Unifikacja działań terapeutycznych na przykładzie Innowacji Pedagogicznej „Razem można więcej. Pomagam sobie samemu” – próba konceptualizacji sprzęgania metod terapeutycznych w aspekcie pracy z uczniem autystycznym
Monika Bożena Morgała
Kolegium Nauk Społecznych i Filologii Obcych Politechniki Śląskiej, ul. Hutnicza 9-9A, 44-100 Gliwicehttp://orcid.org/0000-0001-6856-9111
Barbara Grzyb
Kolegium Nauk Społecznych i Filologii Obcych Politechniki Śląskiej, ul. Hutnicza 9-9A, 44-100 GliwiceBeata Pituła
Kolegium Nauk Społecznych i Filologii Obcych Politechniki Śląskiej, ul. Hutnicza 9-9A, 44-100 GliwiceAbstrakt
Specyfika i uwarunkowania związane z pracą nauczycieli i terapeutów osób niepełnosprawnych, a także oczekiwań i coraz większych wymagań ze strony zarówno ustawodawców jak i rodzin, powodują konieczność stałego rozwoju. W kontekście zmieniającego się podejścia do pracy pedagogicznej i terapeutycznej konieczne jest poszukiwanie nowatorskich rozwiązań. Dotyczy to nie tylko samych kompetencji pedagogów, ale i poszukiwania, i poszerzania oddziaływań edukacyjo-terapeutycznych o nowe, czasami kontrowersyjne, metody i formy pracy. Autorki artykułu, podjęły się dokonania podsumowania zrealizowanej innowacji pedagogicznej zatytułowanej „Razem można więcej. Pomagam samemu sobie” w Zespole Placówek Szkolno-Wychowawczo-Rewalidacyjnych w Wodzisławiu Śląskim. Innowacja realizowana była (i nadal jest) w grupie dzieci z autyzmem. Intencją twórczyń tekstu, jest wykazanie skuteczności połączenia elementów biblioterapii i Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne w procesie terapeutycznym. Z uwagi na uzyskane wyniki badań, autorki artykułu, chciałyby wskazać na słuszność podejmowania działań związanych z wdrażaniem nowatorskiego rozwiązania jakim jest próba sprzęgania różnych metod terapeutycznych w aspekcie pracy z dziećmi z autyzmem.
Słowa kluczowe:
autyzm, niepełnosprawność, innowacja pedagogiczna, nowatorstwo, biblioterapia, Weronika SherborneBibliografia
Błeszyński Jacek, 2008, Usprawnianie czy asymilacja? Kierunki działań podejmowanych w pedagogice specjalnej na przykładzie zaburzeń autystycznych, w: Anna Klinik (red.), W stronę podmiotowości osób niepełnosprawnych. Problemy edukacji, rehabilitacji i socjalizacji osób niepełnosprawnych, T. 4, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
Błeszyński Jacek, 2014, Autyzm a niepełnosprawność intelektualna i opóźnienie w rozwoju. Skala Oceny Zachowań Autystycznych, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk.
Bogdanowicz Marta, 2013, Skale obserwacji zachowania dzieci i rodziców uczestniczących w zajęciach Ruchu Rozwijającego, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk.
Borecka Irena, 2001, Biblioterapia. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Warszawa.
Borecka Irena, Wontorowska-Roter Sylwia, 2003, Biblioterapia w edukacji dziecka niepełnosprawnego intelektualnie, Wydawnictwo Unus, Wałbrzych.
Czub Magdalena, 2003a, Znaczenie wczesnych więzi społecznych dla rozwoju emocjonalnego dziecka. Forum Oświatowe, 2 (29).
Czub Magdalena, 2003b, Społeczna natura rozwoju emocjonalnego, w: Anna I. Brzezińska , Sławomir Jabłoński, Marta Marchow (red.), Niewidzialne źródła. Szanse rozwoju w okresie dzieciństwa, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań, s. 55-70.
Czub Magdalena, 2014, Rozwój kompetencji społeczno-emocjonalnych dziecka, w: Diagnoza funkcjonowania społeczno-emocjonalnego dziecka w wieku od 1,5 do 5,5 lat, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa http://eduentuzjasci.pl/images/stories/publikacje/ibe-diagnoza-funkcjonowania-spoleczno-emocjonalnego.pdf (16.08.2015).
