Czy biomedyczne doskonalenie ludzkiej natury jest „zabawą w Boga”?
Marcin Ferdynus
Katedra Etyki Szczegółowej (doktorant), Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 LublinAbstrakt
Biomedyczne doskonalenie człowieka jest jednym z najbardziej ekscytujących ale zarazem problematycznych obszarów rozwijającej się nauki. Autor artykułu przywołuje różne koncepcje i konteksty rozumienia terminu enhancement, wskazując jednoczenie na trudności interpretacyjne, które w następstwie mają istotny wpływ na rozróżnienie między ingerencjami terapeutycznymi i nieterapeutycznymi. Ostateczne analizy pokazują, że termin enhancement można zdefiniować jako doskonalenie natury ludzkiej, które wykracza poza cele medycyny. Taka perspektywa odwołuje czytelnika do jednego z wielu argumentów wysuwanych współcześnie przeciw propozycjom użycia technologii w celu transformacji ludzkiej natury. Chodzi tu o argument zarzucający człowiekowi przejmowanie roli Boga (playing God). Przejaw przesadnego mniemania o posiadanej wiedzy (brak kompetencji), a także ludzka pycha, stają się przyczyną "zabawy w Boga". Taka postawa prowadzi do dehumanizacji. Chcąc jej uniknąć, należy przyjąć, że człowiek (podmiot), powinien być traktowany zawsze jako cel, a nie tylko jako środek, wszelkich biomedycznych interwencji.
Słowa kluczowe:
doskonalenie, terapia, argument z „odgrywania roli Boga”, biomedycyna, natura ludzkaBibliografia
„Wielki słownik angielsko-polski”, Warszawa 2008.
Austand S.N., “Adding Years to Life: Current Knowledge and Future Prospects”, http://bioethics.georget own.edu/pcbe/transcripts/dec02/session1.html (21.05.2012).
Bostrom N., Sandberg A., “The Wisdom of Nature: An Evolutionary Heuristic for Human Enhancement”, w: J. Savulescu, N. Bostrom (red.), “Human Enhancement”, Oxford 2011.
Brey P., “Human Enhancement and Personal Identity”, w: J.K. Berg Olsen, J. Selinger, E. Riis (red.), “New Waves in Philosophy of Technology. New Waves in Philosophy Series”, New York 2008.
Buchanan A., “Better than human. The Promise and Perils of Enhancing Ourselves”, Oxford 2011.
Chyrowicz B., „Argumentacja we współczesnych debatach bioetycznych”, www.diametros.iphils.uj.edu. pl/pdf/diam19_chyrowicz.PDF (5.11.2012).
Chyrowicz B., „Bioetyka i ryzyko. Argument >>równi pochyłej<< w dyskusji wokół osiągnięć współczesnej genetyki”, Lublin 2000.
Chyrowicz B., „Cud kreacji i dylematy rekonstrukcji”, Medycyna Wieku Rozwojowego 1 (2001), Suplement I.
Chyrowicz B., „Natura jako norma w sporze o przyszłość ludzkiej kondycji. Materiały sesji naukowej zorganizowanej w Toruniu w dniach 7-8 listopada 2008 roku”, w: J. Bagrowicz (red.), „Dialogi o Bogu we współczesnej kulturze”, Toruń 2009.
Chyrowicz B., „Spór o poprawianie ludzkiej natury”, w: B. Chyrowicz (red.), „W poszukiwaniu ludzkiej doskonałości”, Lublin 2004.
Chyrowicz B., „Życie: długość, jakość i moralność. Wprowadzenie”, w: B. Chyrowicz (red.), „Przedłużanie życia jako problem moralny”, Lublin 2008.
Coady C., “Playing God”, w: J. Savulescu, N. Bostrom (red.), “Human Enhancement”, Oxford 2011.
Daniels N., “Can Anyone Really Be Talking About Ethically Modifying Human Nature?”, w: J. Savulescu, N. Bostrom (red.), “Human Enhancement”, Oxford 2011.
De Grazia D., “Enhancement Technologies and Human Identity”, Journal of Medicine and Philosophy 30 (2005).
Engelbart C., “Augmenting Human Intellect: A conceptual Framework”, http://www.dougengelbart.org/pubs/augment-3906.html (30.10.2012).
