The Fate of Pagan Temples in the Western Part of the Empire in the Late Roman Empire (4th Century). Selected Examples
Maria Piechocka-Kłos
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w OlsztynieAbstract
This publication presents a detailed analysis of the fate of pagan temples located within the Western Roman Empire, particularly in the region of Gaul. The timeframe of the research, due to the vastness and multifaceted nature of the issue, covers only the 4th century. The main thread of the research presented here is primarily the attitude of the ecclesiastical authorities, mainly the bishops, governing the western dioceses and the faithful themselves to the shrines of pagan worship. The research was supplemented by a brief reference to the Roman law in force, i.e. the position of the Christian emperors, which was supported by historical sources on some issues. The analysis of the sources made it possible to conclude that the actions of destroying pagan temples within the Western Roman Empire, were not common and occurred much less frequently than in the East or Africa. Many of them continued to function intact. Some of them were demolished (the activities of St Martin of Tour), some were converted into Christian churches, among others, and there were also some that, abandoned, naturally deteriorated under the influence of adverse weather conditions. The study presented here is a continuation of the author's research into the issue of pagan temples with regard to the involvement of bishops in the destruction of pagan temples in the east of the Empire in the late Roman Empire (4th to 5th century).
Keywords:
pagan temple, Western Roman Empire, Gaul,, ancient history, Christianity, paganismReferences
Źródła: Google Scholar
Agathangelos, 1884, Historie du régne de Tiridate et de la prédication de Saint Grégoire I’lluminateur, w: Fragmenta Historicorum Graecorum, tłum. V. Langlois, V/2, Parisiis. Google Scholar
Agathangelos, 2001, Chrzest Armenii, tłum. R. Sowa, Vox Patrum, Vol. 21, s. 443-459. Google Scholar
Ambroży, 2001, List 17, w: T. Lane, Wiara, rozum, świadectwo. Dzieje myśli chrześcijańskiej, tłum. L. Kędziora, Augustana, Bielsko-Biała. Google Scholar
Beda Wielebny, 2005, The history of the English church and People, transl. M. Frassetto, Barnes & Noble Books, New York. Google Scholar
Cezary z Arles, 2011, Kazania do ludu 1-80, tłum. S. Ryznar i J. Pochwat, Wydawnictwo WAM, Kraków. Google Scholar
Code Thédosien I - XV, Code Justinien, Constitutions Sirmondiennes, 2009, ed. T. Mommsen, P. Meyer, P. Krüger, trad. J. Rougé, R. Delmaire, t. 2, Sources chrétiennes 531, Paris. Google Scholar
Code Thédosien XVI, 2002, ed. T. Mommsen, P. Meyer, P. Krüger, trad. J. Rougé, R. Delmaire, t. 1, Sources chrétiennes 497, Paris. Google Scholar
Dokumenty synodów od 381 do 431 roku, 2010, red. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras, Vol. IV, Wydawnictwo WAM, Kraków. Google Scholar
Euzebiusz z Cezarei, 2007, Życie Konstantyna, tłum. T. Wnętrzak, WAM, Kraków. Google Scholar
Hieremiasz Sozomen, 1989, Historia Kościoła, tłum. S. Kazikowski, PAX, Warszawa. Google Scholar
Sokrates Scholastyk, 1986, Historia Kościoła, tłum. S. Kazikowski, PAX, Warszawa. Google Scholar
Sulpicjusz Sewer, 2012, Dialogi o życiu św. Marcina, w: Sulpicjusz Sewer, Pisma o św. Marcinie z Tours, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków, s. 123-217. Google Scholar
Sulpicjusz Sewer, 2012, Żywot świętego Marcina, w: Sulpicjusz Sewer, Pisma o św. Marcinie z Tours, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków, s. 51- 98. Google Scholar
Theodoret z Cyru, 2019, Historia Kościoła, tłum. H. Pietruszczak, Wydawca Henryk Pietruszczak, Zgorzelec. Google Scholar
Zosimos, 1993, Nowa Historia, tłum. H. Cichocka, PAX, Warszawa. Google Scholar
Opracowania: Google Scholar
Ciechanowicz Jerzy, 1987, Rzym. Ludzie i budowle, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa. Google Scholar
Cochrane Charles N., 1960, Chrześcijaństwo i kultura antyczna, tłum. Gabriela Pianko, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa. Google Scholar
Deichmann Friedrich W., 1939, Frühchristliche Kirchen in Antiken Heiligtümern, Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts, vol. 54, s. 105–136. Google Scholar
Dziewulski Władysław, 1969, Zwycięstwo chrześcijaństwa w świecie starożytnym – zarys, Ossolinem, Wrocław. Google Scholar
Fowden Garth, 1978, Bishops and Temples in the Eastern Roman Empire A.D. 320–435, The Journal of Theological Studies, vol. 29, s. 53–78.
