokoleniowym wiary i tradycji, in: Anna Barska, Kamila Biskupska, Iwona Sobieraj (red.), Przestrzenie pamięci. Świat wartości w przekazie kulturowym, Uniwersytet Opolski, Opole, p. 265–272.   Google Scholar

Lechowa Irena, 1967, Tradycyjne zwyczaje świąteczne w łódzkim środowisku robotniczym, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, no. 11, p. 133–163.   Google Scholar

Lechowa Irena, 1967, Zwyczaje i wierzenia ludowe w Łowickiem, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, no. 11, p. 11–51.   Google Scholar

Ogrodowska Barbara, 2006, Polskie obrzędy i zwyczaje, Sport i Turystyka MUZA SA, Warszawa.   Google Scholar

Ogrodowska Barbara, 2008, Radość wszelkiego stworzenia – rzecz o adwencie i Bożym Narodzeniu. Historia, tradycja, obyczaj polski, Verbinum, Warszawa.   Google Scholar

Poirier Véronique, 2002, Sakralizacja ludzkiego czasu i przestrzeni. Święta i cykle liturgiczne, transl. Katarzyna Pachniak, in: Frédérick Lenoir, Yse Tardan-Masquelier (red.), Encyklopedia religii świata, vol. 2, Zagadnienia problemowe, Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa, p. 1975–1983.   Google Scholar

Salij Jacek, 1972, Teologia ludowa Bożego Narodzenia, Znak, no. 221 (11), p. 1526–1543.   Google Scholar

Siek Wawrzyniec, 1939, Zwyczaje i przesądy Ziemi Opoczyńskiej z przed 50-u laty, Diecezjalny Zakład Drukarski Graf, Sandomierz.   Google Scholar

Tardan-Masquelier Ysé, 2002, Rytuały przejścia i wieku życia, vol. 2, transl. Katarzyna Pachniak, in: Frédérick Lenoir, Yse Tardan-Masquelier (red.), Encyklopedia religii świata, vol. 2, Zagadnienia problemowe, Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa, 1980.   Google Scholar

Teodorczyk Tomasz, 2013, Zastosowanie koncepcji obrzędów przejścia Arnolda van Gennepa do pracy z progiem w psychologii procesu (18 III 2018), in: Akademia Psychologii Zorientowanej na Proces [online], access: 11.05.2022, .   Google Scholar

Zadrożyńska Anna, 1983, Homo faber i homo ludens, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.   Google Scholar

Zimoń Henryk, 1989, Drzewko, in: Romuald Łukaszyk, Ludomir Bieńkowski, Feliks Gryglewicz (red.), Encyklopedia katolicka, vol. 4, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, p. 245–247.   Google Scholar

Zimoń Henryk, 2012, Rytuał, in: Edward Gigilewicz i in. (red.), Encyklopedia katolicka, vol. 17, Lublin, col. 713–716.   Google Scholar


Opublikowane
2023-11-14

Cited By /
Share

Kupisiński, Z. (2023). RITUAL OF CHRISTMAS EVE SUPPER IN THE OPOCZNO REGION. TRADITION AND THE PRESENT DAY. Forum Teologiczne, 24, 175–188. https://doi.org/10.31648/ft.9469

Zdzisław Kupisiński 
The John Paul II Catholic University of Lublin (Poland)
https://orcid.org/0000-0003-4775-278X