Fukuyama F., „Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej”, Kraków 2008.
Habermas J., „Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej?”, Warszawa 2003.
Harris J., “Enhancement are moral obligation”, w: J. Savulescu, N. Bostrom (red.), “Human Enhancement”, Oxford 2011.
Holtung N., “Altering Humans - The Case For and Against Human Gene Therapy”, Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics 6 (1997).
http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/inne/1997.html (9.10.2012).
Huxley A., „Nowy wspaniały świat”, Warszawa 2011.
Juengst E., “What does enhancement mean?”, w: E. Parens (red.), “Enhancing human traits: ethical and social implications”, Georgetown University Press 1998.
Kant I., „Uzasadnienie metafizyki moralności”, Warszawa 1984.
Kass L. (red.), “Beyond Therapy. Biotechnology and the Pursuit of Happiness. A Report by the President's Council on Bioethics“, New York 2003.
Kass L., “Life, Liberty and the Defense of Dignity. The Challenge for Bioethics”, New York-London 2004.
Kraj T., „Granice genetycznego ulepszania człowieka. Teologicznomoralny problem nieterapeutycznych manipulacji genetycznych”, Kraków 2010.
Krąpiec M.A., „Ja-człowiek”, Lublin 2005.
Machinek M., „Spór o status ludzkiego embrionu”, Olsztyn 2007.
Mackinnon B., “Playing God”, w: S.G. Post (red.), “Encyclopedia of Bioethics”, New York 2004.
Maryniarczyk A., „Realistyczna interpretacja rzeczywistości”, Zeszyty z metafizyki, nr 3, Lublin 2005.
Nielsen L.W., “The Concept of Nature and the Enhancement Technologies Debate”, w: J. Savulescu (red.), “Enhancing Human Capacities”, Oxford 2011.
Savulescu J., Sandberg A., Kahane G., “Well-Being and Enhancement”, w: J. Savulescu (red.), “Enhancing Human Capacities”, Oxford 2011.
Spaemann R., „Osoby. O różnicy między czymś a kimś”, Warszawa 2001.
Szostek A., „Granice ingerencji w naturę, Wprowadzenie”, w: B. Chyrowicz (red.), „Granice ingerencji w naturę”, Lublin 2001.
Szostek A., „Pogadanki z etyki”, Częstochowa1993.
Św. Tomasz z Akwinu, “Summa theologiae cum Suplemento et commentaris Caietani”, w: Sancti Thome de Aquino, „Opera omnia iussu Leonis XIII P.M. edita”, Roma 1888-1906.
Wolpe P., “Treatment, enhancement, and the ethics of neurotherapeutics”, Brain and Cognition 50 (3) (2002).
Austand S.N., “Adding Years to Life: Current Knowledge and Future Prospects”, http://bioethics.georget own.edu/pcbe/transcripts/dec02/session1.html (21.05.2012).
Bostrom N., Sandberg A., “The Wisdom of Nature: An Evolutionary Heuristic for Human Enhancement”, w: J. Savulescu, N. Bostrom (red.), “Human Enhancement”, Oxford 2011.
Brey P., “Human Enhancement and Personal Identity”, w: J.K. Berg Olsen, J. Selinger, E. Riis (red.), “New Waves in Philosophy of Technology. New Waves in Philosophy Series”, New York 2008.
Buchanan A., “Better than human. The Promise and Perils of Enhancing Ourselves”, Oxford 2011.
Chyrowicz B., „Argumentacja we współczesnych debatach bioetycznych”, www.diametros.iphils.uj.edu. pl/pdf/diam19_chyrowicz.PDF (5.11.2012).
Chyrowicz B., „Bioetyka i ryzyko. Argument >>równi pochyłej<< w dyskusji wokół osiągnięć współczesnej genetyki”, Lublin 2000.
Chyrowicz B., „Cud kreacji i dylematy rekonstrukcji”, Medycyna Wieku Rozwojowego 1 (2001), Suplement I.
Chyrowicz B., „Natura jako norma w sporze o przyszłość ludzkiej kondycji. Materiały sesji naukowej zorganizowanej w Toruniu w dniach 7-8 listopada 2008 roku”, w: J. Bagrowicz (red.), „Dialogi o Bogu we współczesnej kulturze”, Toruń 2009.
Chyrowicz B., „Spór o poprawianie ludzkiej natury”, w: B. Chyrowicz (red.), „W poszukiwaniu ludzkiej doskonałości”, Lublin 2004.
Chyrowicz B., „Życie: długość, jakość i moralność. Wprowadzenie”, w: B. Chyrowicz (red.), „Przedłużanie życia jako problem moralny”, Lublin 2008.
Coady C., “Playing God”, w: J. Savulescu, N. Bostrom (red.), “Human Enhancement”, Oxford 2011.
Daniels N., “Can Anyone Really Be Talking About Ethically Modifying Human Nature?”, w: J. Savulescu, N. Bostrom (red.), “Human Enhancement”, Oxford 2011.
De Grazia D., “Enhancement Technologies and Human Identity”, Journal of Medicine and Philosophy 30 (2005).
Engelbart C., “Augmenting Human Intellect: A conceptual Framework”, http://www.dougengelbart.org/pubs/augment-3906.html (30.10.2012).
Fukuyama F., „Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej”, Kraków 2008.
Habermas J., „Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej?”, Warszawa 2003.
Harris J., “Enhancement are moral obligation”, w: J. Savulescu, N. Bostrom (red.), “Human Enhancement”, Oxford 2011.
Holtung N., “Altering Humans - The Case For and Against Human Gene Therapy”, Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics 6 (1997).
http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/inne/1997.html (9.10.2012).
Huxley A., „Nowy wspaniały świat”, Warszawa 2011.
Juengst E., “What does enhancement mean?”, w: E. Parens (red.), “Enhancing human traits: ethical and social implications”, Georgetown University Press 1998.
Kant I., „Uzasadnienie metafizyki moralności”, Warszawa 1984.
Kass L. (red.), “Beyond Therapy. Biotechnology and the Pursuit of Happiness. A Report by the President's Council on Bioethics“, New York 2003.
Kass L., “Life, Liberty and the Defense of Dignity. The Challenge for Bioethics”, New York-London 2004.
Kraj T., „Granice genetycznego ulepszania człowieka. Teologicznomoralny problem nieterapeutycznych manipulacji genetycznych”, Kraków 2010.
Krąpiec M.A., „Ja-człowiek”, Lublin 2005.
Machinek M., „Spór o status ludzkiego embrionu”, Olsztyn 2007.
Mackinnon B., “Playing God”, w: S.G. Post (red.), “Encyclopedia of Bioethics”, New York 2004.
Maryniarczyk A., „Realistyczna interpretacja rzeczywistości”, Zeszyty z metafizyki, nr 3, Lublin 2005.
Nielsen L.W., “The Concept of Nature and the Enhancement Technologies Debate”, w: J. Savulescu (red.), “Enhancing Human Capacities”, Oxford 2011.
Savulescu J., Sandberg A., Kahane G., “Well-Being and Enhancement”, w: J. Savulescu (red.), “Enhancing Human Capacities”, Oxford 2011.
Spaemann R., „Osoby. O różnicy między czymś a kimś”, Warszawa 2001.
Szostek A., „Granice ingerencji w naturę, Wprowadzenie”, w: B. Chyrowicz (red.), „Granice ingerencji w naturę”, Lublin 2001.
Szostek A., „Pogadanki z etyki”, Częstochowa1993.
Św. Tomasz z Akwinu, “Summa theologiae cum Suplemento et commentaris Caietani”, w: Sancti Thome de Aquino, „Opera omnia iussu Leonis XIII P.M. edita”, Roma 1888-1906.
Wolpe P., “Treatment, enhancement, and the ethics of neurotherapeutics”, Brain and Cognition 50 (3) (2002).
Ferdynus, M. (2013). Czy biomedyczne doskonalenie ludzkiej natury jest „zabawą w Boga”?. Studia Warmińskie, 50, 9–22. https://doi.org/10.31648/sw.184
Marcin Ferdynus
Katedra Etyki Szczegółowej (doktorant), Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
Katedra Etyki Szczegółowej (doktorant), Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