Dawson Geraldin, Webb Sara J., McPartland James C., 2005, Understanding the nature of face processing impairment in autism: insights from behavioral and electrophysiological studies, „Developmental Neuropsychology”, 27 (3).
Dudel Barbara, Kowalczuk-Walędziuk Marta, Łogwiniuk Katarzyna M., Szorc Katarzyna, Wróblewska Urszula, 2014, Innowacje w teorii i praktyce edukacyjnej na przykładzie województwa podlaskiego, Fundacja Centrum Transferu Wiedzy i Innowacji Społeczno-Pedagogicznych, Białystok.
Emde Robert N., Korfmacher Jon, Kubicek Lorraine F., 2000, Toward a theory of early relationship-based intervention, w: Joy Osofsky i Hiram E. Fitzgerald (red.), WAIHM Handbook of infant mental health: Vol. 2. Early intervention, evaluation and assessment John Wiley & Sons, New York, s. 3-24.
Freeman Bost Kelly K. , Vaughn Brian E., Washington Newell Wanda, Cilinski Kerry L.. i Bradbard Marylin R., 1998, Social competence, social suport and attachment: demarcation of construct domains, measurement and paths of influence for preschool children attending Head Start, Child Development, 69 (1), 192-218.
Garncarz Aneta, Rybka Anna, 2012, Terapia i edukacja osób z autyzmem i niepełnosprawnością intelektualną. Próba integracji zagadnień, „Sztuka Leczenia”, nr 3-4, Kraków.
Goodman Robert, Scott Stephen, 2000, Psychiatria dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner, Wrocław.
Łobocki Mieczysław, 2004, Metody i techniki badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
Marchewka Anna, Kowalska Magdalena, 2004, Metoda Weroniki Sherborne a rozwój poznawczy, emocjonalny, ruchowy i społeczny dzieci autystycznych niepełnosprawnych intelektualnie, Rehabilitacja Medyczna, 8 (3), s. 15-18.
Markiewicz Katarzyna, 2004, Możliwości komunikacyjne dzieci autystycznych, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Okoń Wincenty, 2001, Nowy słownik pedagogiczny, ŻAK, Warszawa.
Pisula Ewa, 2005, Efektywność działań terapeutycznych podejmowanych wobec dzieci z autyzmem, w: Ewa Pisula i Dorota Danielewicz (red), Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, s. 13-29.
Pisula Ewa, 2005, Małe dziecko z autyzmem, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Pisula Ewa, 2015, Od badań mózgu do praktyki psychologicznej. Autyzm, Anna Grabowska (red), GWP, Sopot.
Pisula Ewa, Danielewicz Dorota, 2003, Terapia i edukacja osób z autyzmem – historia i dzień dzisiejszy, w: Ewa Pisula i Dorota Danielewicz (red), Terapia i edukacja osób z autyzmem. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa, s. 9-42.
Podskala „Rozwój Emocjonalny”, [b.m.r].
Przasnyska Maria, 1989, Nauczanie kultury fizycznej w „szkole życia” według programu Weroniki Sherborne, Szkoła Specjalna, 2, s.130–136.
Puszczałowska-Lizis Ewa, Pilecka Magdalena, 2012, Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne a rozwój poznawczy, emocjonalny, społeczny i ruchowy wychowanków domu dziecka, „Fizjoterapia” T. 20, Nr 3.
Rubin Rhea J., 1987, Bibliotherapy Sourcebook, Phoenix Oryx Press, Londyn.
Ryszewska-Banko Justyna, Grzyb Barbara, 2014, Autyzm a terapia behawioralna, „Niepełnosprawność i Rehabilitacja” Nr 3, 2014, s. 144-163.
Sadowska Ludwika, Szpich Elżbieta, Wojtowicz Dorota, Mazur Artur, 2006, Odpowiedzialność rodzicielska w procesie rozwoju dziecka niepełnosprawnego, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, 4 (1), s. 11–21.
Scambler Douglas J., Hepburn Susan, Rutherford M.D., Wehner Elisabeth A., Rogers Sally J., 2007, Emotional responsivity in children with autism, children with other developmental disabilities, and children with typical development, Journal of Autism and Developmental Disorders, 37 (3).
Sherborne Weronika, 2012, Ruch rozwijający dla dzieci, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Sroka Radosław, 2012, Motoryka duża dzieci z autyzmem w wieku 3 – 7 lat. Różnice między wiekiem biologicznym i wiekiem rozwojowym oraz propozycje ćwiczeń usprawniających, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Prace Instytutu Kultury Fizycznej (nr 771), Nr 28.
