Doktryna „Sofii” od starożytności do chrześcijaństwa
Yevhen Kharkovshchenko
Wydział Filozoficzny, Kijowski Uniwersytet Narodowy im. Tarasa Szewczenki, ul. Vladimirskaya 60, 01601 Kijówhttps://orcid.org/0000-0002-8241-1625
Abstrakt
Doktryna „Sofii” rozwinęła się w europejskiej twórczości filozoficznej i religijnej. Doktryna ta rozwinęła się w okresie przedchrześcijańskim (Sokrates, Parmenides, Platon). Była reprezentowana w gnostycyzmie (Valentinus) i neoplatonizmie (Plotinus), w pismach Ojców Kościoła (Atanazy Wielki, Grzegorz z Nyssy, Macarius Wielki, Grzegorz Teolog), u myślicieli prawosławnych (Hilarion, Klim Smoliatich). Doktryna „Sofii” jako Mądrości Bożej jest zawarta także w Biblii, zwłaszcza Księdze Przysłów, a także w Mądrości Salomona i Mądrości Syracha. „Sofia” jest opisana ponadto w Kabale jako tajemnicza mądrość. „Sofia” znalazła również swoje odzwierciedlenie w architekturze świątynnej i ikonografii Wschodu prawosławnego, gdzie jest wykorzystywana do ukazania znaczenia mądrości w życiu duchowym i moralnym człowieka. Doktryna „Sofii” została ponadto wyłożona systematycznie w średniowiecznym i nowożytnym mistycyzmie (M. Eckhart, J. Böhme, E. Swedenborg), dla której to wykładni ukuto określenie sofiologia, oraz w tzw. filozofii jednostronności (V. Sołowjow, S. Bułhakow, P. Florensky). We wszystkich poszczególnych okresach rozwoju refleksji nad „Sofią” zawsze pojawiają się takie zagadnienia, jak: kwestia integralności rzeczywistości, relacja między naturą a Absolutem czy więzi między człowiekiem a Stwórcą.
Słowa kluczowe:
Sofia, Sofia – Mądrość Boża, sofiologiaBibliografia
Averinzev Sergei Sergejewitsch, 1999, To clarify the meaning of the inscription above the central apse conch of Kiev Sophia, Dukh i Litera, Kyiv, pp. 216, 220.
Bulgakov Sergei Nikolaevich, 1994, The Light of the Unknown: Contemplation and speculation, Respublika, Moscow, pp. 205, 271.
Florensky Pavel Alexandrovich, 1914, The Meaning of Idealism, Sergiyev Posad, p. 5.
Florensky Pavel Alexandrovich, 1990, The Pillar And Ground Of The Truth, Pravda, Moscow, pp. 332, 319–393.
Homer, 1968, Odyssey, transl. Borys Ten, in: Dnipro, Kyiv, p. 214.
Kessidi Feoharij Harlampievich, 1988, To the problem of the origin of Greek philosophy, Mysl’, Moscow, p. 213.
Losev Aleksei Fedorovich, 1972, Comments, V. 3, P. 2, Mysl’, Moscow, p. 638.
Losev Aleksei Fedorovich, 1991b, Dialectics of myth, Izdatel’stvo politicheskoj literatury, Moscow, pp. 399, 400.
Losev Aleksei Fedorovich, 1991a, History of ancient philosophy in a summary, CheRo, Moscow, pp. 171, 178–187.
Losev Aleksei Fedorovich, 1953, Olympic mythology in its socio-historical development, Uchenye zapiski MGPI, No. 3, V. 72, p. 53.
Maximus the Confessor, 1993, Creations. Theological and ascetic treatises, V. 1, Martis, Moscow, p. 225.
Plato, 1972, After the law, V. 3, P. 2, Mysl’, Moscow, pp. 470–502.
Plato, 1972, Timaeus, V. 3, P. 1, Mysl’p, Moscow, pp. 455–541.
Plotinus, 1995, Enneads, V. 1, UCIMM-PRESS, Kyiv; Plotinus, 1995, Enneads, V. 2, UCIMM-PRESS, Kyiv, pp. 223–259.
Posnov Mihail Ehmmanuilovich, 1997, Christian Gnosticism, UCIMM-PRESS, Kyiv, pp. 149–201.
Toporov Vladimir Nikolayevich, 1973, Ancient Greek: the origin of the word and its inner meaning, Antichnaya balkanistika, No. 3, p. 47.
Zieliński Tadeusz Stefan, 1920, Ancient Greek literature of the independence’s era. Part two, Ogni, Prague, p. 84.
Zander Lev Aleksandrovich, 1948, God and the world: The world outlook of Father Sergei Bulgakov, V. 1, V. 2, Paris.
Wydział Filozoficzny, Kijowski Uniwersytet Narodowy im. Tarasa Szewczenki, ul. Vladimirskaya 60, 01601 Kijów
https://orcid.org/0000-0002-8241-1625
