Résumé

Przeciwstawiono się obarczaniu odpowiedzialnością uczonych za konsekwencje ich badań, ponieważ praktycznym wykorzystaniem odkryć naukowych trudnią się jednostki na różnym poziomie integracji psychicznej, niejednokrotnie zdolne do szkodliwych manipulacji osiągniętą wiedzą. Jest to więc odrębna kwestia. Skupiając się na samej postawie badawczej uczonego, który zmaga się z prawami kosmosu czy kultury, podkreślono heroizm i piękno takiego wysiłku.

Wskazana jest niezależność badań naukowych od ocen moralnych. Tylko w systemach totalitarnych jest uzasadnione ograniczenie wolności w wyrażaniu poglądów i w działalności poznawczej. Demokracja, uznawana przez nowoczesne państwa, gwarantuje pluralizm etyczny i światopoglądowy. Egoizm zespolony z naturą ludzką może preferować jednak niskie wartości i blokować indywidualizm oraz idealizm.

W społeczeństwach konsumpcyjnych należy więc upowszechniać wysokie wzory samodoskonalenia, podejmowane ze względu na służbę dla idei. Tylko dążenie do tego, co absolutnie znamionuje człowieczeństwo, gdyż poszerza horyzont wiedzy o świecie i samym człowieku, oddaje wielkość i sens naszego istnienia.