Sroufe Alan L., 1995, Emotional Development. The Organization of Emotional Life in the Early Years. Cambridge: University Press.
Sroufe Alan L., Egeland Byron, Carlson Elisabeth A., Collins Andrew, 2005, The development of the person. The Minnesota study of risk and adaptation from birth to adulthood, The Guilford Press, New York.
Thompson Ross A., 1994, Emotion Regulation: A Theme in Search of Definition, w: Nathan Fox (red.), Monographs of the Society for Research in Child Development 240, Vol. 59, s. 25-53.
Volkmar Fred R., Lord Catherin., Bailey Anthony, Schultz Robert T., Klin Amy, 2004, Autism and pervasive developmental disorders, Journal of Child Psychology and Psychiatry 45:1, s. 135–170.
Waters Everett, Sroufe Alan L., 1983, Social competence as a developmental construct, Developmental Review, 3, s. 79-97.
Wieczorek Marta, Kuriata Beata, 2014, Sherborne Developmental Movement Method as a form of support for therapy in children with autism spectrum disorders. Journal of Health Sciences, T. 4, Z. 13.
Zaichkowsky Leonard D., Zaichkowsky, Linda B., Martinek, Thomas J., 1980, The child and physical activity, MO: Mosby, Davies, St. Louis.
Zawadzka Dominika, Rymarczuk Aleksandra, Bugaj Rafał, 2014, Ocena skuteczności integracji sensorycznej oraz metody ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne w usprawnianiu funkcjonowania psychomotorycznego dzieci z autyzmem, „Fizjoterapia” T. 22, Nr 1.
Zoglowek Herbert, Aleksandrovich Maria, 2016, Development through Movement – Psychopedagogical Analysis and Psychomotor Approaches, Revija za Elementarno Izobraževanje, 9 (1-2).
Zwolińska Danuta, Podstawski Robert, Nowosielska Danuta, 2014, The importance of persons accompanying children with moderate intellectual disability in the teraphy of Veronica Sherborne Developmental Movement, „Postępy Rehabilitacji” (2).
Akty Prawne
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki. Dz. U. 2002 r., nr 56, poz. 506 ze zmianami.
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku - Prawo oświatowe, Dz. U. z 2017 poz. 59 ze zm.
Netografia
http://ad-venture.com.pl/, dostęp 8.03.2018.
https://sjp.pwn.pl/doroszewski/innowacja;5434839.html, dostęp 21.01.2018.
https://www.edunews.pl/badania-i-debaty/opinie/3577-o-innowacji-pedagogicznej, dostęp 3.01.2018.
https://zmianywzyciu.pl/cytaty, dostęp 8.03.2018.
Błeszyński Jacek, 2014, Autyzm a niepełnosprawność intelektualna i opóźnienie w rozwoju. Skala Oceny Zachowań Autystycznych, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk.
Bogdanowicz Marta, 2013, Skale obserwacji zachowania dzieci i rodziców uczestniczących w zajęciach Ruchu Rozwijającego, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk.
Borecka Irena, 2001, Biblioterapia. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Warszawa.
Borecka Irena, Wontorowska-Roter Sylwia, 2003, Biblioterapia w edukacji dziecka niepełnosprawnego intelektualnie, Wydawnictwo Unus, Wałbrzych.
Czub Magdalena, 2003a, Znaczenie wczesnych więzi społecznych dla rozwoju emocjonalnego dziecka. Forum Oświatowe, 2 (29).
Czub Magdalena, 2003b, Społeczna natura rozwoju emocjonalnego, w: Anna I. Brzezińska , Sławomir Jabłoński, Marta Marchow (red.), Niewidzialne źródła. Szanse rozwoju w okresie dzieciństwa, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań, s. 55-70.
Czub Magdalena, 2014, Rozwój kompetencji społeczno-emocjonalnych dziecka, w: Diagnoza funkcjonowania społeczno-emocjonalnego dziecka w wieku od 1,5 do 5,5 lat, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa http://eduentuzjasci.pl/images/stories/publikacje/ibe-diagnoza-funkcjonowania-spoleczno-emocjonalnego.pdf (16.08.2015).
