Sytuacja Asyryjczyków na Bliskim Wschodzie w czasie I wojny światowej
Paweł Letko
Zakład Europy Wschodniej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Kurta Obitza 1, 10-725 Olsztynhttps://orcid.org/0000-0001-8322-5499
Abstrakt
Asyryjczycy to jedna z najmniej znanych starożytnych społeczności chrześcijańskich Bliskiego Wschodu. W latach 1914-1918 władze tureckie przy udziale Kurdów rozpoczęły masowe deportacje i fizyczną likwidację chrześcijan – Ormian, Greków i Asyryjczyków. Do niedawna Asyryjczycy byli najbardziej zapomnianymi ofiarami tej zbrodni. W zbiorowej pamięci Asyryjczyków lata I wojny światowej zapisały się jako seyfo, co w języku aramejskim oznacza miecz. Określenie seyfo funkcjonuje jako synonim holocaustu asyryjskich chrześcijan. Artykuł jest próbą przedstawienia ludobójstwa dokonanego na Asyryjczykach w latach 1914-1918, z uwzględnieniem tła militarnego i politycznego oraz roli, jaką w opisywanych wydarzeniach odegrały światowe mocarstwa. Nie można także zapominać, że podstawowym powodem eksterminacji Asyryjczyków była ich religia i fakt, że mimo groźby utraty życia, nie chcieli się jej wyrzec. Na początku I wojny światowej w Imperium Osmańskim chrześcijanie stanowili ok. 1/3 społeczeństwa. W wyniku opisywanych wydarzeń chrześcijańsko-muzułmańska Turcja stała się krajem całkowicie muzułmańskim.
Słowa kluczowe:
Asyryjczycy, ludobójstwo, Turcja, I wojna światowaBibliografia
Abdalla Michael, 2015, Seyfo: „Czy miecz będzie nieustannie pożerał?” (2 Sm 2,26), Miłujcie się! Katolicki Dwumiesięcznik Ewangelizacyjny, nr 1, s. 26.
Anzerlioğlu Yonca, 2010, The Revolts of Nestorian Christians Against the Ottoman Empire and the Republic of Turkey, The Muslim World vol. 100, issue 1, s. 45-59.
Aprem Mar, 2000, The history of the Assyrian church of the east in the twentieth century with special reference to the Syriac literature in Kerala, St. Ephrem Ecumenical Research Institute, Kottayam.
Austin Herbert Henry, 1920, The Baqubah Refugee Camp. An Account of Work on behalf of the Persecuted Assyrian Christians, The Faith Press, London-Manchester.
Azerbaijan: Statement, dated Tiflis, 22nd February, 1916, by Mr. M. Philips Price, War Correspondent for various British and American newspapers on the Caucasian Front; communicated to Aneurin Williams, Esq., M.P., and published in the Armenian journal “Ararat”, of London, March, 1916, w: The Treatment of Armenians in the Ottoman Em-pire 1915-16. Documents Presented to Viscount Grey of Fallodon by Viscount Bryce, New York-London 1916.
Baum Wilhelm, Winkler Dietmar W., 2003, The Church of the East. A concise history, RoutledgeCurzon, London-New York.
Donabed Sargon George, 2010, Iraq and the Assyrian Unimagining: Illuminating Scaled Suffering and a Hierarchy of Genocide from Simele to Anfal, University of Toronto, Toronto.
Grabill Joseph L., 1971, Protestant Diplomacy and the Near East. Missionary Influence on American Policy, 1810–1927, University of Minnesota Press, Minneapolis.
Historia Iranu, 2010, red. Anna Krasnowolska, Ossolineum, Wrocław.
Ishaya Arianne, 2006, Settling Into Diaspora: A History of Urmia Assyrians in the United States, Journal of Assyrian Academic Studies, Vol. 20, no. 1, s. 3-27.
Kucharczyk Grzegorz, 2015, Słowo wstępne, w: Neman Abed Msziho, Seyfo – ludobójstwo o którym nie wolno mówić. Dziennik seminarzysty o ludobójstwie Ormian i Asyryjczyków w roku 1895 i w latach I wojny światowej, przeł., opatrzył wstępem i przypisami Michael Abdalla, Wydawnictwo Agape, Poznań, s. 5-9.
Metin Barış, 2010, Urmiye ve Havalisinde Ermeni ve Nasturilerin Faaliyetleri (1917-1918), Journal of Gazi Academic View, Vol. 4, Issue 7, s. 153-163.
