The 19th-century translations of the Napoleonic Code and the history of Polish legal terminology

Magdalena Wismont

Uniwersytet Łódzki
https://orcid.org/0000-0003-2010-8214

Ewa Woźniak

Uniwersytet Łódzki
https://orcid.org/0000-0002-0784-6178


Abstract

The article discusses the persistence of Polish legal terminology in the context of the legal
changes that were introduced in the first half of the 19th c. after the Napoleonic Code had
become public law in the Duchy of Warsaw. The presented research covers vocabulary
related to three thematic fields: CARE, FAMILY and DIVORCE. The study compares
the lexis that is associated with these areas and that can be found in the Napoleonic
Code with the terms that had been used in Polish law until the end of the 18th century.
The study, which focuses on the sameness of the terms rather than their referents,
shows a large number of persistent legal terms: 44% of the terms used in the translations
of the Napoleonic Code had been present in the Polish legal terminology earlier. It also
indicates that the 19th-century translation of French law, which significantly differed
from the legal tradition of the Commonwealth of Poland, was largely based on the already
used terminology. Finally, the study shows that the translator used traditional synthetic
terms when referring to basic legal concepts. The new terms, by contrast, include mostly
multi-word equivalents of more complex legal concepts.


Keywords:

history of the 19th-century Polish language, legal vocabulary, Napoleonic Code, translation of legal texts, language persistence


Axer J. (2004): Łacina jako drugi język narodu szlacheckiego Rzeczypospolitej. [W:] Łacina jako język elit. Red. J. Axer. Warszawa, s. 151–156.   Google Scholar

Bohusz K. M. (1810): Kodeks Napoleona. Warszawa.   Google Scholar

Grynwaser H. (1951): Kodeks Napoleona w Polsce. [W:] tegoż: Pisma. T. 1. Wrocław, s. 13–172.   Google Scholar

Felber H., Budin G. (1994): Teoria i praktyka terminologii. Przekł. Cz. Schatte. Warszawa.   Google Scholar

Iluk J. (2012): Terminologia prawna i prawnicza z perspektywy interlingwalnej. „Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia Linguistica” nr 31, s. 7–21.   Google Scholar

Janowska A. (2018): Stałość, stabilność, ciągłość. Uwagi terminologiczne. [W:] Filologia jako porządkowanie chaosu. Studia nad językiem i tekstem. Red. E. Woźniak, A. Lenartowicz-Zagrodna. Łódź, s. 13–22.   Google Scholar

Kierzkowska D. (2007): Tłumaczenie prawnicze. Warszawa.   Google Scholar

Lizisowa M. T. (1995): Podstawowe terminy prawne w statutach staropolskich na tle słowiańskim. Studium semantyczne. Kraków.   Google Scholar

Radwański Z. (2009): Kodyfikacja prawa cywilnego. „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” z. 2, s. 131–142.   Google Scholar

Rokoszowa J. (1999): Język – czas – milczenie. Kraków.   Google Scholar

Posner S. (1912): Polska a Kodeks Napoleona. „Krytyka”. T. 35, s. 13–24.   Google Scholar

Rosner A. (2007): Zmagania z językiem prawa. Przykład polskiego przekładu Kodeksu Napoleona w Księstwie Warszawskim. [W:] Współczesny język prawny i prawniczy. Red. A. Niewiadomski, A. Mróz, R. Pawelec. Warszawa, s. 9–22.   Google Scholar

Rosner A. (2008): Pierwsze polskie tłumaczenia Kodeksu Napoleona. [W:] Kodeks Napoleona. Historia i współczesność. Red. K. Sójka-Zielińska. Warszawa, s. 271–294.   Google Scholar

Smoleński W. (1925): Spory o przekład polski Kodeksu Napoleona. [W:] tegoż: Studia historyczne. Warszawa, s. 232–238.   Google Scholar

Sójka-Zielińska K. (2007): Kodeks Napoleona. Historia i współczesność. Warszawa.   Google Scholar

