The 19th-century translations of the Napoleonic Code and the history of Polish legal terminology
Magdalena Wismont
Uniwersytet Łódzkihttps://orcid.org/0000-0003-2010-8214
Ewa Woźniak
Uniwersytet Łódzkihttps://orcid.org/0000-0002-0784-6178
Abstract
The article discusses the persistence of Polish legal terminology in the context of the legal
changes that were introduced in the first half of the 19th c. after the Napoleonic Code had
become public law in the Duchy of Warsaw. The presented research covers vocabulary
related to three thematic fields: CARE, FAMILY and DIVORCE. The study compares
the lexis that is associated with these areas and that can be found in the Napoleonic
Code with the terms that had been used in Polish law until the end of the 18th century.
The study, which focuses on the sameness of the terms rather than their referents,
shows a large number of persistent legal terms: 44% of the terms used in the translations
of the Napoleonic Code had been present in the Polish legal terminology earlier. It also
indicates that the 19th-century translation of French law, which significantly differed
from the legal tradition of the Commonwealth of Poland, was largely based on the already
used terminology. Finally, the study shows that the translator used traditional synthetic
terms when referring to basic legal concepts. The new terms, by contrast, include mostly
multi-word equivalents of more complex legal concepts.
Keywords:
history of the 19th-century Polish language, legal vocabulary, Napoleonic Code, translation of legal texts, language persistenceReferences
Axer J. (2004): Łacina jako drugi język narodu szlacheckiego Rzeczypospolitej. [W:] Łacina jako język elit. Red. J. Axer. Warszawa, s. 151–156. Google Scholar
Bohusz K. M. (1810): Kodeks Napoleona. Warszawa. Google Scholar
Grynwaser H. (1951): Kodeks Napoleona w Polsce. [W:] tegoż: Pisma. T. 1. Wrocław, s. 13–172. Google Scholar
Felber H., Budin G. (1994): Teoria i praktyka terminologii. Przekł. Cz. Schatte. Warszawa. Google Scholar
Iluk J. (2012): Terminologia prawna i prawnicza z perspektywy interlingwalnej. „Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia Linguistica” nr 31, s. 7–21. Google Scholar
Janowska A. (2018): Stałość, stabilność, ciągłość. Uwagi terminologiczne. [W:] Filologia jako porządkowanie chaosu. Studia nad językiem i tekstem. Red. E. Woźniak, A. Lenartowicz-Zagrodna. Łódź, s. 13–22. Google Scholar
Kierzkowska D. (2007): Tłumaczenie prawnicze. Warszawa. Google Scholar
Lizisowa M. T. (1995): Podstawowe terminy prawne w statutach staropolskich na tle słowiańskim. Studium semantyczne. Kraków. Google Scholar
Radwański Z. (2009): Kodyfikacja prawa cywilnego. „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” z. 2, s. 131–142. Google Scholar
Rokoszowa J. (1999): Język – czas – milczenie. Kraków. Google Scholar
Posner S. (1912): Polska a Kodeks Napoleona. „Krytyka”. T. 35, s. 13–24. Google Scholar
Rosner A. (2007): Zmagania z językiem prawa. Przykład polskiego przekładu Kodeksu Napoleona w Księstwie Warszawskim. [W:] Współczesny język prawny i prawniczy. Red. A. Niewiadomski, A. Mróz, R. Pawelec. Warszawa, s. 9–22. Google Scholar
Rosner A. (2008): Pierwsze polskie tłumaczenia Kodeksu Napoleona. [W:] Kodeks Napoleona. Historia i współczesność. Red. K. Sójka-Zielińska. Warszawa, s. 271–294. Google Scholar
Smoleński W. (1925): Spory o przekład polski Kodeksu Napoleona. [W:] tegoż: Studia historyczne. Warszawa, s. 232–238. Google Scholar
Sójka-Zielińska K. (2007): Kodeks Napoleona. Historia i współczesność. Warszawa. Google Scholar
Szaniawski F. K. (1809): O tłumaczeniu Kodeksu Napoleona w polskim języku. „Pamiętnik Warszawski”. T. 3, nr 7, s. 52–60. Google Scholar
Szczepankowska I. (2006): Rola łaciny w kształtowaniu terminologii prawa polskiego w okresie od XVI do XVIII wieku. Problemy transferu pojęć i nazw. [W:] Język w urzędach i w sądach. Red. M. T. Lizisowa. Kraków, s. 75–89. Google Scholar
Szczerbic P. (2018): Speculum Saxonum. Ius municipale. Skorowidz terminów prawniczych. Zestawił i opracował G. M. Kowalski. Kraków. Seria Bibliotheca Iagellonica. Fontes et Studia 33. Google Scholar
Szymczak M. (1966): Nazwy stopni pokrewieństwa i powinowactwa rodzinnego w historii i dialektach języka polskiego. Warszawa. Google Scholar
Wilkoń A. (2010): Trwanie a zmiana językowa. „LingVaria” II, s. 69–74. Google Scholar
Wismont M. (2018): Osoby w sądzie. Określenia osób w sprawie rozwodowej na przykładzie tłumaczeń Kodeksu Napoleona. [W:] Filologia jako porządkowanie chaosu. Studia nad językiem i tekstem. Red. E. Woźniak, A. Lenartowicz-Zagrodna. Łódź, s. 431–442. Google Scholar
Wismont M., Woźniak E. (2020): Rola Kodeksu Napoleona w systematyzowaniu polskiej terminologii prawnej. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 54, s. 59–69. Google Scholar
Wojtyła-Świerzowska M. (2006): Prasłowiańskie dziedzictwo leksykalne w polskim słownictwie prawnym: prawo, zakon, cena, wina, kara. [W:] Język w urzędach i w sądach. Red. M. T. Lizisowa. Kraków, s. 67–74. Google Scholar
Woźniak E. (2015): Ciągłość i zmiana – język urzędowy w dobie nowopolskiej. „Poradnik Językowy” z. 3, s. 26–41. Google Scholar
Woźniak E., Wismont M. (2016): „Stare” i „nowe” w polskiej terminologii prawnej 1 poł. XIX w. (na przykładzie terminologii dotyczącej rozwodów). „Issledovanija po slavjanskim jazykam” nr 21 (1), s. 1–20. Google Scholar
Woźniak E., Zarębski R. (2016a): Kodeks Napoleona w dziejach języka urzędowego w Polsce – rekonesans badawczy. „Język Polski” z. 1, s. 46–58. Google Scholar
Woźniak E., Zarębski R. (2016b): Kontynuacja vs innowacja. Drogi rozwoju polskiej terminologii administracyjno-prawnej po wprowadzeniu Kodeksu Napoleona. „Prace Filologiczne” 69, s. 535–547. Google Scholar
Woźniak E., Zarębski R. (2018): O (nie)przydatności źródeł leksykograficznych w badaniach XIX-wiecznej terminologii prawnej. „Język Polski” z. 4, s. 59–69. Google Scholar
Zajda A. (1990): Staropolska terminologia prawnicza (do 1500 r.). Kraków. Google Scholar
Zajda A. (1999): Staropolska terminologia prawnicza odznacza się wybitną rodzimością. „Język Polski” z. 1–2, s. 47–53. Google Scholar
Zajda A. (2001): Studia z historii polskiego słownictwa prawniczego i frazeologii. Kraków. Google Scholar
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.