Naayem Joseph, 1921, Shall this nation die?, Chalden rescue, New York.
Neman Abed Msziho, 2015, Seyfo – ludobójstwo o którym nie wolno mówić. Dziennik se-minarzysty o ludobójstwie Ormian i Asyryjczyków w roku 1895 i w latach I wojny światowej, przeł., opatrzył wstępem i przypisami Michael Abdalla, Wydawnictwo Agape, Poznań.
Refugees from Hakkiari: letter, dated Diliman, 1st /14th April, 1916, from Surma, the sis-ter of Mar Shimun, to mrs. D. S. Margoliouth, of Oxford, w: The Treatment of Armeni-ans in the Ottoman Empire 1915-16.
Documents Presented to Viscount Grey of Fallodon by Viscount Bryce, New York-London 1916.
Sari Mustafa, 2012, Milli Mücadele Başlarında Bir Devlet Adamı: Van Valisi Haydar (Vaner) Bey, History Studies Vol. 4/1, s. 449-488.
Shaw Stanford J., Shaw Ezel Kural, 2012, Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej, t. 2, 1808-1975, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa.
Stafford R. S., 1935, The tragedy of the Assyrians, George Allen & Unwin, London.
Surma D’Bait Mar Shimun, Assyrian Church Customs and the murder of Mar Shimun, The Faith Press 1920.
[Shimun Mar Eshai XXIII], 1934, The Assyrian Tragedy, Annemasse.
Top Mehmet, 2010, Hakkari, Hakkari.
Travis Hannibal, 2006, „Native Christians Massacred”: The Ottoman Genocide of the Assyrians during World War I, Genocide Studies and Prevention, Vol. 1, Issue 3, s. 327-371.
Travis Hannibal, 2010, Genocide in the Middle East: The Ottoman Empire, Iraq, and Su-dan, Carolina Academic Press, Durham.
Urmia: letter, dated Urmia, 25th May, 1915, from the Rev. Y. M. Nisan to the Rev. P. N. Heazell, Organising Secretary of the Archbishop of Canterbury's Assyrian Mission, [w:] The Treatment of Armenians in the Ottoman Empire 1915-16. Documents Presented to Viscount Grey of Fallodon by Viscount Bryce, New York-London 1916, s. 156-157.
Yonan Gabriele, 1989, Ein vergessener Holocaust: die Vernichtung der christlichen Assyrer in der Türkei, Fuldaer Verlagsanstalt, Göttingen-Wien.
Константин Архиепископ Курганский и Шадринский, 2012, История православной миссии в Иране, Вестник Екатеринбургской духовной семинарии, 2 (4), s. 12-38
Саввидис-Хофманн Тесса, 2012, Собратья по геноциду, АНИВ” № 2 (41), s. 10-16.
Саргизов Лев Михайлович, 1996, Ассирийцы Турции и Ирана в период первой мировой войны, Вестник общественных наук (Ереван), № 4, s. 73-82.
Anzerlioğlu Yonca, 2010, The Revolts of Nestorian Christians Against the Ottoman Empire and the Republic of Turkey, The Muslim World vol. 100, issue 1, s. 45-59.
Aprem Mar, 2000, The history of the Assyrian church of the east in the twentieth century with special reference to the Syriac literature in Kerala, St. Ephrem Ecumenical Research Institute, Kottayam.
Austin Herbert Henry, 1920, The Baqubah Refugee Camp. An Account of Work on behalf of the Persecuted Assyrian Christians, The Faith Press, London-Manchester.
Azerbaijan: Statement, dated Tiflis, 22nd February, 1916, by Mr. M. Philips Price, War Correspondent for various British and American newspapers on the Caucasian Front; communicated to Aneurin Williams, Esq., M.P., and published in the Armenian journal “Ararat”, of London, March, 1916, w: The Treatment of Armenians in the Ottoman Em-pire 1915-16. Documents Presented to Viscount Grey of Fallodon by Viscount Bryce, New York-London 1916.
Baum Wilhelm, Winkler Dietmar W., 2003, The Church of the East. A concise history, RoutledgeCurzon, London-New York.
Donabed Sargon George, 2010, Iraq and the Assyrian Unimagining: Illuminating Scaled Suffering and a Hierarchy of Genocide from Simele to Anfal, University of Toronto, Toronto.
Grabill Joseph L., 1971, Protestant Diplomacy and the Near East. Missionary Influence on American Policy, 1810–1927, University of Minnesota Press, Minneapolis.
