[“Fundus animae” – Herder’s Concept of the Unconscious Ground of Human Subjectivity
Rafał Andrzej Michalski
Instytut Filozofii, Uniwesytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, ul. Fosa Staromiejska 1a, 87-100 ToruńAbstract
The article discusses the concept of the ground of the soul (fundus animae), which is a very important element of Herder’s project of philosophical anthropology, and at the same time a necessary starting point for a proper understanding of most of his considerations in the field of the theory of knowledge, aesthetics and philosophy of language. The unconscious ground of the soul is the source of human psychophysical unity. Hidden in the „abyss of the soul”, synesthetic images, saturated with effects, constitute the foundation of cognitive processes and the semantic core of later concepts. The first section of the article discusses the category of vital force, which is the main metaphysical assumption of Herder’s theory. The second part contains a reconstruction of the early concept of fundus animae, while the third part analyzes its revised version, in which the philosopher refers to the notion of sensory attention (Besonnenheit) and to the findings of the 18th century physiology.
Keywords:
Fundus animae, Johann Gottfried Herder, nieświadomość, antropologia filozoficzna, poznanie zmysłowe, wyobraźniaReferences
BB: Begründung einer Ästhetik in der Auseinendersetzung mit Alexander Gottlieb Baumgarten, w: Herder, J. G., 1985, s. 651-694.
EE : Erkennen und Empfinden der menschlichen Seele w: Herder, J. G., 1994, s. 187-243.
FB: Über Bild, Dichtung und Fabel, w: Herder, J. G., 1994, s. 633-677.
GO: Gott, w: Herder, J. G., 1994, 679-794.
MK: Eine Metakritik zur Kritik der reinen Vernunft. In Herder, J., G., 1998, s. 303- 640.
PB: Wie die Philosophie zum Besten des Volks allgemeiner und nützlicher werden kann, w: Herder, J. G., 1985, s. 101-134.
PG: Plato sagte, w: Heinz, M., 1994, s. 175-182.
SG: Zum Sinn des Gehühls, w: Herder, J. G., 1994, 235-242.
VK: Viertes Kritisches Wäldchen, w: Herder, J. G., 1994, s. 247-442.
VS: Versuch über Sein, w: Herder, J. G., 1985, s. 9-20.
Bibliografia
Baumgarten, Aleksander Gottlieb, 2012, Metafizyka, tłum. J. Surzyn, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty.
Breidbach, Olaf, 2015, Kraft, w: H. Thoma (ed.), Handbuch Europäische Aufklärung. Begriffe, Konzepte, Wirkung, s. 307–309, J. B. Metzler Verlag, Stuttgart, Weimar.
Clark, Robert T.,1942, Herder’s Conception of ‘Kraft’, Publications of the Modern Language Association of America 57.3, s. 737–752.
Forster, Michael, 2018, Herder’s Philosophy, Oxford University Press, Oxford.
Freud, Zygmunt, 2009 a, Nieświadomość, tłum. R. Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa, s. 89-129.
Freud, Zygmunt, 2009 b, „Ja” i „To”, tłum. R. Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa, s. 216-262.
Heinz, Marion, 1994, Sensualistischer Idealismus, Felix Meiner Verlag, Hamburg.
Herder, Johann Gottfried, 1962, Myśli o filozofii dziejów, tłum. Józef Gałecki, t. 1 i 2, PWN, Warszawa.
Herder, Johann Gottfried, 1985, Werke, Bd. 1. Frühe Schriften 1764-1772, U. Gaier (ed.), Deutscher Klassiker Verlag, Frankfurt am Main.
Herder, Johann Gottfried, 1987, Rozprawa o pochodzeniu języka, w: idem, Wybór pism, tłum. Barbara Płaczkowska, s. 59–175, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Herder, Johann Gottfried, 1994, Werke, Bd. 4, Schriften zu Philosophie, Literatur, Kunst und Altertum 1774-1787, M. Bollacher i inni (red.), Deutscher Klassiker Verlag, Frankfurt am Main.
Herder, Johann Gottfried, 1998, Werke, Bd. 8, Schriften zu Literatur und Philosophie 1792-1800, H. D. Irmscher (ed.), Deutscher Klassiker Verlag, Frankfurt am Main.
Kant, Immanuel, 2005, Antropologia w ujęciu pragmatycznym, tłum. E. Drzazgowska, P. Sosnowska, IFiS PAN, Warszawa.
Largier, Niklaus, 2010, The Plasticity of the Soul: Mystical Darkness, Touch, and Aesthetic Experience, MLN, vol. 125, No. 3, 536-551.
Instytut Filozofii, Uniwesytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, ul. Fosa Staromiejska 1a, 87-100 Toruń
