Quo vadis, sztuczna inteligencjo? Rozważania nad problematyką etyczną i prawną AI
Martyna Kaczmarczyk
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWMhttps://orcid.org/0000-0001-6169-9466
Abstrakt
Prężnie rozwijające się nowe technologie, w tym szczególnie sztuczna inteligencja, coraz silniej oddziałują na życie ludzi. Wpływ ten ma wiele oczywistych zalet, jak również wad. Niebezpieczeństwa, jakie niesie za sobą czwarta rewolucja przemysłowa, bezpośrednio mogą prowadzić do naruszeń praw i wolności człowieka, demokracji i praworządności, chronionych w sposób doniosły przez najważniejsze traktaty międzynarodowe i Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej. Celem artykułu jest omówienie kluczowych zagadnień dotyczących sztucznej inteligencji oraz pojęć jej bliskich przez pryzmat potencjalnych niebezpieczeństw dla szeroko pojętych praw człowieka oraz ocena wprowadzonych rozwiązań prawnych. Analiza obowiązujących od niedawna w prawie międzynarodowym przepisów dotyczących szerokiej materii AI - Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1689 z dnia 13 czerwca 2024 r. w sprawie ustanowienia zharmonizowanych przepisów dotyczących sztucznej inteligencji oraz Ramowej Konwencji Rady Europy o sztucznej inteligencji, umożliwiły postawienie wniosków, dotyczących kompletności przepisów, które weszły w życie w tym roku. Przeprowadzone badania stanu de lege lata pozwoliły stwierdzić, że system regulacji prawnych dotyczących AI jest wizjonerski, spójny i porusza fundamentalne zagadnienia dla omówionej dziedziny. Natomiast uwagi de lege ferenda dotyczą przede wszystkim zachowania ostrożności, czujności i otwartości systemowej na nieustanny postęp w dziedzinie sztucznej inteligencji, przede wszystkim w odniesieniu do odpowiedzialności za szkody powstałe w wyniku działań AI. W artykule zaprezentowane zostały obszary w polskim porządku prawnym, wymagające zmian i akomodacji do unijnego rozporządzenia.
Słowa kluczowe:
prawa człowieka, sztuczna inteligencja, demokracja, bezpieczeństwo, etykaBibliografia
Biczysko-Pudełko K., Szostek D., Koncepcje dotyczące osobowości prawnej robotów – zagadnienia wybrane, Prawo Mediów Elektronicznych, 2019, nr 2. Google Scholar
Chałubińska-Jentkiewicz K., Karpiuk M., Prawo nowych technologii, wybrane zagadnienia, Warszawa 2015. Google Scholar
Chłopecki, Sztuczna inteligencja – szkice prawnicze i futurologiczne, Warszawa 2018. Google Scholar
Chopra S., White L. F., A Legal Theory for Autonomous Artifcial Agents, Michigan 2011. Google Scholar
Ciechosz P., Systemy uczące się, Warszawa 2000. Google Scholar
Gorzkowska K. M., Odpowiedzialność za działania sztucznej inteligencji [w:] (red.) A. Kidyba, A. Olejniczak, Nowoczesne technologie. Szansa czy zagrożenie dla funkcjonowania przedsiębiorców w obrocie prawnym i postępowaniach sądowych, Warszawa 2022. Google Scholar
Goździaszek Ł., Elektroniczne postępowanie upominawcze – doświadczenia i przyszłość [w:] (red.) J. Gołaczyński, Księga z okazji jubileuszu 20-lecia działalności Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej i Studenckiego Koła Naukowego – Blok Prawa Komputerowego, Warszawa 2022. Google Scholar
Hoven van Genderen R., Robot Law, a Necessity or Legal Science Fiction? Machine Medical Ethics and What About the Law?, online: http:// www.switchlegal.nl/robot-law-a-necessity-or-legal-science-(ction-machine-medical-ethics-and-what-about-the-law/, dostęp: 7.10.2024. Google Scholar
Jabłoński M., Nowoczesne technologie sztucznej inteligencji a konstytucyjne prawo do sądu Google Scholar
(red.) J. Gołaczyński, Księga z okazji jubileuszu 20-lecia działalności Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej i Studenckiego Koła Naukowego – Blok Prawa Komputerowego, Warszawa 2022. Google Scholar
