Proces tworzenia organów administracji terenowej w województwie białostockim w latach 1944-1945
Agnieszka Brzostek
Wydział Bezpieczeństwa Narodowego, Akademia Sztuki Wojennej w Warszawie, al. gen. A. Chruściela „Montera” 103, 00-910 Warszawa-Rembertówhttps://orcid.org/0000-0002-7444-0186
Abstrakt
Po wyzwoleniu w lipcu 1944 r. Białegostoku, a w następnych miesiącach całego województwa białostockiego, pełnomocnicy władzy ludowej rozpoczęli za pomocą swoich przedstawicieli budowę struktur administracji terenowej. Proces przebiegał powoli z kilku zasadniczych powodów. Na terenie Białostocczyzny wziąż działało czynnie podziemie niepodległosciowe, które uniemożliwiało powołanie organów w terenie, ale przede wszystkim nie było uformowanych struktur partyjnych, jak również brakowało osób odpowiednio przygotowanych do piastowania stanowisk w administracji.
Słowa kluczowe:
organy administracji terenowej, Polska Ludowa, władza ludowa, województwo białostockieBibliografia
ABP, WRN i WW, Protokoły posiedzeń Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku, 20 styczeń – 18 grudzień 1945 r., nr 4-18, sygn. 44, Protokół nr 11 z posiedzenia Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 18 maja 1945 r., k. 71.
ABP, WRN, Protokoły posiedzeń Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku 1945, sygn. 51, Protokół nr 11 z posiedzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku odbytego w dniu 6 marca 1945 r., k. 27.
ABP, WRN, Protokoły posiedzeń PRN w Sokółce 1946-47, sygn. 228, Protokół nr 1 z posiedzenia Powiatowej Rady Narodowej w Sokółce z dnia 14 stycznia 1947 r., k. 52.
APB, Urząd Wojewódzki Białostocki, Sprawozdanie sytuacyjne (miesięczne) wojewody białostockiego 1944 r., sygn. 230, Sprawozdanie za listopad 1944 r., k. 32.
APB, UWB, PKWN. Meldunki z niektórych powiatów 1944, sygn. 367, Pismo wicewojewody białostockiego W. Białkowskiego z dnia 12 grudnia 1944 r. do resortu administracji publicznej PKWN w Lublinie, k. 12.
APB, UWB, PKWN. Meldunki z niektórych powiatów 1944, sygn. 367, Pismo resortu administracji publicznej z dnia 18 listopada 1944 r. do wojewody białostockiego.
APB, UWB, Sprawozdania miesięczne Starostwa Powiatowego Augustowskiego 1944-1945, sygn. 144, Sprawozdanie za luty 1945 r., k. 16.
APB, UWB, Sprawozdania sytuacyjne (miesięczne) wojewody białostockiego 1945 r., sygn. 231, Sprawozdanie wojewody białostockiego za listopad 1945 r., k. 207.
APB, UWB, Sprawozdania sytuacyjne z terenu województwa białostockiego za styczeń 1946 r., sygn. 234, Sprawozdanie wojewody białostockiego za styczeń 1946 r., k. 3.
APB, UWB, Zarządzenia i okólniki wojewody 1944-1945, sygn. 6, Pismo wojewody białostockiego z dnia 31 sierpnia 1945 r. do starostów powiatowych w Ełku, Olecku i Gołdapi, k. 24.
APB, UWB, Zarządzenia i okólniki wojewody 1944-1945, sygn. 6, Pismo wojewody białostockiego z dnia 20 sierpnia 1945 r. do ministerstwa administracji publicznej, k. 21.
APB, UWB, Zarządzenia normatywne władz centralnych 1945, sygn. 1, Pismo ministerstwa administracji publicznej z dnia 3 października 1945 r., Okólnik nr 48, dotyczący stanowiska wojewody, w świetle obowiązujących przepisów, k. 38.
APB, UWB, Zarządzenia wewnętrzne i okólniki wojewody 1945-1950, sygn. 8, Pismo ministerstwa administracji publicznej z dnia 14 stycznia 1946 r. do wojewody białostockiego, k. 53.
APB, WRN i WW, Protokoły posiedzeń Miejskiej Rady Narodowej w Białymstoku [1945] 1946-1947, sygn. 161, Protokół nr 16 z posiedzenia Miejskiej Rady Narodowej w Białymstoku odbytego w dniu 17 grudnia 1945 r., k. 5.
APB, WRN i WW, Protokoły posiedzeń Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku 28 sierpień-25 listopada 1944 r., nr 1-4, sygn. 42, Protokół z posiedzenia Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 28 sierpnia 1944 r., k. 2.
APB, WRN i WW, Sprawozdanie miesięczne z działalności Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku 1945 r., sygn. 101, Sprawozdanie z działalności Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku za listopad 1945 r., k. 35.
APB, WRN, Protokoły posiedzeń Powiatowej Rady Narodowej w Łomży 1944-1945, sygn. 213, Sprawozdanie z działalności Wydziału Powiatowego w Łomży za miesiąc marzec 1945 r., k. 113.
