Jerozolima w Maran Atha Johanna Gottfrieda Herdera (1779)
Marek Karczewski
Katedra Nauk Biblijnych i Historycznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Hozjusza 15, 11-041 Olsztynhttps://orcid.org/0000-0001-9435-3832
Abstrakt
Prezentowany artykuł nosi tytuł Jerozolima w Maran Atha Johanna Gottfrieda Herdera (1779). J.G. Herder (1744-1803) należy do wybitnych postaci naszego regionu. We współczesnej dyskusji naukowej na temat jego dorobku i znaczenia przeważają studia związane z jego twórczością jako filozofa, antropologa kultury, lingwisty czy teologa. Do mniej znanych dzieł Herdera należy zaliczyć komentarz do Apokalipsy św. Jana Maran Atha. Das Buch von der Zukunft der Herrn, des Neuen Testaments Siegel opublikowany w Rydze w roku 1779. Jedną z ważnych cech komentarza stanowi interpretacja szeregu tekstów Ap jako zapowiedzi wydarzeń wojny żydowskiej (66-70) ze szczególnym akcentem na okoliczności upadku Jerozolimy w roku 70. W tym kluczu Herder interpretował nawet Ap 12-19 twierdząc, że apokaliptyczny Babilon, to nie Rzym, ale grzeszna Jerozolima. Z drugiej strony, Herder wskazuje na specyficzny profetyczny charakter języka Ap. Antytezę upadłej Jerozolimy stanowi dla Herdera nowa Jerozolima, która symbolizuje wspólnotę zbawionych – Izrael chrześcijański. Spełnienie się zapowiedzi upadku Jerozolimy w czasie walk z Rzymianami miało na celu umocnienie wierzących w Chrystusa w ich oczekiwaniu na paruzję. W artykule przedstawiono powody, którymi kierował się Herder przedstawiając swoją oryginalną interpretację treści Ap. Zaprezentowano krótko teksty Ap, które wg autora dotyczyły etapu poprzedzającego zniszczenia Jerozolimy, samego jej upadku i jej odnowienia w symbolu Jerozolimy niebiańskiej. Przytoczono także reakcje komentatorów ówczesnej epoki na publikację Maran Atha oraz postawiono pytanie o znaczenie poglądów Herdera w perspektywie współczesnych badań egzegetycznych nad Ap. Treść artykułu stanowi przyczynek do dalszych pogłębionych, źródłowych studiów na oryginalną hermeneutyką biblijną tego autora.
Słowa kluczowe:
Johann Gottfried Herder, Maran Atha (1779), egzegeza biblijna w Oświeceniu, hermeneutyka Ap, Jerozolima w ApBibliografia
Herder Johann G. 1785, Briefe, das Studium der Theologie, Teil II, Zweyte verbesserte Auflage, C.L. Hoffmanns, Weimar.
Herder Johann G., 1779, Maran Atha. Das Buch von der Zukunft des Herrn, des Neuen Testaments Siegel, J.G. Hartknoch, Riga.
Johann G. Müller (ed.), 1829, Johannes Offenbarung von Johann Gottfried Herder, Gottasche Buchhandlung, Stuttgart – Tübingen.
Komentarze:
Abauzit Firmin, 1770, Discours historique sur l’Apocalipse, [b.w.] London.
Aune David E., 1997, Revelation 1-5, Word Biblical Commentary 52a, Nelson, Nashville.
Berthold Leonhard, 1814, Schriften des alten und neuen Testaments, J.J. Palm, Erlangen.
De Wette Wilhelm M.L, 1848, Kurze Erklärung der Offenbarung Johannis, Weidenmann, Leipzig.
Eichhorn Johann G., 1791, Commentarius in Apocalypsin Joannis, vol. II, Typis J.Ch Dietrich, Gottingae.
Eichhorn Johann G., 1811, Einleitung in das Neue Testament, II, 2, Weidemann, Leipzig.
Grotius Hugolin, 1830, Annotationes in Novum Testamentum, vol. VIII, W. Zuidema, Groningae.