Janowska M., Podmiotowość prawna sztucznej inteligencji [w:] A. Bielska-Brodziak (red.), O czym mówią prawnicy, mówiąc o podmiotowości, Katowice 2015. Google Scholar
Kaplan A, Chapter 9 Artificial intelligence, social media and fake news: is this the end of democracy? [w:] Digital transormation in media & society, ed. A. Gul, Y. Erturk, P. Elmer, Digital Transformation in Media and Society, Istanbul 2020. Google Scholar
Kosinski M., Wang Y., Deep neural networks are more accurate than humans at detecting sexual orientation form facial images, „Journal of Personality and Social Psychology” 2018, 114 (2). Google Scholar
Krasuski A., Leksykon prawa nowych technologii, Warszawa 2021. Google Scholar
Krasuski A., Status prawny sztucznego agenta. Podstawy prawne zastosowania sztucznej inteligencji, Warszawa 2021. Google Scholar
Księżak P., Wojtczak S., Prawa Asimova, czyli science fiction jako fundament nowego prawa cywilnego, „Forum Prawnicze” 2020, nr 4. Google Scholar
Manheim K, Kaplan L., Artificial Intelligence: Risks to Privacy and Democracy, „The Yale Journal Of Law amd Technology” 2019, vol. 21. Google Scholar
Męcina J., Od cyfryzacji i robotyzacji do sztucznej inteligencji – wyzwania dla gospodarki i rynku pracy, Warszawa 2023. Google Scholar
Pietrzykowski T., Ludzkie, niezbyt ludzkie. Esej o podmiotowości prawnej i wyzwaniach XXI wieku, Katowice 2016. Google Scholar
Przegalińska A., Sztuczna inteligencja – nieludzka, arcyludzka, Kraków 2020. Google Scholar
Pszczyński M., Konstytucyjne wartości u progu ery sztucznej inteligencji, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2021, nr 5. Google Scholar
Ratti C., Helbing D., The Hidden Danger of Big Data, [w:] Towards Digital Enlightenment Essays on the Dark and Light Side of the Digital Revolution, Springer 2019. Google Scholar
Rojszczak M., Prawne aspekty systemów sztucznej inteligencji – zarys problemu [w:] (red.) K. Flaga-Gieruszyńska, J. Gołaczyński, D. Szostek, Sztuczna inteligencja, blockchain, cyberbezpieczeństwo oraz dane osobowe, Warszawa 2019. Google Scholar
Stępień-Załucka B., Konwencyjne prawo do prywatności a działania algorytmów weryfikujących preferencje wyborcze z twarzy [w:] (red.) D. Jagiełło, S. Kursa, F. Parente, Wpływ informatyzacji za system prawa, Warszawa 2021. Google Scholar
Studzińska J., Informatyzacja postępowania egzekucyjnego – elektroniczne akta komornicze. Postulat czy rzeczywistość? (red.) J. Gołaczyński, Księga z okazji jubileuszu 20-lecia działalności Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej i Studenckiego Koła Naukowego – Blok Prawa Komputerowego, Warszawa 2022. Google Scholar
Świerzyński M., Więckowski Z., Sztuczna inteligencja w prawie międzynarodowym. Rekomendacje wybranych rozwiązań, Warszawa 2021. Google Scholar
Thomas H., Learning spaces Learning Envirinments and Displacement of Learning, British Journal of Educational Technology, 2010, 41 (3). Google Scholar
Topol E., Medycyna głęboka: jak sztuczna inteligencja może przywrócić opiece zdrowotnej ludzką twarz, Warszawa 2021. Google Scholar
Zalesińska A., Doręczenie elektroniczne w postepowaniu cywilnym [w:] (red.) J. Gołaczyński, Księga z okazji jubileuszu 20-lecia działalności Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej i Studenckiego Koła Naukowego – Blok Prawa Komputerowego, Warszawa 2022. Google Scholar
Ziemski M., Osoba elektroniczna posiadająca osobowość elektroniczną, In Gremio 2017, Nr 1. Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0001-6169-9466
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
