Pogranicza oficjalności i nieoficjalności w korespondencji elektronicznej nauczycieli
Anna Piechnik
Uniwersytet Jagielloński w KrakowieАннотация
Artykuł przedstawia zagadnienie pogranicza stylu oficjalnego i nieoficjalnego w korespondencji elektronicznej wysyłanej przez nauczycieli do rodziców. Materiał badawczy stanowią e-maile kierowane przez 112 nauczycieli do zbiorowych adresatów, którymi były grupy rodziców uczniów z kilkunastu szkół różnego szczebla. Na potrzeby opracowania przeprowadzono w 2022 r. wśród 370 pedagogów także badania kwestionariuszowe dotyczące komunikacji elektronicznej nauczycieli. W ankietach nauczyciele deklarowali dbałość o dostosowanie kształtu językowego listu elektronicznego do wzorców znanych z tradycyjnej oficjalnej korespondencji papierowej (w tym m.in. stosowanie formalnych formuł grzecznościowych inicjalnych i finalnych, podpisywanie wiadomości imieniem i nazwiskiem), a e-mail uznali za najczęstszą formę kontaktu z rodzicami oraz wymagającą szczególnej troski o stronę językową tekstu. Autentyczne teksty listów elektronicznych pokazują, że praktyka znacznie odbiega od deklaracji. Rama grzecznościowa badanych e-maili rzadko zawiera formuły oficjalne, a tradycyjny dystans towarzyszący kontaktom między stronami pozostającymi w relacji formalnej łamany jest także przez stosowanie słownictwa kolokwialnego i emotikonów. Wypowiedzi pedagogów wskazują, że bardziej oficjalny charakter zachowują listy elektroniczne kierowane do rodziców, z którymi kontakt jest trudny, zaś do grup rodziców budzących sympatię nauczyciele chętniej wysyłają wiadomości pozbawione wykładników oficjalności. Może to wskazywać na nową funkcję oficjalności bliską deprecjacyjnej oraz na odmienne od tradycyjnego wartościowanie tej kategorii.
Ключевые слова:
korespondencja elektroniczna, e-mail, oficjalność, nieoficjalność, przemiany stylu, polszczyzna pisana nauczycieliБиблиографические ссылки
Dąbrowska M. (2000): Język e-maila jako hybryda mowy i pisma. [W:] Język a komunikacja 1. Język trzeciego tysiąclecia: zbiór referatów z konferencji, Kraków, 2–4 marca 2000. Red. G. Szpila. Kraków, s. 95–111. Google Scholar
Dunaj B. (1985): Sytuacja komunikacyjna a zróżnicowanie polszczyzny mówionej. „Język Polski” LXV, z. 2–3, s. 88–98. Google Scholar
Dunaj B. (1994): Kategoria oficjalności. [W:] Współczesna polszczyzna mówiona w odmianie opracowanej (oficjalnej). Red. Z. Kurzowa, W. Śliwiński. Kraków, s. 23–31. Google Scholar
Gruszczyński W. (2001): Czy normy językowe obowiązują w Internecie? [W:] Zmiany w pu¬blicznych zwyczajach językowych. Red. K. Mosiołek-Kłosińska. Warszawa, s. 183–190. Google Scholar
Grzenia J. (2006): Komunikacja językowa w Internecie. Warszawa. Google Scholar
Kowal E. (2011): Rozluźnienie obyczajów czy utrata poczucia dystansu w sieci, czyli o wirtualnej (nie)grzeczności na przykładzie korespondencji student – wykładowca. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia Informatica” 28, s. 263–275. Google Scholar
Kowalikowa J. (2005): Język bez etykiety. [W:] Język trzeciego tysiąclecia III. Tendencje roz¬wojowe współczesnej polszczyzny. Red. G. Szpila. Kraków, s. 463–472. Google Scholar
Kowalski G. (2009): Negocjacja hierarchii ról społecznych w korespondencji elektronicznej studentów z nauczycielami akademickimi. [W:] Tekst (w) sieci 1. Red. D. Ulicka, Warsza¬wa, s. 253–263. Google Scholar
Majdak M. (2011): List elektroniczny jako wyraz przemian kulturowych w środowisku na¬ukowym. [W:] Odmiany stylowe polszczyzny dawniej i dziś. Red. U. Sokólska. Białystok, s. 129–139. Google Scholar
Makarewicz R. (2017): Rozmowa w przestrzeni szkoły: systemowo-funkcjonalna analiza po¬szerzonego dyskursu szkolnego. Olsztyn. Google Scholar
Marcjanik M. (2013): Grzeczność w komunikacji językowej. Warszawa. Google Scholar
Miodunka W. (1994): Proces opracowywania tekstu w różnych odmianach współczesnej pol¬szczyzny. [W:] Współczesna polszczyzna mówiona w odmianie opracowanej (oficjalnej). Red. Z. Kurzowa, W. Śliwiński. Kraków, s. 33–43. Google Scholar
Naruszewicz-Duchlińska A. (2011): Internetowe grupy dyskusyjne. Analiza językowa i cha¬rakterystyka gatunku. Olsztyn. Google Scholar
Ożóg K. (2001): Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia. Rzeszów. Google Scholar
Piechnik A. (2021a): Grzecznościowe formuły pożegnalne stosowane w sytuacji oficjalnej (na przykładzie e-maili nauczycieli do rodziców). „Język Polski” CI, z. 4, s. 90–99.
Crossref
Google Scholar
Piechnik A. (2021b): Od dystansu do poufałości. Formuły powitalne listów elektronicznych kierowanych przez nauczycieli do rodziców. „Slavia Meridionalis” 21, s. 279–287.
Crossref
Google Scholar
Piechnik A. (2021c): Różnorodność aktów mowy w obrębie formuł zamykających listy elek¬troniczne (na przykładzie e-maili nauczycieli do rodziców). [W:] Dialog z Tradycją. T. IX: Językowe świadectwa przemian społecznych i kulturowych. Red. E. Młynarczyk, E. Horyń. Kraków, s. 279–287. Google Scholar
Piechnik A. (2023): O potrzebie uczenia przyszłych nauczycieli kultury języka – refleksje na marginesie analizy korespondencji elektronicznej nauczycieli. [W:] Zagadnienia lingwistycz¬ne w dydaktyce szkolnej i uniwersyteckiej. Red. T. Kurdyła, B. Ziajka. Kraków, s. 81–92. Google Scholar
Sagan-Bielawa M. (2017): Polszczyzna inteligencji jako (nieistniejący) wzór zachowania języ¬kowego. „Poradnik Językowy” 10, s. 9–19. Google Scholar
Sagan-Bielawa M. (2018): Kategoria oficjalności i zróżnicowanie normy językowej wobec zmian społecznych i technologicznych. [W:] Wybrane aspekty badań nad normą językową. Red. P. Zbróg. Kraków, s. 135–149. Google Scholar
Warchala J. (2003): Kategoria potoczności w języku. Katowice. Google Scholar
Wilkoń A. (2000): Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny. Katowice. Google Scholar
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
