The Impact of the ‘Doctrine of Signatures’ by Paracelsus on the Linguistic Nomination in Botany (Based on the Names of Herbal Plants)
Wanda Małgorzata Stec
Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny, Instytut Rusycystyki i Studiów Wschodnichhttp://orcid.org/0000-0003-2530-2489
Abstract
The paper refers to the main principles of the doctrine of signatures, formulated by Paracelsus in the 16th century, and its impact on the linguistic nomination in botany. The doctrine maintains that the plants’ morphological features resemble human organs and disease symptoms, thus suggesting a relationship between the plants’ appearance and the therapeutic effect attributed to them. The paper illustrates this theory based on examples of the herbal plants’ names. The analysis shows that the theory of signatures, despite having been criticized and rejected by scholars, was reflected not only in the Latin scientific nomenclature, but also in Polish and Russian common (national botanical) names and in folk denominations. Despite its irrationality and lack of scientific background, the doctrine did have some impact on the perception of the world of plants by language users, which translated into the naming convention. Some names created on the basis of associating plants’ features with their medicinal effects are not justified and lead to erroneous conclusions; however, some names are correct.
Keywords:
the doctrine (theory) of signatures, linguistic nomination, medicinal plants’ namesReferences
Biegeleisen Henryk. 1929. Lecznictwo ludu polskiego. Kraków: PAU.
Dłużewski Stanisław. 2003. Poczet wielkich fitoterapeutów: Paracelsus, „Panacea”, nr 1: 21.
Drobnik Jacek. 2015. Roślinna materia medyczna (1700-1950) pod względem taksonomii, nomenklatury i terminologii łacińskiej aptecznej i farmakognostycznej = Materia medica vegetabilis (1700-1950) secundum Taxonomiam ac Nomenclaturam et Terminologiam Latinam officinalem et pharmognosticam. Katowice: Śląski Uniwersytet Medyczny.
Dzieje medycyny w Polsce. T. 1. 2015. (red. nauk.) Noszczyk Wojciech. Warszawa: PZWL.
Fasmer Maks. 1987. Ètimologičeskij slovarʹ russkogo âzyka: V 4-h t. 2-eizd. t. IV. (per. s nem.) Trubačev O.N. Moskva: Progress [Фасмер Макс. 1987. Этимологический словарь русского языка: В 4-х т. 2-е изд. т. IV. (пер. с нем.) Трубачев О.Н. Москва: Прогресс].
Fuko Mišelʹ. 1994. Slova i veŝi. Arheologiâ gumanitarnyh nauk. (per. s franc.) Vizgin V.P., Avtonomova N.S. Sankt-Peterburg: A-cad [Фуко Мишель. 1994. Слова и вещи. Археология гуманитарных наук. (пер. с франц.) Визгин В.П., Автономова Н.С. Санкт-Петербург: A-cad]
Gałuszko Maria, Cubała Wiesław J. 2005. Rola dziurawca w leczeniu depresji. „Psychiatria”. t. 2. nr 2, 93-96.
Gammerman Adel' F., Kadayev Gennadiy N., Yatsenko-Khmelevskiy Andrey A. 1990. Lekarstvennyye rasteniya (Rasteniya-tseliteli). Moskva: Vysshaya shkola [Гаммерман Адель Ф., Кадаев Геннадий Н., Яценко-Хмелевский Андрей А. 1990. Лекарственные растения (Растения-целители). Москва: Высшая школа].
Gartman Frants. 2009. Zhizn' Paratsel'sa i sushchnost' yego ucheniya. Moskva: Kul'turnyy tsentr «Novyy Akropol'» [Гартман Франц. 2009. Жизнь Парацельса и сущность его учения. Москва: Культурный центр «Новый Акрополь»].
Golovkin Boris N. 1986. O čem govorât nazvaniâ rastenij. Moskva: Agropromizdat [Головкин Борис Н. 1986. О чем говорят названия растений. Москва: Агропромиздат].
Gravčenko Liliana A., Geller Lev N. 2014. Istoriâ farmacii. Učebno-metodičeskoe posobie. Irkutsk: Irkutskij gosudarstvennyj medicinskij universitet [Гравченко Лилиана А., Геллер Лев Н. 2014. История фармации. Учебно-методическое пособие. Иркутск: Иркутский государственный медицинский университет].
Istoriâ mediciny [online] V: http://www.historymed.ru/encyclopedia/doctors/?ELEMENT_ID=4831 [Dostup 13 III 2020] [История медицины. В: http://www.historymed.ru/encyclopedia/doctors/?ELEMENT_ID=4831 [Доступ 13 III 2020].
Jabłońska Krystyna. 1965. Czarodziejski zielnik. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Jędrzejko Krzysztof, Klama Henryk, Żarnowiec Jan. 1997. Zarys wiedzy o roślinach leczniczych, Katowice: Śląska Akademia Medyczna.
