Between exactness and approximation. Selected exponents of numerical approximation in the history of the Polish language
Abstract
Exponents of numerical approximation constitute an interesting and varied group in the Polish language, e.g. z 5 kilogramów, bez mała sto książek, prawie dwieście osób [respectively: about 5 kilograms, nearly as many as 100 books, almost 200 people]. The research concerning this lexical group conducted so far focuses primarily on the modern language. Studies which deal with the historical material are far less numerous and there is a growing need for them to be performed. Therefore, it is attempted here
to present a diachronic description of selected issues concerning the process of shaping
the meanings of approximations. In the history of the Polish language, among various
means of expressing the indicated values, the most important ones are those which
are based on a spatial meaning: close to – far from (e.g. the modern blisko, około) and
on the content associated with the amount (bez mała, niemal). However, research
demonstrates that the basis may be constituted also by meanings that indicate an exact
numerical value. Three lexical units are pointed out as three exponents of approximation:
z (e.g. z dziesięć łyżek), jako (e.g. jako sześć grzywien), prawie (e.g. prawie sto osób), which
exhibited such a meaning originally. The transition of meanings from what boils down
to ‘(exactly) as much as’ to numerical approximation is not a coincidence. This phenomenon
is associated with the decline of a certain archaic type of quantitative description, but
it is also a result of the property exhibited by the relationship of similarity, on which the
analysed meanings are based.
Keywords:
exponents of approximation, the history of the Polish language, semantic shift, quantitative judgment, adnumerative operatorReferences
Bałabaniak D., Mitrenga B. (2015): Polskie intensyfikatory w ujęciu historycznym. Katowice. Google Scholar
Bogusławski A. (1966): Semantyczne pojęcie liczebnika i jego morfologia w języku rosyjskim. Wrocław. Google Scholar
Bogusławski A. (2010): ‘Więcej’ wśród aspektów prymitywu ‘wie, że’. „Linguistica Copernicana” 1(3), s. 23–79.
Crossref
Google Scholar
Chojak J. (2009): Zrozumieć jak. Studium składniowo-semantyczne. Warszawa. Google Scholar
Danielewiczowa M. (2007): Przymiotniki nie przymiotniki. (O pewnym niezwykłym typie wyrażeń w języku polskim). „Zbornik Matice srpske za slavistiku” 71–72, s. 223–235. Google Scholar
Danielewiczowa M. (2014): Opisać aby – uwagi na marginesie ujęcia w „Słowniku polszczyzny XVI wieku”. [W:] Wyrażenia funkcyjne w perspektywie synchronicznej i porównawczej. Red. K. Kleszczowa, A. Szczepanek. Warszawa, s. 181–194. Google Scholar
Doboszyńska-Markiewicz K. (2013): Operatory adnumeratywne w języku polskim. Dystrybucja i znaczenia. Warszawa. Google Scholar
Doboszyńska-Markiewicz K. (2020): Operatory adnumeratywne typu marny, dobry, bity – próba charakterystyki formalno-semantycznej. „Poradnik Językowy” 9, s. 59–74.
Crossref
Google Scholar
Doboszyńska-Markiewicz K. (2022): Ponad – około – gdzieś – dobry, czyli o proksymatorach na różnych piętrach nieprzedmiotowego poziomu języka. „Linguistica Copernicana” 19, s. 71–87.
Crossref
Google Scholar
Doroszewski W. (1937–8): Objaśnienia wyrazów i zwrotów. „Poradnik Językowy” 4, s. 49–50. Google Scholar
Duszkin M. (2010): Wykładniki przybliżoności adnumeratywnej w języku polskim i rosyjskim. Warszawa. Google Scholar
Frankowska M. (1996): Funkcje syntaktyczne leksemu „z” w historii języka polskiego. [W:] Językoznawstwo. Materiały z konferencji naukowej 14–15 marca 1995 r. Red. K. Kallas. Toruń, s. 79–96. Google Scholar
Grochowski M. (1997): Wyrażenia funkcyjne. Studium leksykograficzne. Kraków. Google Scholar
Grzeszczuk B. (1981): Z historii konstrukcji porównawczych z jako, jakoś itd. „Język Polski” LXI, z. 1–2, s. 42–53. Google Scholar
Grzeszczuk B. (1988): Konstrukcje porównawcze i ich rozwój w języku polskim. Rzeszów. Google Scholar
Jakubowicz M. (2010): Drogi słów na przestrzeni wieków. Zarys słownika motywacji semantycznych na materiale przymiotników słowiańskich odziedziczonych z prasłowiańszczyzny. Warszawa. Google Scholar
Janowska A. (2015): Kształtowanie się klasy polskich przyimków wtórnych. Katowice. Google Scholar
Kępińska A. (2015): Polskie operatory pytajne w perspektywie diachronicznej. Warszawa. Google Scholar
Kempf Z. (1978): Próba teorii przypadków. Cz. 1. Opole. Google Scholar
Kleszczowa K. (2010): Polskie określniki niepełnej zupełności. [W:] Symbolae grammaticae in honorem Boguslai Dunaj. Red. R. Przybylska, J. Kąś, K. Sikora. Kraków, s. 331–339. Google Scholar
Kleszczowa K. (2015): U źródeł polskich partykuł. Derywacja funkcjonalna, przemiany, zaniki. Katowice. Google Scholar
Krążyńska Z. (2012): Staropolskie konstrukcje z przyimkami. Cz. V. Poznań. Google Scholar
Mika T., Słoboda A. (2015): Wyrażenia funkcyjne w średniowiecznej polszczyźnie z perspektywy składniowej. Poznań. Google Scholar
Pastuch M. (2020): Polskie wyrażenia o funkcji dopowiedzeniowej – historia i współczesność. Katowice. Google Scholar
Pawelec R. (red.) (2015): Słownik zapomnianych wyrażeń funkcyjnych. Warszawa. Google Scholar
Sobotka P. (2018): Jednostka opisu języka dawnego. [W:] Historia języka w XXI wieku. Stan i perspektywy. Red. M. Pastuch, M. Siuciak. Katowice, s. 325–336. Google Scholar
Sobotka P. (2018): Powstawanie słowiańskich przysłówków w świetle danych etymologicznych i historycznoskładniowych (interpretacja funkcjonalna). „Z Polskich Studiów Slawistycznych”. Seria 13. T. 2, s. 315–324. Google Scholar
Sobotka P. (2023): Etymologia a gramatyka. Perspektywa funkcjonalna w rekonstrukcji dziejów słów. Warszawa. Google Scholar
Szumińska B. (1997): O znaczeniu i łączliwości wyrażeń prawie i niemal. „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filologia Polska” 48, s. 61 71. Google Scholar
Szumińska B. (1998): Opozycja semantyczna jednostek leksykalnych prawie i niemal. „Polonica” 19, s. 93–101 Google Scholar
Wysoczański W. (2003): Porównania niegradacyjne. Klasyfikacja wykładników. „Studia Linguistica” XXII, s. 107–125. Google Scholar