Historia Iranu, 2010, red. Anna Krasnowolska, Ossolineum, Wrocław.
Ishaya Arianne, 2006, Settling Into Diaspora: A History of Urmia Assyrians in the United States, Journal of Assyrian Academic Studies, Vol. 20, no. 1, s. 3-27.
Kucharczyk Grzegorz, 2015, Słowo wstępne, w: Neman Abed Msziho, Seyfo – ludobójstwo o którym nie wolno mówić. Dziennik seminarzysty o ludobójstwie Ormian i Asyryjczyków w roku 1895 i w latach I wojny światowej, przeł., opatrzył wstępem i przypisami Michael Abdalla, Wydawnictwo Agape, Poznań, s. 5-9.
Metin Barış, 2010, Urmiye ve Havalisinde Ermeni ve Nasturilerin Faaliyetleri (1917-1918), Journal of Gazi Academic View, Vol. 4, Issue 7, s. 153-163.
Naayem Joseph, 1921, Shall this nation die?, Chalden rescue, New York.
Neman Abed Msziho, 2015, Seyfo – ludobójstwo o którym nie wolno mówić. Dziennik se-minarzysty o ludobójstwie Ormian i Asyryjczyków w roku 1895 i w latach I wojny światowej, przeł., opatrzył wstępem i przypisami Michael Abdalla, Wydawnictwo Agape, Poznań.
Refugees from Hakkiari: letter, dated Diliman, 1st /14th April, 1916, from Surma, the sis-ter of Mar Shimun, to mrs. D. S. Margoliouth, of Oxford, w: The Treatment of Armeni-ans in the Ottoman Empire 1915-16.
Documents Presented to Viscount Grey of Fallodon by Viscount Bryce, New York-London 1916.
Sari Mustafa, 2012, Milli Mücadele Başlarında Bir Devlet Adamı: Van Valisi Haydar (Vaner) Bey, History Studies Vol. 4/1, s. 449-488.
Shaw Stanford J., Shaw Ezel Kural, 2012, Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej, t. 2, 1808-1975, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa.
Stafford R. S., 1935, The tragedy of the Assyrians, George Allen & Unwin, London.
Surma D’Bait Mar Shimun, Assyrian Church Customs and the murder of Mar Shimun, The Faith Press 1920.
[Shimun Mar Eshai XXIII], 1934, The Assyrian Tragedy, Annemasse.
Top Mehmet, 2010, Hakkari, Hakkari.
Travis Hannibal, 2006, „Native Christians Massacred”: The Ottoman Genocide of the Assyrians during World War I, Genocide Studies and Prevention, Vol. 1, Issue 3, s. 327-371.
Travis Hannibal, 2010, Genocide in the Middle East: The Ottoman Empire, Iraq, and Su-dan, Carolina Academic Press, Durham.
Urmia: letter, dated Urmia, 25th May, 1915, from the Rev. Y. M. Nisan to the Rev. P. N. Heazell, Organising Secretary of the Archbishop of Canterbury's Assyrian Mission, [w:] The Treatment of Armenians in the Ottoman Empire 1915-16. Documents Presented to Viscount Grey of Fallodon by Viscount Bryce, New York-London 1916, s. 156-157.
Yonan Gabriele, 1989, Ein vergessener Holocaust: die Vernichtung der christlichen Assyrer in der Türkei, Fuldaer Verlagsanstalt, Göttingen-Wien.
Константин Архиепископ Курганский и Шадринский, 2012, История православной миссии в Иране, Вестник Екатеринбургской духовной семинарии, 2 (4), s. 12-38
Саввидис-Хофманн Тесса, 2012, Собратья по геноциду, АНИВ” № 2 (41), s. 10-16.
Саргизов Лев Михайлович, 1996, Ассирийцы Турции и Ирана в период первой мировой войны, Вестник общественных наук (Ереван), № 4, s. 73-82.
Letko, P. (2019). Sytuacja Asyryjczyków na Bliskim Wschodzie w czasie I wojny światowej. Studia Warmińskie, 56, 405–421. https://doi.org/10.31648/sw.2525
Paweł Letko
Zakład Europy Wschodniej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Kurta Obitza 1, 10-725 Olsztyn
https://orcid.org/0000-0001-8322-5499
Zakład Europy Wschodniej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Kurta Obitza 1, 10-725 Olsztyn
https://orcid.org/0000-0001-8322-5499