Dawson Geraldin, Webb Sara J., McPartland James C., 2005, Understanding the nature of face processing impairment in autism: insights from behavioral and electrophysiological studies, „Developmental Neuropsychology”, 27 (3).
Dudel Barbara, Kowalczuk-Walędziuk Marta, Łogwiniuk Katarzyna M., Szorc Katarzyna, Wróblewska Urszula, 2014, Innowacje w teorii i praktyce edukacyjnej na przykładzie województwa podlaskiego, Fundacja Centrum Transferu Wiedzy i Innowacji Społeczno-Pedagogicznych, Białystok.
Emde Robert N., Korfmacher Jon, Kubicek Lorraine F., 2000, Toward a theory of early relationship-based intervention, w: Joy Osofsky i Hiram E. Fitzgerald (red.), WAIHM Handbook of infant mental health: Vol. 2. Early intervention, evaluation and assessment John Wiley & Sons, New York, s. 3-24.
Freeman Bost Kelly K. , Vaughn Brian E., Washington Newell Wanda, Cilinski Kerry L.. i Bradbard Marylin R., 1998, Social competence, social suport and attachment: demarcation of construct domains, measurement and paths of influence for preschool children attending Head Start, Child Development, 69 (1), 192-218.
Garncarz Aneta, Rybka Anna, 2012, Terapia i edukacja osób z autyzmem i niepełnosprawnością intelektualną. Próba integracji zagadnień, „Sztuka Leczenia”, nr 3-4, Kraków.
Goodman Robert, Scott Stephen, 2000, Psychiatria dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner, Wrocław.
Łobocki Mieczysław, 2004, Metody i techniki badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
Marchewka Anna, Kowalska Magdalena, 2004, Metoda Weroniki Sherborne a rozwój poznawczy, emocjonalny, ruchowy i społeczny dzieci autystycznych niepełnosprawnych intelektualnie, Rehabilitacja Medyczna, 8 (3), s. 15-18.
Markiewicz Katarzyna, 2004, Możliwości komunikacyjne dzieci autystycznych, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Okoń Wincenty, 2001, Nowy słownik pedagogiczny, ŻAK, Warszawa.
Pisula Ewa, 2005, Efektywność działań terapeutycznych podejmowanych wobec dzieci z autyzmem, w: Ewa Pisula i Dorota Danielewicz (red), Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, s. 13-29.
Pisula Ewa, 2005, Małe dziecko z autyzmem, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Pisula Ewa, 2015, Od badań mózgu do praktyki psychologicznej. Autyzm, Anna Grabowska (red), GWP, Sopot.
Pisula Ewa, Danielewicz Dorota, 2003, Terapia i edukacja osób z autyzmem – historia i dzień dzisiejszy, w: Ewa Pisula i Dorota Danielewicz (red), Terapia i edukacja osób z autyzmem. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa, s. 9-42.
Podskala „Rozwój Emocjonalny”, [b.m.r].
Przasnyska Maria, 1989, Nauczanie kultury fizycznej w „szkole życia” według programu Weroniki Sherborne, Szkoła Specjalna, 2, s.130–136.
Puszczałowska-Lizis Ewa, Pilecka Magdalena, 2012, Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne a rozwój poznawczy, emocjonalny, społeczny i ruchowy wychowanków domu dziecka, „Fizjoterapia” T. 20, Nr 3.
Rubin Rhea J., 1987, Bibliotherapy Sourcebook, Phoenix Oryx Press, Londyn.
Ryszewska-Banko Justyna, Grzyb Barbara, 2014, Autyzm a terapia behawioralna, „Niepełnosprawność i Rehabilitacja” Nr 3, 2014, s. 144-163.
Sadowska Ludwika, Szpich Elżbieta, Wojtowicz Dorota, Mazur Artur, 2006, Odpowiedzialność rodzicielska w procesie rozwoju dziecka niepełnosprawnego, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, 4 (1), s. 11–21.
Scambler Douglas J., Hepburn Susan, Rutherford M.D., Wehner Elisabeth A., Rogers Sally J., 2007, Emotional responsivity in children with autism, children with other developmental disabilities, and children with typical development, Journal of Autism and Developmental Disorders, 37 (3).
Sherborne Weronika, 2012, Ruch rozwijający dla dzieci, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Sroka Radosław, 2012, Motoryka duża dzieci z autyzmem w wieku 3 – 7 lat. Różnice między wiekiem biologicznym i wiekiem rozwojowym oraz propozycje ćwiczeń usprawniających, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Prace Instytutu Kultury Fizycznej (nr 771), Nr 28.
