The Fate of Pagan Temples in the Western Part of the Empire in the Late Roman Empire (4th Century). Selected Examples

Maria Piechocka-Kłos

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie


Abstract

This publication presents a detailed analysis of the fate of pagan temples located within the Western Roman Empire, particularly in the region of Gaul. The timeframe of the research, due to the vastness and multifaceted nature of the issue, covers only the 4th century. The main thread of the research presented here is primarily the attitude of the ecclesiastical authorities, mainly the bishops, governing the western dioceses and the faithful themselves to the shrines of pagan worship. The research was supplemented by a brief reference to the Roman law in force, i.e. the position of the Christian emperors, which was supported by historical sources on some issues. The analysis of the sources made it possible to conclude that the actions of destroying pagan temples within the Western Roman Empire, were not common and occurred much less frequently than in the East or Africa. Many of them continued to function intact. Some of them were demolished (the activities of St Martin of Tour), some were converted into Christian churches, among others, and there were also some that, abandoned, naturally deteriorated under the influence of adverse weather conditions. The study presented here is a continuation of the author's research into the issue of pagan temples with regard to the involvement of bishops in the destruction of pagan temples in the east of the Empire in the late Roman Empire (4th to 5th century).


Keywords:

pagan temple, Western Roman Empire, Gaul,, ancient history, Christianity, paganism


Źródła:   Google Scholar

Agathangelos, 1884, Historie du régne de Tiridate et de la prédication de Saint Grégoire I’lluminateur, w: Fragmenta Historicorum Graecorum, tłum. V. Langlois, V/2, Parisiis.   Google Scholar

Agathangelos, 2001, Chrzest Armenii, tłum. R. Sowa, Vox Patrum, Vol. 21, s. 443-459.   Google Scholar

Ambroży, 2001, List 17, w: T. Lane, Wiara, rozum, świadectwo. Dzieje myśli chrześcijańskiej, tłum. L. Kędziora, Augustana, Bielsko-Biała.   Google Scholar

Beda Wielebny, 2005, The history of the English church and People, transl. M. Frassetto, Barnes & Noble Books, New York.   Google Scholar

Cezary z Arles, 2011, Kazania do ludu 1-80, tłum. S. Ryznar i J. Pochwat, Wydawnictwo WAM, Kraków.   Google Scholar

Code Thédosien I - XV, Code Justinien, Constitutions Sirmondiennes, 2009, ed. T. Mommsen, P. Meyer, P. Krüger, trad. J. Rougé, R. Delmaire, t. 2, Sources chrétiennes 531, Paris.   Google Scholar

Code Thédosien XVI, 2002, ed. T. Mommsen, P. Meyer, P. Krüger, trad. J. Rougé, R. Delmaire, t. 1, Sources chrétiennes 497, Paris.   Google Scholar

Dokumenty synodów od 381 do 431 roku, 2010, red. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras, Vol. IV, Wydawnictwo WAM, Kraków.   Google Scholar

Euzebiusz z Cezarei, 2007, Życie Konstantyna, tłum. T. Wnętrzak, WAM, Kraków.   Google Scholar

Hieremiasz Sozomen, 1989, Historia Kościoła, tłum. S. Kazikowski, PAX, Warszawa.   Google Scholar

Sokrates Scholastyk, 1986, Historia Kościoła, tłum. S. Kazikowski, PAX, Warszawa.   Google Scholar

Sulpicjusz Sewer, 2012, Dialogi o życiu św. Marcina, w: Sulpicjusz Sewer, Pisma o św. Marcinie z Tours, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków, s. 123-217.   Google Scholar

Sulpicjusz Sewer, 2012, Żywot świętego Marcina, w: Sulpicjusz Sewer, Pisma o św. Marcinie z Tours, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków, s. 51- 98.   Google Scholar

Theodoret z Cyru, 2019, Historia Kościoła, tłum. H. Pietruszczak, Wydawca Henryk Pietruszczak, Zgorzelec.   Google Scholar

Zosimos, 1993, Nowa Historia, tłum. H. Cichocka, PAX, Warszawa.   Google Scholar

Opracowania:   Google Scholar

Ciechanowicz Jerzy, 1987, Rzym. Ludzie i budowle, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.   Google Scholar

Cochrane Charles N., 1960, Chrześcijaństwo i kultura antyczna, tłum. Gabriela Pianko, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.   Google Scholar

Deichmann Friedrich W., 1939, Frühchristliche Kirchen in Antiken Heiligtümern, Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts, vol. 54, s. 105–136.   Google Scholar

Dziewulski Władysław, 1969, Zwycięstwo chrześcijaństwa w świecie starożytnym – zarys, Ossolinem, Wrocław.   Google Scholar