APB, WRN, Protokoły posiedzeń Powiatowej Rady Narodowej w Sokółce 1944-1945, sygn. 226, Protokół nr 2 z posiedzenia Powiatowej Rady Narodowej w Sokółce odbytego w dniu 4 października 1944 r., k. 2.
APB, WRN, Protokoły posiedzeń Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku 1945, sygn. 51, Protokół nr 8 z posiedzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku odbytego w dniu 26 stycznia 1945 r., k. 13.
APB, WRN, Protokoły z posiedzeń Wojewódzkiej Rady Narodowej 1944-1950, sygn. 30, Protokół z posiedzenia Wydziału Wojewódzkiego z dnia 19 września 1945 r., k. 7.
APB, WRN, Sprawozdania (miesięczne) z działalności Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku 1945 r., sygn. 101, Sprawozdanie z działalności Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku za sierpień 1945 r., k. 13.
Boćkowski D., Na zawsze razem. Białostocczyzna i Łomżyńskie w polityce radzieckiej w czasie II wojny światowej (IX 1939 – VIII 1944), Warszawa 2005.
Borkiewicz L., Od Białegostoku do Szczecina, w: W. Góra, H. Kamińska, J. Paszta (red.), Takie były początki, Warszawa 1965, s. 781.
Dobroński A., Białystok. Historia miasta, Białystok 1998.
Dz.U. 1948, Nr 12, poz. 97.
Gnatowski M., Majecki H., Kształtowanie się władzy ludowej na Białostocczyźnie w latach 1944-1947, Białystok 1965.
Gnatowski M., Specyficzne uwarunkowania się władzy ludowej w regionie białostockim, w: Studia nad procesami rozwoju regionu białostockiego w 40-lecie PRL, Białystok 1985, s. 13.
Kietliński M., Zaraz po wojnie?, Białystok 2005.
Kochański A., Polska 1944-1991: informator historyczny. Podział administracyjny, ważniejsze akty prawne, decyzje i enuncjacje państwowe (1944-1956), t. 1, Warszawa 1996, s. 43.
Kułak J. (red.), Dokumenty do dziejów PRL. Białostocczyzna 1944-1945 w dokumentach podziemia i oficjalnych władz, z. 10, Warszawa 1998.
Kułak J., Pierwszy rok sowieckiej okupacji Białostocczyzny w latach 1944-45, Białystok 1996.
Majecki H., Białostocczyzna w pierwszych latach władzy ludowej 1944-1948, Warszawa 1977.
Majecki H. (red.), Materiały do dziejów Białostocczyzny (1944-1975), Białystok 1976.
Orłowska E., Zaczynaliśmy w Białymstoku, w: W. Góra, H. Kamińska, J. Paszta (red.), Takie były początki, s 367.
ABP, WRN, Protokoły posiedzeń Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku 1945, sygn. 51, Protokół nr 11 z posiedzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku odbytego w dniu 6 marca 1945 r., k. 27.
ABP, WRN, Protokoły posiedzeń PRN w Sokółce 1946-47, sygn. 228, Protokół nr 1 z posiedzenia Powiatowej Rady Narodowej w Sokółce z dnia 14 stycznia 1947 r., k. 52.
APB, Urząd Wojewódzki Białostocki, Sprawozdanie sytuacyjne (miesięczne) wojewody białostockiego 1944 r., sygn. 230, Sprawozdanie za listopad 1944 r., k. 32.
APB, UWB, PKWN. Meldunki z niektórych powiatów 1944, sygn. 367, Pismo wicewojewody białostockiego W. Białkowskiego z dnia 12 grudnia 1944 r. do resortu administracji publicznej PKWN w Lublinie, k. 12.
APB, UWB, PKWN. Meldunki z niektórych powiatów 1944, sygn. 367, Pismo resortu administracji publicznej z dnia 18 listopada 1944 r. do wojewody białostockiego.
APB, UWB, Sprawozdania miesięczne Starostwa Powiatowego Augustowskiego 1944-1945, sygn. 144, Sprawozdanie za luty 1945 r., k. 16.
APB, UWB, Sprawozdania sytuacyjne (miesięczne) wojewody białostockiego 1945 r., sygn. 231, Sprawozdanie wojewody białostockiego za listopad 1945 r., k. 207.
APB, UWB, Sprawozdania sytuacyjne z terenu województwa białostockiego za styczeń 1946 r., sygn. 234, Sprawozdanie wojewody białostockiego za styczeń 1946 r., k. 3.
APB, UWB, Zarządzenia i okólniki wojewody 1944-1945, sygn. 6, Pismo wojewody białostockiego z dnia 31 sierpnia 1945 r. do starostów powiatowych w Ełku, Olecku i Gołdapi, k. 24.
APB, UWB, Zarządzenia i okólniki wojewody 1944-1945, sygn. 6, Pismo wojewody białostockiego z dnia 20 sierpnia 1945 r. do ministerstwa administracji publicznej, k. 21.