Joannis Harduini e Societate Jesu Commentarius in Novum Testamentum, 1741, H. Du Sauzet, Amsterdam.
Harrenberg Johann Ch., 1759, Erklärung der Offenbarung Johannis, Meyrische Buchhandlung, Braunschweig.
Hartwig Franz G., 1780-1783, Apologie der Apokalypse wider falschen Tadel und falsches Lob, Teil I-IV, J.Ch. Stößel, Chemnitz.
Lücke Friedrich, 1832, Commentar über die Schriften des Evangelisten Johannes. IV Theil, I Band. Einleitung in die Offenbarung Johannis, Weber, Bonn.
Planck Gottlieb J., 1844, Introduction to Sacred Philology and Intepretation, Clark, Edinburgh.
Stuart Moses, 1845, Commentary on the Apocalypse, Vol. I, Newman, New York 1845.
Waibel Alois A.,1834, Auslegung der Offenbarung des heiligen Apostels Johannes, Kollmann, Augsburg.
Wojciechowski Michał, 2012, Apokalipsa świętego Jana, Nowy Komentarz Biblijny Nowy Testament XX, Święty Paweł, Częstochowa.
Züllig Friedrich J., 1834, Johannes des Gottesbesprachten, eschatologische Geschichte, E. Schweitzerbart, Stuttgart.
Opracowania:
Beale Gregory K., 2006, The Purpose of Symbolism in the Book of Revelation, Calvin Theological Journal nr 41, s. 53-66.
Biguzzi Giancarlo, 2001, Interpretazione antiromana e antigerosolimitana di Babilonia in Ap, Rivista Biblica Italiana nr 49, s. 173-201.
Deutsch Cornelia, 1987, Transformation of Symbols: the New Jerusalem in Rev 21,1-22,5, Zeitschrift für Neutestamentliche Wissenschaft nr 78, s. 106-126.
Gerhards Meik, Herder, Johann Gottfried, 2016, s. 1-38, http://www.bibelwissenschaft.de/stichwort/46886/ (dostęp 28.02.2019).
Hoeck Andreas (2003), The descent of the New Jerusalem. A discourse analysis of Rev 21,1—22,5, Peter Lang, Bern.
Karczewski Marek, 2010, Reinterpretacja Księgi Rodzaju w Apokalipsie św. Jana, Biblioteka Wydziału Teologii 55, Wydział Teologii UWM, Olsztyn.
Karczewski Marek, 2018, Messages to the Seven Churches in Johannes Offenbarung by Johann Gottfried Herder, Studia Elbląskie nr 19, s. 261-276.
Kiejza Andrzej, 1999, Hermeneutyka Apokalipsy kilka przydatnych uściśleń, Collectanea Theologica nr 65 z. 4, s. 23-38.,
Hirsch Emil G., 1909, High Priest, http://www.jewishencyclopedia.com/articles/7689-high-priest# (dostęp 9.02.2019).
Kohler Daniela, 2015, Eschatologie und Soteriologie in der Dichtung. Johann Caspar Lavater im Wettstreit mit Klopstock und Herder, de Gruyter, Berlin-München-Boston.
Linke Waldemar, 2005, Jerozolima jako miejsce i uczestnik sądu Bożego w Apokalipsie, Rozprawy i Studia Biblijne 18, Vocatio, Warszawa.
Mathewson David, 2003, A New Heaven and a New Earth: The Meaning and Function of the Old Testament in Revelation 21:1-22:55, Sheffield Academic Press, London-New York.
Naimska Małgorzata, Annasz II Młodszy, http://www.jhi.pl/psj/Annasz_II_Mlodszy (dostęp 9.02.2019).
Schürer Emil, 1886, Geschichte des jüdischen Volkes im Zeitalter Jesu Christi, Teil II, Hinirichs, Leipzig.
Witkowski S., 2012, „Wielki Babilon” w Janowej Apokalipsie jako kryptonim imperialnego Rzymu oraz wrogiego Bogu świata, La Salette, Kraków.
Katedra Nauk Biblijnych i Historycznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Hozjusza 15, 11-041 Olsztyn
https://orcid.org/0000-0001-9435-3832