Szaniawski F. K. (1809): O tłumaczeniu Kodeksu Napoleona w polskim języku. „Pamiętnik Warszawski”. T. 3, nr 7, s. 52–60.   Google Scholar

Szczepankowska I. (2006): Rola łaciny w kształtowaniu terminologii prawa polskiego w okresie od XVI do XVIII wieku. Problemy transferu pojęć i nazw. [W:] Język w urzędach i w sądach. Red. M. T. Lizisowa. Kraków, s. 75–89.   Google Scholar

Szczerbic P. (2018): Speculum Saxonum. Ius municipale. Skorowidz terminów prawniczych. Zestawił i opracował G. M. Kowalski. Kraków. Seria Bibliotheca Iagellonica. Fontes et Studia 33.   Google Scholar

Szymczak M. (1966): Nazwy stopni pokrewieństwa i powinowactwa rodzinnego w historii i dialektach języka polskiego. Warszawa.   Google Scholar

Wilkoń A. (2010): Trwanie a zmiana językowa. „LingVaria” II, s. 69–74.   Google Scholar

Wismont M. (2018): Osoby w sądzie. Określenia osób w sprawie rozwodowej na przykładzie tłumaczeń Kodeksu Napoleona. [W:] Filologia jako porządkowanie chaosu. Studia nad językiem i tekstem. Red. E. Woźniak, A. Lenartowicz-Zagrodna. Łódź, s. 431–442.   Google Scholar

Wismont M., Woźniak E. (2020): Rola Kodeksu Napoleona w systematyzowaniu polskiej terminologii prawnej. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 54, s. 59–69.   Google Scholar

Wojtyła-Świerzowska M. (2006): Prasłowiańskie dziedzictwo leksykalne w polskim słownictwie prawnym: prawo, zakon, cena, wina, kara. [W:] Język w urzędach i w sądach. Red. M. T. Lizisowa. Kraków, s. 67–74.   Google Scholar

Woźniak E. (2015): Ciągłość i zmiana – język urzędowy w dobie nowopolskiej. „Poradnik Językowy” z. 3, s. 26–41.   Google Scholar

Woźniak E., Wismont M. (2016): „Stare” i „nowe” w polskiej terminologii prawnej 1 poł. XIX w. (na przykładzie terminologii dotyczącej rozwodów). „Issledovanija po slavjanskim jazykam” nr 21 (1), s. 1–20.   Google Scholar

Woźniak E., Zarębski R. (2016a): Kodeks Napoleona w dziejach języka urzędowego w Polsce – rekonesans badawczy. „Język Polski” z. 1, s. 46–58.   Google Scholar

Woźniak E., Zarębski R. (2016b): Kontynuacja vs innowacja. Drogi rozwoju polskiej terminologii administracyjno-prawnej po wprowadzeniu Kodeksu Napoleona. „Prace Filologiczne” 69, s. 535–547.   Google Scholar

Woźniak E., Zarębski R. (2018): O (nie)przydatności źródeł leksykograficznych w badaniach XIX-wiecznej terminologii prawnej. „Język Polski” z. 4, s. 59–69.   Google Scholar

Zajda A. (1990): Staropolska terminologia prawnicza (do 1500 r.). Kraków.   Google Scholar

Zajda A. (1999): Staropolska terminologia prawnicza odznacza się wybitną rodzimością. „Język Polski” z. 1–2, s. 47–53.   Google Scholar

Zajda A. (2001): Studia z historii polskiego słownictwa prawniczego i frazeologii. Kraków.   Google Scholar


Published
2020-09-04

Cited by

Wismont, M., & Woźniak, E. (2020). The 19th-century translations of the Napoleonic Code and the history of Polish legal terminology. Prace Językoznawcze, 22(4), 253–263. https://doi.org/10.31648/pj.5828

Magdalena Wismont 
Uniwersytet Łódzki
https://orcid.org/0000-0003-2010-8214
Ewa Woźniak 
Uniwersytet Łódzki
https://orcid.org/0000-0002-0784-6178