Kobus Marek. 2006. Preparaty z dziurawca w psychiatrii. „Panacea”. nr 4 (17), 6-7.
Kortikov Viktor N., Kortikov Anatolij V. 2009. Polnaâ ènciklopediâ lekarstvennyh rastenij. Doneck: Prof-Press [Кортиков Виктор Н., Кортиков Анатолий В. 2009. Полная энциклопедия лекарственных растений. Донецк: Проф-Пресс].
Kozłowski Jan A. et al. 2007. Zioła z apteki natury, Poznań: Publicat.
Kreiner Jerzy. 1960. Słownik etymologiczny łacińskich nazw i terminów używanych w biologii oraz medycynie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Warszawa: Wyd. PAN.
Lagerʹ Aleksandr A. 2002. Travnik sibirskogo celitelâ. Moskva: Ripolklassik [Лагерь Александр А. 2002. Травник сибирского целителя. Москва: Рипол Классик].
Oparin Aleksey A. 2018. Teofrast Paratsel's: osnovatel' parameditsiny. “Skhidnoyevropeys’Kyy zhurnal vnutrishn’oyi ta simeynoyi medytsyny”. nr 1. 44-52 [Опарин Алексей А. 2018. Теофраст Парацельс: основатель парамедицины. „Схiдноєвропейський журнал внутрiшньої та сiмейної медицини”. nr 1. 44-52].
Ożarowski Aleksander, Jaroniewski Wacław. 1987. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
Petermann Johannes, Tschirner Wolfgang. 1987. Interesująca botanika. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Plantarium: Otkrytyj onlajn atlas-opredelitelʹ rastenij i lišajnikov Rossii i sopredelʹnyh stran. [online]
https://www.plantarium.ru/page/view/item/3710.html [Dostup 13 III 2020] [Плантариум: Открытый онлайн атлас-определитель растений и лишайников России и сопредельных стран [Доступ 13 III 2020].
Rejewski Marian. 2016. Nazwy roślin. Toruń: Wydawnictwo naukowe UMK.
Różański Henryk. (1) Storczyk plamisty – Orchis maculata Linne i salep w dawnej medycynie W: „Medycyna dawna i współczesna” [online] http://rozanski.li/784/storczyk-plamisty-orchis-maculata-linne-i-salep-w-dawnej-medycynie/ [Dostęp 16 III 2020].
Różański Henryk. (2) Żywiec – Dentaria w praktycznej fitoterapii. [online] W: http://rozanski.li/2778/zywiec-dentaria-w-praktycznej-fitoterapii/ [Dostęp 16 III 2020].
Salep [online] https://pl.wikipedia.org/wiki/Salep [Dostęp 16 III 2020].
Spólnik Anna. 1990. Nazwy polskich roślin do XVIII wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Stec Wanda. 2014. "Mylące" nazwy roślin leczniczych w języku polskim i rosyjskim. „Przegląd Rusycystyczny”. vol. 36. nr 2. 88-109.
Strzelecka Halina, Kowalski Józef (red.) 2000. Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN.
Szcześniak Krystyna. 2008. Świat roślin światem ludzi na pograniczu wschodniej i zachodniej Słowiańszczyzny. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
Teorie w dziejach medycyny (oprac.): Bogusz Halina et al. [online] W: http://slidegur.com/doc/102136/teoria-sygnatur---katedra-historii-nauk-medycznych-w-pozn... [Dostęp 16 III 2020]
Turowska Irena, Olesiński Aleksander. 1951. Zarys zielarstwa dla farmaceutów, lekarzy, plantatorów i zielarzy. T. I. Historia zielarstwa, Warszawa: PZWL.
Wajda-Adamczykowa Ludwika. 1989. Nazwy roślin leczniczych. W: Historia leków naturalnych II. Natura i kultura – współzależności w dziejach lekoznawstwa. (red.) Kuźnicka B. Warszawa: PAN Instytut Historii Nauki, Oświaty i Techniki.
Waniakowa Jadwiga. 2012. Polskie gwarowe nazwy dziko rosnących roślin zielnych na tle słowiańskim, Kraków: Wydawnictwo UJ.
Webster Charles. 1992. Od Paracelsusa do Newtona. Magia i powstanie nowożytnej nauki. (przeł.) Kopcińska K., Zapałowski A. Warszawa: PAN IFiS.
Wyk (van) Ben-Erik, Wink Michael. 2008. Rośliny lecznicze świata, Wrocław: MedPharm Polska.
Zubânka V: GreenInfo.Ru [online] [Dostup 13 III 2020] http://www.greeninfo.ru/grassy/dentaria.html [Зубянка [Доступ 13 III 2020].