Fowden Garth, 1978, Bishops and Temples in the Eastern Roman Empire A.D. 320–435, The Journal of Theological Studies, vol. 29, s. 53–78.
Crossref   Google Scholar

Frantz Alison, 1965, From Paganism to Christianity in the temples of Athens, Dumbartron Oaks Papers, vol. 19, s. 187–205.
Crossref   Google Scholar

Frend William H.C., 1990, Monks and the end of Greco-Roman paganism, Cristianesimo nelle Storia, vol. 11, s. 469–484.   Google Scholar

Gaudemet Jean, 2000, Legislazione imperiale e religione nel IV secolo, Augustianum, Roma.   Google Scholar

Gregorovius Ferdinand, 1902, History of the City of Rome in the Middle Ages, vol. II, George Bell, London.   Google Scholar

Hanson Richard P.C., 1978, The Transformation of Pagan Temples into Churches in the Early Christian Centuries, The Journal of Semitic Studies, vol. 23, s. 257–267.
Crossref   Google Scholar

Homo Léon, 1930, La civilisation romaine, Payot, Paris.   Google Scholar

Insandowski Henryk, 1931, Res sacrae w prawie rzymskim. Studium z sakralnego prawa rzymskiego, Lublin.   Google Scholar

Kelly John N.D., 2001, Złote usta. Jan Chryzostom, Homini, Bydgoszcz.   Google Scholar

Lane Fox Robin, 1987, Pagans and Christians, Knopf, New York.   Google Scholar

MacMullen Ramsay, 1984, Christianizing the Roman Empire (A.D. 100–400), Yale University New Haven.   Google Scholar

Małunowiczówna Leokadia, 1974, Stosunek wczesnego chrześcijaństwa do kultury antycznej, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne, vol. 721, s. 213–223.   Google Scholar

Milewski Ireneusz, 2000, Powtórne wykorzystanie świątyń pogańskich późnej starożytności (na przykładzie prowincji wschodnich), Vox Patrum, vol. 20, s. 561–575.
Crossref   Google Scholar

Olszaniec Szymon, 2005, Kilka uwag na temat życia i kariery Fl. Maternusa Cynegiusza, Klio, Vol. 7, s. 3–15.   Google Scholar

Ożóg Monika, 2009, Kościół starożytny wobec świątyń oraz posągów bóstw, Wydawnictwo WAM, Kraków.   Google Scholar

Piechocka-Kłos Maria, 2012, Udział biskupów w procesie niszczenia świątyń pogańskich na wschodzie Imperium w późnym Cesarstwie Rzymskim (IV–V w.), Studia Warmińskie, t. 49, s. 313–327.
Crossref   Google Scholar

Piechocka-Kłos Maria, 2013, Losy ołtarza bogini Wiktorii w rzymskiej Curia Julia (IV w.), w: Marek Jodkowski (red.), Ut in omnibus glorificetur Deus. Księga pamiątkowa ofiarowana siostrze profesor Ambrozji Jadwidze Kalinowskiej OSB, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn, s. 309–322.   Google Scholar

Saradi-Mendelovici Helen, 1990, Christian Attitudes toward Pagasn Monuments in Late Antiquity and Their Legacy in Later Byzantine Centuries, Dumbarton Oaks Papers, Vol. 44, s. 47–61.
Crossref   Google Scholar

Skrzyniarz Sławomir, 2004, Losy pogańskich świątyń w chrześcijańskim Konstantynopolu (przegląd źródeł pisanych), Portolana, vol. 1, s. 73–79.   Google Scholar

Thornton Timothy C.G., 1986, The destruction of Idols-Sinful or Maritoriours, The Journal of Theological Studies, vol. 37, s. 121–129.
Crossref   Google Scholar

Van Dam Raymond,1985, From Paganism to Christianity at Late Antique Gaza, Viator, vol. 16, s. 1–20.
Crossref   Google Scholar

Whitby Michael, 1991, John of Ephesus and the Pagans, w: Maciej Salamon (ed.), Pagan Survivals in the Later Roman Empire and in Byzantium, Universitas, Cracow.   Google Scholar

Wygralak Paweł, 2011, Stanowisko Kościoła wobec idolatrii i magii na terenach Galii i Hiszpani w późnej starożytności chrześcijańskiej (VI–VII w.), Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Wydział Teologiczny, Poznań.   Google Scholar


Published
2023-12-21

Cited by

Piechocka-Kłos, M. (2023). The Fate of Pagan Temples in the Western Part of the Empire in the Late Roman Empire (4th Century). Selected Examples. Studia Warmińskie, 60, 383–400. https://doi.org/10.31648/sw.8810

Maria Piechocka-Kłos 
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie