Wyjaśniający charakter wnioskowań antropicznych w kosmologii

Paweł Tambor

doi:10.31648/hip.315

Opublikowane: 2018-08-121

Nr 23 (2017)

Wyjaśniający charakter wnioskowań antropicznych w kosmologii

Paweł Tambor

Humanistyka i Przyrodoznawstwo

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.31648/hip.315

Abstrakt

Artykuł stanowi krytykę wybranych koncepcji wyjaśniania w ramach filozofii nauki, które zostały konfrontowane z praktyką badawczą kosmologii. Obok wyjaśniania charakterystycznego dla nauki rozumianej jako fizyka wszechświata pojawiają się nowe typy rozumowań w terminach szczególnego dostrojenia wszechświata do inteligentnego życia. Ujmując te relacje w nomenklaturę eksplanacyjną, tym, co domaga się wyjaśnienia, są takie, a nie inne własności Wszechświata (prawa fizyczne, wartości stałych fizycznych, itp.), natomiast wyjaśniający jest sam fakt istnienia życia biologicznego i świadomego. Ponieważ rozumowania, które rekonstruują relacje między tymi dwoma elementami, nazywane są często wyjaśnianiem antropicznym, zbadana zostanie właśnie taka funkcja zasad antropicznych.

Zasadniczą tezą pracy jest stwierdzenie, że wyjaśniający charakter zasad antropicznych można obronić tylko w bardzo specyficznym kontekście metodologicznym. Bronię również wyjaśniania antropicznego w tym sensie, że można na podstawie przesłanek antropicznych formułować predykcje dające się empirycznie testować.

Słowa kluczowe:

teorie wyjaśniania naukowego, zasady antropiczne, kosmologia

Inne teksty tego samego autora

Marek Szydłowski, Paweł Tambor, Emergentny i uniwersalny charakter prawa rozkładu Zipfa w nauce , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 21 (2015)
Marek Szydłowski, Paweł Tambor, Piękno w teorii nauki. Estetyczne kryteria w ocenie i wyborze teorii naukowych , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 19 (2013)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Tambor, P. (2018). Wyjaśniający charakter wnioskowań antropicznych w kosmologii. Humanistyka I Przyrodoznawstwo, (23), 7–24. https://doi.org/10.31648/hip.315

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Ajdukiewicz K., Dowód i wyjaśnianie, (w:) Język i poznanie, t. II: Wybór pism z lat 1945–1963, PWN, Warszawa 1985.

Barrow J.F., Tipler F.J., The Anthropic Cosmological Principle, Clarendon Press, Oxford 1986.

Carter B., Large Number Coincidences and the Anthropic Principle in Cosmology, (w:) Confrontations of Cosmological Theories with Observational Data (I.A.U. Symposium 63), red. M. Longair, Reidel, Dordrecht 1974.

Carter B., The Antropic Principle and its Implications for Biology, “Philosophical Transactions of the Royal Society London A”, 1983, nr 310.
Carr B., Rees M., The Anthropic Principle and the Structure of the Physical World, “Nature” 1979, nr 278.

Churchland P., On the Nature of Explanation: A PDP Approach, (w:) A Neurocomputational Perspective: The Nature of Mind and the Structure of Science, red. P. Churchland, MIT Press, Cambridge 1989.

Cirkovic M.M., Bostrom N., Cosmological Constant and the Final Anthropic Hypothesis, “Astrophysics and Space Science” 2000, nr 274.

Cornwell J. (red.), Explanations, Styles of Explanations in Science, Oxford University Press 2004.

Earman J., The SAP also Rises: A Critical Examination of the Anthropic Principle, “American Philosophical Quarterly” 1987, nr 24.

Ellis F.R.E., On the Philosophy of Cosmology, “Studies in History and Philosophy of Modern Physics” 2013, nr 46.
Greenstein G., The Symbiotic Uniuerse, William Morrow, New York 1988. Grobler A., Metodologia nauk, Aureus – Znak, Kraków 2006.

Hempel C., Oppenheim P., Studies in the Logic of Explanation, “Philosophy of Science” 1948, nr 15.

Hempel C., Oppenheim P., Aspects of Scientific Explanation and Other Essays in the Philosophy of Science, New York 1965.
Jadacki J.J., Metodologia i semiotyka. Idee – metody – problemy, Warszawa 2010. Kanitscheider B., The Anthropic Principle and its Epistemological Status in Modern Physical Cosmology, (w:) E. Agazzi, A. Cordero (red.), Philosophy and the Origin and Evolution of the Universe, Dordrecht 1991.

Leciejewski S., Rola zasad antropicznych w rozwoju współczesnej kosmologii, Wyd. UAM, Poznań 2007.

McMullin E., Indifference principle and anthropic principle in cosmology, “Studies in the History and Philosophy of Science” 1993, nr 24.

Peirce C.S., Pragmatism, (w:) Collected Papers of Charles Sanders Peirce, red. C. Hartshorne, P. Weiss, Cambridge 1931–1958, t. 5.

Persson J., IBE and EBI: On Explanation before Evidence, (w:) J. Persson, P. Ylikoski (red.), Rethinking Explanation, “Boston Studies in the Philosophy of Science”, Springer, Dordrecht 2007.

Rees M., Our Cosmic Habitat, Princeton University Press 2001.

Ruben D.-H., Explaining Explanation, Routledge, New York, 1992 (Taylor & Francis e-Library, 2004).

Rudnicki K., Zasady kosmologiczne, Wyższa Szkoła Ochrony Środowiska, Bydgoszcz 2002.

Salmon W., Four Decades of Explanation, Minneapolis 1989.

Starkman G.D., Trotta R., Why Anthropic Reasoning Cannot Predict Lambda, “Physical Review Letters” 2006, nr 97.

Szydłowski M., Tambor P.: Model kosmologiczny (LCDM, CDM) w schemacie pojęciowym efektywnych teorii Wszechświata, „Filozofia Nauki” 2008, nr 19.

Turek J., Wyjaśnianie antropiczne w kosmologii, „Roczniki Filozoficzne” 2006, t. LIV nr 2.

Weinberg S., The Cosmological Constant Problem, “Review of Modern Physics” 1989, nr 61.

Weinberg S., A Priori Probability Distribution of the Cosmological Constant, 2000, arXiv:astro-ph/0002387.

Weinberg S., Facing Up, Harvard University Press 2001.

Woodward J., Making Things Happen: A Theory of Causal Explanation, Oxford University Press 2003. Google Scholar