Co bada i czemu służy onomastyka? Kilka refleksji w kontekście nowej humanistyki
Mariusz Rutkowski
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w OlsztynieAbstrakt
W artykule rozważane jest miejsce onomastyki w ramach badań humanistycznych.
Pokazane jest, że językowy status nazw własnych nie determinuje jedynie językoznawczego
opisu naukowego. Rozważane są również cele i społeczne korzyści z uprawiania badań
nad nazwami. W świetle tzw. nowej humanistyki ujawniają się możliwości onomastyki,
polegające na odsłanianiu ukrytych ideologii, wpływających na kształt struktury społecznej.
Na podstawie badań nazw osobowych mogą ujawnić się lub zostać uwypuklone takie
kategorie, jak klasowość i nierówny dostęp do władzy, kosmopolityzm, globalizacja czy
nacjonalizm. Badanie nazw geograficznych może z kolei wskazać wpływy nacjonalizmu
i etnocentryzmu, a także siłowo wymuszonego antykomunizmu. Naszkicowane w artykule
możliwości uprawiania onomastyki zaangażowanej (krytycznej) sugerują duży potencjał
tych badań zarówno w stosunku do innych dziedzin nauki, jak i samego społeczeństwa.
Słowa kluczowe:
onomastyka, nowa humanistyka, badania krytyczne, onomastyka krytyczna, społeczne zaangażowanie nauki, ideologieBibliografia
Azaryahu M. (1986): Street names and political identity: The case of East Berlin. „Journal of Contemporary History” 21.4, s. 581–604.
Crossref
Google Scholar
Azaryahu M. (1996): The power of commemorative street sames. „Environment and Planning D: Society and Space” 14, s. 311–330.
Crossref
Google Scholar
Białas A. (2006): Złudzenie użyteczności sterowanej. [W:] Polskie nauki humanistyczne i społeczne w nowym stuleciu, w nowej Europie. Red. P. Kierzek. Warszawa, s. 19–23. Google Scholar
Bubak J. (1986): Proces kształtowania się polskiego nazwiska mieszczańskiego i chłopskiego. Kraków. Google Scholar
Bukraba-Rylska I. (2016): Humanistyka: jej prawa i powinności. „Artes Humanae” 1, s. 15–26.
Crossref
Google Scholar
Furdal A. (2011): Językoznawstwo otwarte – dziś. „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXVII, s. 291–298. Google Scholar
Garbowski M. (2015): Transhumanizm. Geneza – założenia – krytyka. „Ethos” 28.3, s. 23–41. Google Scholar
Janion M. (2006): Nowa opowieść humanistyki. [W:] Polskie nauki humanistyczne i społeczne w nowym stuleciu, w nowej Europie. Red. P. Kierzek. Warszawa, s. 58–63. Google Scholar
Kaleta Z. (1998): Teoria nazw własnych. [W:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia. Red. E. Rzetelska-Feleszko. Warszawa–Kraków, s. 15–36. Google Scholar
Kuziak M. (2017): W sprawie polityczności polskiej humanistyki. „Teksty Drugie” 1, s. 253–261.
Crossref
Google Scholar
Leszczyńska K., Skowronek K. (2019): Socjologia krytyczna i lingwistyka krytyczna wobec nierówności płciowych w społeczeństwie informacyjnym. [W:] Wyobrażone, przeżyte i przedstawione. Księga jubileuszowa dla Profesora Janusza Muchy. Red. Ł. Krzyżowski, Google Scholar
K. Leszczyńska, M. Szmeja. Kraków, s. 326–342. Google Scholar
Markowski M. P. (2013): Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki. Kraków. Google Scholar
Matusiak-Kempa I. (2019): Nomen omen. Studium antroponimiczno-aksjologiczne. Olsztyn. Google Scholar
Miller R. E., Spellmeyer K. (2006): The New Humanities Reader. Boston. Google Scholar
Nycz R. (2017): Kultura jako czasownik: sondowanie nowej humanistyki. Warszawa. Google Scholar
Rospond S. (1983): Węzłowe problemy antroponimii polskiej. [W:] Warsztat współczesnego onomasty. Materiały z III Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej. Red. D. Kopertowska. Kielce, s. 9–18. Google Scholar
Rose-Redwood R. S. (2008): From number to name: Symbolic capital, places of memory, and the politics of street naming in New York City. „Social and Cultural Geography” 9.4, s. 431–452.
Crossref
Google Scholar
Rutkiewicz-Hanczewska M. (2016): Neurobiologia nazywania. O anomii proprialnej i apelatywnej. Poznań. Google Scholar
Rutkowski M. (2019): Urban toponymy and collective memory: A case of law-enforced decommunization of street names in Poland. „Lege artis. Language yesterday, today, tomorrow” IV(2), s. 261–300. Google Scholar
Rutkowski M., Skowronek K. (2020): Onomastyczna analiza dyskursu. Kraków.
Crossref
Google Scholar
Rzetelska-Feleszko E. (1998): Przedmowa. [W:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia. Red. E. Rzetelska-Feleszko. Warszawa–Kraków, s. 9–11. Google Scholar
Samsonowicz H. (2006): Wartości nauk humanistycznych. [W:] Polskie nauki humanistyczne i społeczne w nowym stuleciu, w nowej Europie. Red. P. Kierzek. Warszawa, s. 73–75. Google Scholar
Siwiec A. (2012): Nazwy własne obiektów handlowo-usługowych w przestrzeni miasta. Lublin. Google Scholar
Skowronek K. (2016): Kultura konsumpcji – kultura terapii. Studia językoznawcze. Kraków. Google Scholar
Turner G. (1996): British Cultural Studies. An Introduction. London. Google Scholar
Warzecha A. (2014): Krytyczna analiza dyskursu (KAD) w ujęciu Normana Fairclougha: zarys problematyki. „Konteksty Kultury” 11(2), s. 164–189. Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.