Crossref
Google Scholar
Frantz Alison, 1965, From Paganism to Christianity in the temples of Athens, Dumbartron Oaks Papers, vol. 19, s. 187–205.
Crossref
Google Scholar
Frend William H.C., 1990, Monks and the end of Greco-Roman paganism, Cristianesimo nelle Storia, vol. 11, s. 469–484. Google Scholar
Gaudemet Jean, 2000, Legislazione imperiale e religione nel IV secolo, Augustianum, Roma. Google Scholar
Gregorovius Ferdinand, 1902, History of the City of Rome in the Middle Ages, vol. II, George Bell, London. Google Scholar
Hanson Richard P.C., 1978, The Transformation of Pagan Temples into Churches in the Early Christian Centuries, The Journal of Semitic Studies, vol. 23, s. 257–267.
Crossref
Google Scholar
Homo Léon, 1930, La civilisation romaine, Payot, Paris. Google Scholar
Insandowski Henryk, 1931, Res sacrae w prawie rzymskim. Studium z sakralnego prawa rzymskiego, Lublin. Google Scholar
Kelly John N.D., 2001, Złote usta. Jan Chryzostom, Homini, Bydgoszcz. Google Scholar
Lane Fox Robin, 1987, Pagans and Christians, Knopf, New York. Google Scholar
MacMullen Ramsay, 1984, Christianizing the Roman Empire (A.D. 100–400), Yale University New Haven. Google Scholar
Małunowiczówna Leokadia, 1974, Stosunek wczesnego chrześcijaństwa do kultury antycznej, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne, vol. 721, s. 213–223. Google Scholar
Milewski Ireneusz, 2000, Powtórne wykorzystanie świątyń pogańskich późnej starożytności (na przykładzie prowincji wschodnich), Vox Patrum, vol. 20, s. 561–575.
Crossref
Google Scholar
Olszaniec Szymon, 2005, Kilka uwag na temat życia i kariery Fl. Maternusa Cynegiusza, Klio, Vol. 7, s. 3–15. Google Scholar
Ożóg Monika, 2009, Kościół starożytny wobec świątyń oraz posągów bóstw, Wydawnictwo WAM, Kraków. Google Scholar
Piechocka-Kłos Maria, 2012, Udział biskupów w procesie niszczenia świątyń pogańskich na wschodzie Imperium w późnym Cesarstwie Rzymskim (IV–V w.), Studia Warmińskie, t. 49, s. 313–327.
Crossref
Google Scholar
Piechocka-Kłos Maria, 2013, Losy ołtarza bogini Wiktorii w rzymskiej Curia Julia (IV w.), w: Marek Jodkowski (red.), Ut in omnibus glorificetur Deus. Księga pamiątkowa ofiarowana siostrze profesor Ambrozji Jadwidze Kalinowskiej OSB, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn, s. 309–322. Google Scholar
Saradi-Mendelovici Helen, 1990, Christian Attitudes toward Pagasn Monuments in Late Antiquity and Their Legacy in Later Byzantine Centuries, Dumbarton Oaks Papers, Vol. 44, s. 47–61.
Crossref
Google Scholar
Skrzyniarz Sławomir, 2004, Losy pogańskich świątyń w chrześcijańskim Konstantynopolu (przegląd źródeł pisanych), Portolana, vol. 1, s. 73–79. Google Scholar
Thornton Timothy C.G., 1986, The destruction of Idols-Sinful or Maritoriours, The Journal of Theological Studies, vol. 37, s. 121–129.
Crossref
Google Scholar
Van Dam Raymond,1985, From Paganism to Christianity at Late Antique Gaza, Viator, vol. 16, s. 1–20.
Crossref
Google Scholar
Whitby Michael, 1991, John of Ephesus and the Pagans, w: Maciej Salamon (ed.), Pagan Survivals in the Later Roman Empire and in Byzantium, Universitas, Cracow. Google Scholar
Wygralak Paweł, 2011, Stanowisko Kościoła wobec idolatrii i magii na terenach Galii i Hiszpani w późnej starożytności chrześcijańskiej (VI–VII w.), Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Wydział Teologiczny, Poznań. Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