APB, UWB, Zarządzenia normatywne władz centralnych 1945, sygn. 1, Pismo ministerstwa administracji publicznej z dnia 3 października 1945 r., Okólnik nr 48, dotyczący stanowiska wojewody, w świetle obowiązujących przepisów, k. 38.
APB, UWB, Zarządzenia wewnętrzne i okólniki wojewody 1945-1950, sygn. 8, Pismo ministerstwa administracji publicznej z dnia 14 stycznia 1946 r. do wojewody białostockiego, k. 53.
APB, WRN i WW, Protokoły posiedzeń Miejskiej Rady Narodowej w Białymstoku [1945] 1946-1947, sygn. 161, Protokół nr 16 z posiedzenia Miejskiej Rady Narodowej w Białymstoku odbytego w dniu 17 grudnia 1945 r., k. 5.
APB, WRN i WW, Protokoły posiedzeń Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku 28 sierpień-25 listopada 1944 r., nr 1-4, sygn. 42, Protokół z posiedzenia Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 28 sierpnia 1944 r., k. 2.
APB, WRN i WW, Sprawozdanie miesięczne z działalności Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku 1945 r., sygn. 101, Sprawozdanie z działalności Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku za listopad 1945 r., k. 35.
APB, WRN, Protokoły posiedzeń Powiatowej Rady Narodowej w Łomży 1944-1945, sygn. 213, Sprawozdanie z działalności Wydziału Powiatowego w Łomży za miesiąc marzec 1945 r., k. 113.
APB, WRN, Protokoły posiedzeń Powiatowej Rady Narodowej w Sokółce 1944-1945, sygn. 226, Protokół nr 2 z posiedzenia Powiatowej Rady Narodowej w Sokółce odbytego w dniu 4 października 1944 r., k. 2.
APB, WRN, Protokoły posiedzeń Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku 1945, sygn. 51, Protokół nr 8 z posiedzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku odbytego w dniu 26 stycznia 1945 r., k. 13.
APB, WRN, Protokoły z posiedzeń Wojewódzkiej Rady Narodowej 1944-1950, sygn. 30, Protokół z posiedzenia Wydziału Wojewódzkiego z dnia 19 września 1945 r., k. 7.
APB, WRN, Sprawozdania (miesięczne) z działalności Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku 1945 r., sygn. 101, Sprawozdanie z działalności Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku za sierpień 1945 r., k. 13.
Boćkowski D., Na zawsze razem. Białostocczyzna i Łomżyńskie w polityce radzieckiej w czasie II wojny światowej (IX 1939 – VIII 1944), Warszawa 2005.
Borkiewicz L., Od Białegostoku do Szczecina, w: W. Góra, H. Kamińska, J. Paszta (red.), Takie były początki, Warszawa 1965, s. 781.
Dobroński A., Białystok. Historia miasta, Białystok 1998.
Dz.U. 1948, Nr 12, poz. 97.
Gnatowski M., Majecki H., Kształtowanie się władzy ludowej na Białostocczyźnie w latach 1944-1947, Białystok 1965.
Gnatowski M., Specyficzne uwarunkowania się władzy ludowej w regionie białostockim, w: Studia nad procesami rozwoju regionu białostockiego w 40-lecie PRL, Białystok 1985, s. 13.
Kietliński M., Zaraz po wojnie?, Białystok 2005.
Kochański A., Polska 1944-1991: informator historyczny. Podział administracyjny, ważniejsze akty prawne, decyzje i enuncjacje państwowe (1944-1956), t. 1, Warszawa 1996, s. 43.
Kułak J. (red.), Dokumenty do dziejów PRL. Białostocczyzna 1944-1945 w dokumentach podziemia i oficjalnych władz, z. 10, Warszawa 1998.
Kułak J., Pierwszy rok sowieckiej okupacji Białostocczyzny w latach 1944-45, Białystok 1996.
Majecki H., Białostocczyzna w pierwszych latach władzy ludowej 1944-1948, Warszawa 1977.
Majecki H. (red.), Materiały do dziejów Białostocczyzny (1944-1975), Białystok 1976.
Orłowska E., Zaczynaliśmy w Białymstoku, w: W. Góra, H. Kamińska, J. Paszta (red.), Takie były początki, s 367.
Brzostek, A. (2017). Proces tworzenia organów administracji terenowej w województwie białostockim w latach 1944-1945. Studia Warmińskie, 54, 291–310. https://doi.org/10.31648/sw.73
Agnieszka Brzostek
Wydział Bezpieczeństwa Narodowego, Akademia Sztuki Wojennej w Warszawie, al. gen. A. Chruściela „Montera” 103, 00-910 Warszawa-Rembertów
https://orcid.org/0000-0002-7444-0186
Wydział Bezpieczeństwa Narodowego, Akademia Sztuki Wojennej w Warszawie, al. gen. A. Chruściela „Montera” 103, 00-910 Warszawa-Rembertów
https://orcid.org/0000-0002-7444-0186