Zubânka klubnenosnaâ. V: Dary Belorusskoj prirody. [online] [Dostup 16 III 2020] http://belpriroda.mrsanych.ru/%D0%B7%D1%83%D0%B1%D1%8F%D0%BD%D0%BA%D0%B0-%D0%BA%D0%BB%D1%83%D0%B1%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%8F.html [Зубянка клубненосная В: Дары Белорусской природы. [Доступ 13 III 2020].
Dłużewski Stanisław. 2003. Poczet wielkich fitoterapeutów: Paracelsus, „Panacea”, nr 1: 21.
Drobnik Jacek. 2015. Roślinna materia medyczna (1700-1950) pod względem taksonomii, nomenklatury i terminologii łacińskiej aptecznej i farmakognostycznej = Materia medica vegetabilis (1700-1950) secundum Taxonomiam ac Nomenclaturam et Terminologiam Latinam officinalem et pharmognosticam. Katowice: Śląski Uniwersytet Medyczny.
Dzieje medycyny w Polsce. T. 1. 2015. (red. nauk.) Noszczyk Wojciech. Warszawa: PZWL.
Fasmer Maks. 1987. Ètimologičeskij slovarʹ russkogo âzyka: V 4-h t. 2-eizd. t. IV. (per. s nem.) Trubačev O.N. Moskva: Progress [Фасмер Макс. 1987. Этимологический словарь русского языка: В 4-х т. 2-е изд. т. IV. (пер. с нем.) Трубачев О.Н. Москва: Прогресс].
Fuko Mišelʹ. 1994. Slova i veŝi. Arheologiâ gumanitarnyh nauk. (per. s franc.) Vizgin V.P., Avtonomova N.S. Sankt-Peterburg: A-cad [Фуко Мишель. 1994. Слова и вещи. Археология гуманитарных наук. (пер. с франц.) Визгин В.П., Автономова Н.С. Санкт-Петербург: A-cad]
Gałuszko Maria, Cubała Wiesław J. 2005. Rola dziurawca w leczeniu depresji. „Psychiatria”. t. 2. nr 2, 93-96.
Gammerman Adel' F., Kadayev Gennadiy N., Yatsenko-Khmelevskiy Andrey A. 1990. Lekarstvennyye rasteniya (Rasteniya-tseliteli). Moskva: Vysshaya shkola [Гаммерман Адель Ф., Кадаев Геннадий Н., Яценко-Хмелевский Андрей А. 1990. Лекарственные растения (Растения-целители). Москва: Высшая школа].
Gartman Frants. 2009. Zhizn' Paratsel'sa i sushchnost' yego ucheniya. Moskva: Kul'turnyy tsentr «Novyy Akropol'» [Гартман Франц. 2009. Жизнь Парацельса и сущность его учения. Москва: Культурный центр «Новый Акрополь»].
Golovkin Boris N. 1986. O čem govorât nazvaniâ rastenij. Moskva: Agropromizdat [Головкин Борис Н. 1986. О чем говорят названия растений. Москва: Агропромиздат].
Gravčenko Liliana A., Geller Lev N. 2014. Istoriâ farmacii. Učebno-metodičeskoe posobie. Irkutsk: Irkutskij gosudarstvennyj medicinskij universitet [Гравченко Лилиана А., Геллер Лев Н. 2014. История фармации. Учебно-методическое пособие. Иркутск: Иркутский государственный медицинский университет].
Istoriâ mediciny [online] V: http://www.historymed.ru/encyclopedia/doctors/?ELEMENT_ID=4831 [Dostup 13 III 2020] [История медицины. В: http://www.historymed.ru/encyclopedia/doctors/?ELEMENT_ID=4831 [Доступ 13 III 2020].
Jabłońska Krystyna. 1965. Czarodziejski zielnik. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Jędrzejko Krzysztof, Klama Henryk, Żarnowiec Jan. 1997. Zarys wiedzy o roślinach leczniczych, Katowice: Śląska Akademia Medyczna.
Kobus Marek. 2006. Preparaty z dziurawca w psychiatrii. „Panacea”. nr 4 (17), 6-7.
Kortikov Viktor N., Kortikov Anatolij V. 2009. Polnaâ ènciklopediâ lekarstvennyh rastenij. Doneck: Prof-Press [Кортиков Виктор Н., Кортиков Анатолий В. 2009. Полная энциклопедия лекарственных растений. Донецк: Проф-Пресс].
Kozłowski Jan A. et al. 2007. Zioła z apteki natury, Poznań: Publicat.
Kreiner Jerzy. 1960. Słownik etymologiczny łacińskich nazw i terminów używanych w biologii oraz medycynie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Warszawa: Wyd. PAN.
Lagerʹ Aleksandr A. 2002. Travnik sibirskogo celitelâ. Moskva: Ripolklassik [Лагерь Александр А. 2002. Травник сибирского целителя. Москва: Рипол Классик].