Sroufe Alan L., 1995, Emotional Development. The Organization of Emotional Life in the Early Years. Cambridge: University Press.
Sroufe Alan L., Egeland Byron, Carlson Elisabeth A., Collins Andrew, 2005, The development of the person. The Minnesota study of risk and adaptation from birth to adulthood, The Guilford Press, New York.
Thompson Ross A., 1994, Emotion Regulation: A Theme in Search of Definition, w: Nathan Fox (red.), Monographs of the Society for Research in Child Development 240, Vol. 59, s. 25-53.
Volkmar Fred R., Lord Catherin., Bailey Anthony, Schultz Robert T., Klin Amy, 2004, Autism and pervasive developmental disorders, Journal of Child Psychology and Psychiatry 45:1, s. 135–170.
Waters Everett, Sroufe Alan L., 1983, Social competence as a developmental construct, Developmental Review, 3, s. 79-97.
Wieczorek Marta, Kuriata Beata, 2014, Sherborne Developmental Movement Method as a form of support for therapy in children with autism spectrum disorders. Journal of Health Sciences, T. 4, Z. 13.
Zaichkowsky Leonard D., Zaichkowsky, Linda B., Martinek, Thomas J., 1980, The child and physical activity, MO: Mosby, Davies, St. Louis.
Zawadzka Dominika, Rymarczuk Aleksandra, Bugaj Rafał, 2014, Ocena skuteczności integracji sensorycznej oraz metody ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne w usprawnianiu funkcjonowania psychomotorycznego dzieci z autyzmem, „Fizjoterapia” T. 22, Nr 1.
Zoglowek Herbert, Aleksandrovich Maria, 2016, Development through Movement – Psychopedagogical Analysis and Psychomotor Approaches, Revija za Elementarno Izobraževanje, 9 (1-2).
Zwolińska Danuta, Podstawski Robert, Nowosielska Danuta, 2014, The importance of persons accompanying children with moderate intellectual disability in the teraphy of Veronica Sherborne Developmental Movement, „Postępy Rehabilitacji” (2).
Akty Prawne
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki. Dz. U. 2002 r., nr 56, poz. 506 ze zmianami.
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku - Prawo oświatowe, Dz. U. z 2017 poz. 59 ze zm.
Netografia
http://ad-venture.com.pl/, dostęp 8.03.2018.
https://sjp.pwn.pl/doroszewski/innowacja;5434839.html, dostęp 21.01.2018.
https://www.edunews.pl/badania-i-debaty/opinie/3577-o-innowacji-pedagogicznej, dostęp 3.01.2018.
https://zmianywzyciu.pl/cytaty, dostęp 8.03.2018.
Morgała, M. B., Grzyb, B., & Pituła, B. (2019). Unifikacja działań terapeutycznych na przykładzie Innowacji Pedagogicznej „Razem można więcej. Pomagam sobie samemu” – próba konceptualizacji sprzęgania metod terapeutycznych w aspekcie pracy z uczniem autystycznym. Studia Warmińskie, 56, 307–327. https://doi.org/10.31648/sw.3674
Monika Bożena Morgała
Kolegium Nauk Społecznych i Filologii Obcych Politechniki Śląskiej, ul. Hutnicza 9-9A, 44-100 Gliwice
http://orcid.org/0000-0001-6856-9111
Kolegium Nauk Społecznych i Filologii Obcych Politechniki Śląskiej, ul. Hutnicza 9-9A, 44-100 Gliwice
http://orcid.org/0000-0001-6856-9111
Barbara Grzyb
Kolegium Nauk Społecznych i Filologii Obcych Politechniki Śląskiej, ul. Hutnicza 9-9A, 44-100 Gliwice
Kolegium Nauk Społecznych i Filologii Obcych Politechniki Śląskiej, ul. Hutnicza 9-9A, 44-100 Gliwice
Beata Pituła
Kolegium Nauk Społecznych i Filologii Obcych Politechniki Śląskiej, ul. Hutnicza 9-9A, 44-100 Gliwice
Kolegium Nauk Społecznych i Filologii Obcych Politechniki Śląskiej, ul. Hutnicza 9-9A, 44-100 Gliwice
