Wizerunki św. św. Cyryla i Metodego w cerkwiach na ziemiach polskich. Analiza ikonograficzna
Agnieszka Gronek
Jagiellonian UniversityAbstrakt
In the 19th century, representations of Cyril and Methodius began to appear in Orthodox churches in the Polish territories that belonged to the Russian and Austrian partitions. This was due to the growing interest in the Slavic apostles for both religious reasons (millennium celebrations) and ideological and political ones (Pan-Slavism, Slavophilism, ecumenism). Based on conducted research, it was found that the formation of the saints’ iconography was greatly influenced by patterns issued in religious books, periodicals, and ephemeral prints and as devotional images. Two main streams of influence can be identified: the Russian Orthodox, centred in Petersburg, and the Western Catholic, with its centre in Velehrad and more broadly, in Moravia. The first trend dominated in the Congress Poland and the border regions of Galicia, while the second prevailed in Greek Catholic churches in western Galicia.
Słowa kluczowe:
Cyril, Methodius, Orthodox Church, Greek Catholic Church, Post-Byzantine Art, Polish Art, 19th centuryBibliografia
Budniak, J. (2009), Tradycja cyrylo-metodiańska jako paradygmat procesu pojednania Kościołów, kultur i narodów. Katowice. Google Scholar
Cheshmedzhiyev, D. (2015), [Ikonografiya] Na Rusi, [in:] Kirill (ed.), Pravoslavnaya Entsiklopediya pod redaktsiyey Patriarkha Moskovskogo i vseya Rusi Kirilla, 34. Moskva, 186-225, [Чешмеджиев, Д. (2015), [Иконография] На Руси, [in:] Кирилл (ред.), Православная Энциклопедия под редакцией Патриарха Московского и всея Руси Кирилла, 34. Москва, 186-225,] [in:] https://www.pravenc.ru/text/1840253.html (accesed: 28.10.2023). Google Scholar
Chociszewski, J. (1885), Żywot śś. Braci Cyryla i Metodego. Poznań. Google Scholar
Chodkiewicz, A. (1991), Tradycja cyrylo-metodiańska w Polsce, [w:] Gajek, J. S. | Górka, L. (red), Cyryl i Metody. Apostołowie i nauczyciele Słowian. Studia i dokumenty. Cz. 1: Studia. Lublin, 125-132. Google Scholar
Chotkowski, W. (1885 | 2013 ), Żywot śś. Cyryla i Metodego apostołów słowiańskich, [w:] Naumow, A. (red.), Święci Konstantyn-Cyryl i Metody, patroni Wschodu i Zachodu. T. II: Apostołowie Słowian w nowożytnej Europie. Kraków, 186-190. Google Scholar
Dionizjusz z Furny (2003), Hermeneia, czyli objaśnienie sztuki malarskiej. Tłum. Kania, I. Kraków. Google Scholar
Dudra, S. (2004), Kościół prawosławny na ziemiach zachodnich i północnych po II wojnie światowej. Zielona Góra. Google Scholar
Dymitr z Rostowa (2013), Żywot św. św. Metodego i Cyryla. Tłum. Kuczyńska, M., [w:] Naumow, A. (red.), Święci Konstantyn-Cyryl i Metody, patroni Wschodu i Zachodu. T. I: Apostołowie Słowian w dawnej Europie. Kraków, 83-105. Google Scholar
Giemza, J. (2017), Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny. Rzeszów. Google Scholar
Górka, L. (2001), Święci Cyryl i Metody a pojednanie. Warszawa | Lublin. Google Scholar
Grigorova, T. (2020), Ikonografski osobenosti na tri ruski ikoni s obrazite na sveti Kiril i sveti Metodiy ot Bulgaria, [in:] Plovdivski istoricheski forum 4, 26-41. [Григорова, T. (2020), Иконографски особености на три руски икони с образите на свети Кирил и свети Методий от България, [in:] Пловдивски исторически форум ІV, 26-41.] Google Scholar
Ivanova, M. M. (2019), Kartinata Svetite Kiril i Metodiy ot Yan Mateyko i neynata istoria, [Иванова, M. М. (2019), Картината Светите Кирил и Методий от Ян Матейко и нейната история,] [in:] Latopisy Akademii Supraskiej 10, 251-264. Google Scholar
Kelley, Ch. P. (ed.) (1999), An Iconographer’s Patternbook: The Stroganov Tradition. Torrance. Google Scholar
Kholmsko-Varshavskiy (1885), Kholmsko-Varshavskiy yeparkhial’nyy vestnik 10, 149; 11, 172. [Холмско-Варшавский епархиальный вестник 10, 149; 11, 172.] Google Scholar
Kupchyns’ka, L. (2009), Tvorchist’ Teofila Kopystyns’koho, L’viv-Filadel’fiya. [Купчинська, Л. (2009), Творчість Теофіла Копистинського, Львів-Філадельфія.] Google Scholar
Leon XIII (1991), Encyklika Grande munus. Tłum. Kantecki, A., [w:] Gajek, J. S. | Górka, L. (red), Cyryl i Metody. Apostołowie i nauczyciele Słowian. Studia i dokumenty. Cz. 2: Dokumenty. Lublin 106-112. Google Scholar
Naumow, A. (1985), Pasterze wiernych Słowian: Święci Cyryl i Metody. Kraków. Google Scholar
Naumow, A. (2013), Święci Konstantyn-Cyryl i Metody – „dwa mosty Wschód i Zachód łączące”, [w:] Naumow, A. (red.), Święci Konstantyn-Cyryl i Metody, patroni Wschodu i Zachodu. T. I: Apostołowie Słowian w dawnej Europie. Kraków, 11-20. Google Scholar
Paprocki, H. (1991), Liturgiczny kult Świętych Cyryla i Metodego w Rosyjskim Kościele Prawosławnym, [w:] Gajek, J. S. | Górka, L. (red), Cyryl i Metody. Apostołowie i nauczyciele Słowian. Studia i dokumenty. Cz. 1: Studia. Lublin, 89-93. Google Scholar
Piotrowski, B. (2004), Tradycje słowiańskie Poznania i Wielkopolski w X IX i X X w ieku, [w:] Mikołajczyk, A. W. | Szulc, W. | Zieliński, B. (red.), Idee wspólnotowe słowiańszczyzny. Poznań, 33-70. Google Scholar
Pojsl, M. (2007), Przewodnik po Velehradzie. Velké Pořiči. Google Scholar
Solak, E. (2013), Między slawistyką a panslawizmem – problematyka cyrylo-metodiańska w XIX wieku, [w:] Naumow, A. (red), Święci Konstantyn-Cyryl i Metody, patroni Wschodu i Zachodu. T. II: Apostołowie Słowian w nowożytnej Europie. Kraków, 13-26. Google Scholar
Świątek, A. (2013), „Lach serdeczny”. Jan Matejko a Rusini. Kraków. Google Scholar
Tanty, M. (1965), Geneza Zjazdu Słowiańskiego w 1867 r., [w:] Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej 1, 7-31. Google Scholar
Walicki, A. (1964), W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa. Warszawa. Google Scholar
Yevseyeva, L. M. (1998), Afonskaya kniga obraztsov XV v. O metode raboty i modelyakh sred¬nevekovogo khudozhnika. Moskva. [Евсеева, Л. М. (1998), Афонская книга образцов XV в. О методе работы и моделях средневекового художника. Москва. Google Scholar
Jagiellonian University