Oparin Aleksey A. 2018. Teofrast Paratsel's: osnovatel' parameditsiny. “Skhidnoyevropeys’Kyy zhurnal vnutrishn’oyi ta simeynoyi medytsyny”. nr 1. 44-52 [Опарин Алексей А. 2018. Теофраст Парацельс: основатель парамедицины. „Схiдноєвропейський журнал внутрiшньої та сiмейної медицини”. nr 1. 44-52].
Ożarowski Aleksander, Jaroniewski Wacław. 1987. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
Petermann Johannes, Tschirner Wolfgang. 1987. Interesująca botanika. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Plantarium: Otkrytyj onlajn atlas-opredelitelʹ rastenij i lišajnikov Rossii i sopredelʹnyh stran. [online]
https://www.plantarium.ru/page/view/item/3710.html [Dostup 13 III 2020] [Плантариум: Открытый онлайн атлас-определитель растений и лишайников России и сопредельных стран [Доступ 13 III 2020].
Rejewski Marian. 2016. Nazwy roślin. Toruń: Wydawnictwo naukowe UMK.
Różański Henryk. (1) Storczyk plamisty – Orchis maculata Linne i salep w dawnej medycynie W: „Medycyna dawna i współczesna” [online] http://rozanski.li/784/storczyk-plamisty-orchis-maculata-linne-i-salep-w-dawnej-medycynie/ [Dostęp 16 III 2020].
Różański Henryk. (2) Żywiec – Dentaria w praktycznej fitoterapii. [online] W: http://rozanski.li/2778/zywiec-dentaria-w-praktycznej-fitoterapii/ [Dostęp 16 III 2020].
Salep [online] https://pl.wikipedia.org/wiki/Salep [Dostęp 16 III 2020].
Spólnik Anna. 1990. Nazwy polskich roślin do XVIII wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Stec Wanda. 2014. "Mylące" nazwy roślin leczniczych w języku polskim i rosyjskim. „Przegląd Rusycystyczny”. vol. 36. nr 2. 88-109.
Strzelecka Halina, Kowalski Józef (red.) 2000. Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN.
Szcześniak Krystyna. 2008. Świat roślin światem ludzi na pograniczu wschodniej i zachodniej Słowiańszczyzny. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
Teorie w dziejach medycyny (oprac.): Bogusz Halina et al. [online] W: http://slidegur.com/doc/102136/teoria-sygnatur---katedra-historii-nauk-medycznych-w-pozn... [Dostęp 16 III 2020]
Turowska Irena, Olesiński Aleksander. 1951. Zarys zielarstwa dla farmaceutów, lekarzy, plantatorów i zielarzy. T. I. Historia zielarstwa, Warszawa: PZWL.
Wajda-Adamczykowa Ludwika. 1989. Nazwy roślin leczniczych. W: Historia leków naturalnych II. Natura i kultura – współzależności w dziejach lekoznawstwa. (red.) Kuźnicka B. Warszawa: PAN Instytut Historii Nauki, Oświaty i Techniki.
Waniakowa Jadwiga. 2012. Polskie gwarowe nazwy dziko rosnących roślin zielnych na tle słowiańskim, Kraków: Wydawnictwo UJ.
Webster Charles. 1992. Od Paracelsusa do Newtona. Magia i powstanie nowożytnej nauki. (przeł.) Kopcińska K., Zapałowski A. Warszawa: PAN IFiS.
Wyk (van) Ben-Erik, Wink Michael. 2008. Rośliny lecznicze świata, Wrocław: MedPharm Polska.
Zubânka V: GreenInfo.Ru [online] [Dostup 13 III 2020] http://www.greeninfo.ru/grassy/dentaria.html [Зубянка [Доступ 13 III 2020].
Zubânka klubnenosnaâ. V: Dary Belorusskoj prirody. [online] [Dostup 16 III 2020] http://belpriroda.mrsanych.ru/%D0%B7%D1%83%D0%B1%D1%8F%D0%BD%D0%BA%D0%B0-%D0%BA%D0%BB%D1%83%D0%B1%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%8F.html [Зубянка клубненосная В: Дары Белорусской природы. [Доступ 13 III 2020].
Stec, W. M. (2021). The Impact of the ‘Doctrine of Signatures’ by Paracelsus on the Linguistic Nomination in Botany (Based on the Names of Herbal Plants). Acta Neophilologica, 1(XXIII), 35–48. https://doi.org/10.31648/an.5555
Wanda Małgorzata Stec
Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny, Instytut Rusycystyki i Studiów Wschodnich
http://orcid.org/0000-0003-2530-2489
Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny, Instytut Rusycystyki i Studiów Wschodnich
http://orcid.org/0000-0003-2530-2489
