POLSCY XVIII-WIECZNI ZESŁAŃCY SYBERYJSCY. STRATEGIE (PRZE)ŻYCIA NA ZESŁANIU
Joanna Getka
Katedra Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej Uniwersytet WarszawskiAbstrakt
In line with the colonization of central Asian provinces of the Russian Empire, which started in
the 16th century, also the Poles were sent as prisoners to these areas. The article relates to methods
of survival in exile of representatives of the fi rst large group of Polish exiles – members of the Bar
Confederation (1768–1772). Some chose to more or less spectacular escape, which often ended in
tragedy. Others settled in and converted to Orthodoxy, denying the possibility of returning home.
A large group of exiles were eventually forcibly incorporated into the tsarist army. As ordinary soldiers, deprived of state laws, the Poles have contributed not only to the further colonization of the
Asian part of the Russian Empire, but also played an important role in regulating the internal affairs
of Russia, including Emilian Pugachev rebellion damping (1773–1774).
The source of the research is a diary of exiled member of the Bar Confederation – Karol Lubicz
Chojecki, Pamięć dzieł polskich. Podróż i niepomyślny sukces Polaków, fi rst published in Warsaw in
1789, reprinted one year leater (1790) in Supraśl, titled: Polak konfederat przez Moskwę na Syberię
zaprowadzony. Razem wiadomość o buncie Puchaczewa.
Słowa kluczowe:
Russian Empire, Polish exiles, Bar Confederation, tsarist army, diaryBibliografia
o buncie Puchaczewa. Supraśl.
Chojecki, K.L. (1992). Pamięć dzieł polskich. Podróż i niepomyślny sukces Polaków. Oprac., wstęp
i przypisy W. Turek. Gdańsk.
Czaplicki, F.W. (1871). Obraz Syberyi. Kraków.
Belcour, Th. de (1776). Journal d’un offi cier français au service de la Confédération de Pologne,
pris par les Russes et relégué en Sibérie. Amsterdam.
Beniowski, M. (1790). The Memoirs and Travels of Mauritius August Count de Benyowsky, Magnate
of the Kingdom of Hungary and Poland. One of the Chiefs of the Confederation of Poland.Consisting of his Military Operations in Poland, His Exile into Kamchatka, His Escape and Voyage
from that Peninsula through the Northern Pacifi c Ocean, Touching at Japan and Formosa,
to Canton in China, with an Account of the French Settlement, He Was Appointed to Form upon
the Island of Madagascar. Written by Himself. Translation from the Original Manuscript. London
– Dublin.
Felińska, E. (1856). Pamiętniki z życia. Wilno.
Giller, A. (1867). Opisanie zabajkalskiej krainy w Syberyi. Lipsk.
Gruszecki, M. (1873). Z podróży po wschodniej Syberii. Tygodnik Mód i Powieści 17–32.
[Kopeć, J.] (1837). Dziennik podróży Józefa Kopcia przez całą wzdłuż Azję, lotem od portu Ochocka,
oceanem przez wyspy Kurylskie, do niższej Kamczatki, a stamtąd na powrót do tegoż portu na
psach i jeleniach. Wrocław.
Niemojowski, L. (1875). Obrazki Syberyi. Warszawa.
Żmijewski, E. (1859–1862). Sceny z życia koczującego. Warszawa.
Opracowania
Brückner, A. (1931). Dzieje kultury polskiej. T. 3. Kraków.
Cieński, A. (1981). Pamiętnikarstwo polskie XVIII w. Studia z Okresu Oświecenia. T. 18. Wrocław.
Dąbrowska, M. (2010). Konfederatów barskich podróże w głąb Rosji (Karol Lubicz Chojecki
i Thesby de Belcour). W: J. Kazimierczyk, G. Lisowska (red.). Wschód Zachód w dialogu
międzykulturowym. Słupsk.
Hordejuk, S. (2010). Michał Jan Gruszecki (1814–1892). Zapomniany badacz Syberii. Zesłaniec 45.
[Online] <http://zeslaniec.pl/45/Kronika.pdf>, dostęp: 21.12.2012.
Janik, M. (1928). Dzieje Polaków na Syberii. Kraków.
Konopczyński, W. (1991). Konfederacja barska. Wyd. 2, pierwsze po wojnie. Warszawa
[wyd. 1: Warszawa 1938].
Konopczyński, W. (oprac.) (1928). Konfederacja barska. BN I, nr 102. Kraków.
Kuczyński, A. Polskie opisanie świata – Azja. [Online] <http://www.swp.org.pl/indexa132.
html?id=pos_az>, dostęp: 20.12.2012.
Kuczyński, A. (1995). Syberia. 400 lat polskiej diaspory. Wrocław.
Kuczyński, A., Wójcik, Z.J. (1998). Między oczekiwaniem a spełnieniem. Działalność cywilizacyjna
Polaków na Syberii (XVIII–XIX wiek). W: A. Kuczyński (red.). Syberia w historii i kulturze
narodu polskiego. Wrocław.
Łukawski, Z. (1981). Historia Syberii. Wrocław.
Michalski, J. (1970). Schyłek tradycji barskiej. Wrocław – Warszawa – Kraków.
P[later], S. (1841). Mała encyklopedia polska. T. 1. Leszno – Gniezno.
Polewoj, B.P. (1998). Trzy pokolenia Kozyrewskich na Syberii na podstawie źródeł archiwalnych.
W: A. Kuczyński (red.). Syberia w historii i kulturze narodu polskiego. Wrocław.
Katedra Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej Uniwersytet Warszawski
Inne teksty tego samego autora
- Joanna Getka, „PROSTA MOWA” W TEKSTACH O CHARAKTERZE RELIGIJNYM XVIII WIEKU (NA PODSTAWIE WYDAŃ TREBNIKÓW W DRUKARNIACH BAZYLIAŃSKICH) , Acta Neophilologica: Tom 2 Nr XVIII (2016): Acta Neophilologica
- Joanna Getka, MEDYCYNA W DRUKACH BAZYLIAŃSKICH XVIII W. , Acta Neophilologica: Tom 1 Nr XVII (2015): Acta Neophilologica
