Nowożytna idea postępu Jeana A. Condorceta
Ryszard Podgórski
Katedra Aksjologicznych Podstaw Edukacji, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. ks. Feliksa Szrajbera 11, 10-007 Olsztynhttps://orcid.org/0000-0002-4584-0105
Abstrakt
Wiek XVIII otwiera się na postęp poznawczy (epistemologia), który staje się rdzeniem postępu historycznego. Sprecyzował je bliżej Robert Turgot (1727-1781). Wiele wniósł w pojęcie „postępu” odczyt Turgota pt. Discours sur l´histoire universalle z 1750 r., w którym przedstawił szeroki program badań historycznych, przedmiotem którego jest ludzkość zmierzająca do doskonałości. Program Turgota realizował zaprzyjaźniony z nim Jean Antoine de Condorcet (1743-1794). Wykładnię swojego programu postępu historycznego zawarł w E squisse d´un tableau historique des progrés de l´esprit humain (Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje). Był to rok 1794 i w tym roku Condorcet został uwięziony. J.A. de Condorcet zaproponował świecki mechanizm postępu, który miał się odbywać poprzez rozwój wiedzy i nauki. W swym zarysie rozwoju ludzkości Condorcet podkreślał, że postęp ludzkości następuje dzięki wysiłkom ludzi bez ingerencji czynników boskich. Człowiek bowiem posiada zdolność do doskonalenia się dzięki własnemu rozumowi. Dzieje ludzkości rysują się w jego filozofii jako proces linearny, ciągły, przebiegający po wznoszącej się linii, przy czym opis postępu obejmuje nie tylko czasy minione, ale również przyszłość. W ten sposób Condorcet przedstawił perspektywę dalszego rozwoju ludzkości w kierunku ustroju zgodnego z prawem natury i całkowitej eliminacji cierpień. Właśnie ten pogląd Condorceta będzie przyświecał Augustowi Comte’owi (1798-1857) przy budowaniu „filozofii pierwszej” oraz Claude’owi Adrienowi Helvétiusowi (1715-1771) i Paulowi Henry’emu d´Holbachowi (1723-1789).
Słowa kluczowe:
empiryzm, scjentyzm, matematyzacja, industrializm, filozofia postępuBibliografia
Berman H.J., Reid C.J., Max Weber as legal historian, in: S. Turner (ed.), The Cambridge Companion to Weber, Cambridge 2000, p. 230. Google Scholar
Comte A., Metoda pozytywna w szesnastu wykładach, abbrev. by J. Rigolage, translated by W. Wojciechowska, Warszawa 1961. Google Scholar
Condorcet A.N., Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje, transl. by E. Hartleb and J. Strzelecki, Warszawa 1957. Google Scholar
Drozdowicz Z., Filozofia Oświecenia, Poznań 2006. Google Scholar
Filozofia Francuska XIX wieku, Selection made by B. Skarga, Warszawa 1978. Google Scholar
Kołakowski L., Filozofia pozytywistyczna, Warszawa 2009. Google Scholar
Krasnodębski Z., Genealogia idei postępu, http://www.omp.org.pl/pokazZalacznik.php?idZalaczniki=11 (11.07.2016). Google Scholar
Kuderowicz Z., Filozofia nowożytnej Europy, Warszawa 2014. Google Scholar
Nisbet R., History and Idea of Progress, New York 1980. Google Scholar
Podgórski R.A., Historia myśli społecznej. Od antyku do współczesności, Poznań 2012. Google Scholar
Rossi P., Zatonięcia bez świadka. Idea postępu, transl. by A. Dudzińska-Facca, Warszawa 1998. Google Scholar
Russel B., Dzieje zachodniej filozofii, Warszawa 2012. Google Scholar
Skarga B., Comte. Renan. Claude Bernard, Warszawa 2013. Google Scholar
Katedra Aksjologicznych Podstaw Edukacji, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. ks. Feliksa Szrajbera 11, 10-007 Olsztyn
https://orcid.org/0000-0002-4584-0105
