Metodyka przesłuchania podejrzanego w świetle zasad Méndeza
Abstrakt
Przedmiotem zainteresowania na gruncie niniejszego artykułu autorka objęła zagadnienie metodyki przesłuchania podejrzanego, jako jednej z kluczowych czynności dowodowych w procesie karnym. Wybór tematu zdeterminował fakt, że czynność ta pozostawała i nadal pozostaje w orbicie zainteresowania organów państwa odpowiedzialnych za ochronę jego bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego. Osobowe źródło dowodowe, jakim jest podejrzany, odpowiednio wykorzystane, stanowi bowiem jedno z kluczowych źródeł pozyskania potrzebnych informacji. Jednakowoż uznanie wyników takiego przesłuchania za dowód w procesie karnym, wymaga zachowania po stronie organów śledczych określonych gwarancji prawnych, zapewniających osobie przesłuchiwanej wolność od wszelkiego rodzaju form przymusu, jako niedozwolonych środków pozyskiwania informacji. Ważnym wydarzeniem, które wniosło istotny wkład do dyskusji na temat zasad prowadzenia przesłuchania podejrzanego, było przygotowanie przez specjalnego sprawozdawcę ONZ ds. tortur Juana E. Mendeza dokumentu pt. „Zasady skutecznego prowadzenia przesłuchań na potrzeby postępowań przygotowawczych i gromadzenia informacji”. Opracowanie to stało się dla społeczności międzynarodowej ważnym punktem odniesienia pozwalającym na dokonanie oceny, czy regulacje obowiązujące w krajowych porządkach prawnych zapewniają odpowiednią ochronę praw osób przesłuchiwanych, w szczególności podejrzanych, i jednocześnie umożliwiają skuteczną realizację celów przesłuchania. Przedmiotowe okoliczności stanowiły dla autorki inspirację dla bliższej analizy prawnej tychże regulacji i tym samym wytyczyły cel niniejszego opracowania. Celem artykułu jest zatem próba dokonania oceny zasad przesłuchania podejrzanego zaproponowanych przez Juana E. Mendeza, uczyniona z perspektywy rozwiązań obowiązujących w polskiej procedurze karnej. Autorka oparła się przy tym o metody właściwe dla nauk prawnych, a przede wszystkim o metodę formalno-dogmatyczną. W efekcie finalnym możliwe stało się określnie obszarów wymagających nowelizacji i zaproponowanie stosownych rozwiązań faktycznych i prawnych.
Słowa kluczowe:
prawo, gwarancje procesowe, postępowanie przygotowawcze, metodyka przesłuchania, dowody, przymusBibliografia
Cieślak M., Doda Z., Kierunki orzecznictwa SN w zakresie postępowania, „Palestra” 1984, nr 10. Google Scholar
Czeczot Z., Kryminalistyczna problematyka osobowych środków dowodowych, Wyd. UW, Warszawa 1976. Google Scholar
Garrett B.L., Contaminated confessions revisited, „Virginia Law Review” 2015, t. 101, nr 2. Google Scholar
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, Wolters Kluwer, Warszawa 2014. Google Scholar
Gudjonsson G.H., The psychology of false confessions: forty years of science and practice, John Wiley & Sons, Hoboken 2018. Google Scholar
Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, C.H. Beck, Warszawa 2007. Google Scholar
Hołyst B., Kryminalistyka, LexisNexis, Warszawa 2004. Google Scholar
Kassin S.M., Drizin S.A., Grisso T., Gudjonsson G.H., Leo R.A., Redlich A.D., Police-induced confessions: risk factors and recommendations, „Law & Human Behavior” 2010, t. 34, nr 1. Google Scholar
Kwiatkowski Z., Zakazy dowodowe w procesie karnym, Zakamycze, Kraków 2001. Google Scholar
Leo R.A., Why interrogation contamination occurs, „Ohio State Journal of Criminal Law” 2013, t. 11, nr 1. Google Scholar
Meissner C.A., Kassin S.M., You’re guilty, so just confess!: cognitive and behavioural confirmation biases in the interrogation room, [w:] G.D. Lassiter (red.), Interrogations, confessions, and entrapment, Springer, New York 2004. Google Scholar
Mèndez J.E., Principles on effective interviewing for investigations and information gathering, https://www.apt.ch/en/resources/publications/new-principles-effective-interviewinginvestigations-and-information Google Scholar
Morgan III C.A., Southwick S., Steffian G., Hazlett G.A., Loftus E.F., Misinformation can influence memory for recently experienced, highly stressful events, „International Journal of Law and Psychiatry” 2013, t. 36, nr 1. Google Scholar
O’Mara S., Why torture doesn’t work: the neuroscience of interrogation, Harvard University Press, Cambridge 2015. Google Scholar
Stawski R.S., Sliwinski M.J., Smyth J.M., The effects of an acute psychosocial stressor on episodic memory, „European Journal of Cognitive Psychology” 2009, t. 21, nr 6. Google Scholar
Vrij A., Detecting lies and deceit: pitfalls and opportunities, John Wiley & Sons, Chichester 2011. Google Scholar
Vrij A., Meissner C.A., Kassin S.M., Morgan III C.A., Fisher R.P., Kleinman S.M., Psychological perspectives on interrogation, „Perspectives on Psychological Science” 2017, t. 12, nr 6. Google Scholar
Young K., Drevets W., Schulkin J., Erickson K., Dose-dependent effects of hydrocortisone infusion on autobiographical memory recall, „Behavioural Neuroscience” 2011, t. 125, nr 5. Google Scholar
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
