Wybrane wątki krytyki utylitaryzmu

Andrzej Stoiński

doi:10.31648/hip.503

Opublikowane: 2018-09-041

Nr 20 (2014)

Wybrane wątki krytyki utylitaryzmu

Andrzej Stoiński

Humanistyka i Przyrodoznawstwo

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.31648/hip.503

Abstrakt

Tekst dotyczy wybranych problemów związanych z utylitaryzmem jako koncepcją etyczną. Autor prezentuje krótki zarys tej teorii, z uwzględnieniem podstawowego jej podziału na utylitaryzm czynów i utylitaryzm reguł. Zasadniczym przedmiotem zainteresowania są jednak zarzuty formułowane w stosunku do tej doktryny. Przedstawiona krytyka oraz niektóre odpowiedzi na nią dotyczą różnych budzących kontrowersje punktów utylitaryzmu. Wśród nich znajdują się odniesienia do nadmiernych roszczeń wysuwanych wobec sprawców czynów. Inne ujemne oceny odwołują się do trudności przewidywania następstw działań. Kolejne głosy wiążą się z zarzutem ignorowania przez rozpatrywaną koncepcję fundamentalnych intuicji moralnych. W niektórych opiniach podnoszona jest kwestia hedonizmu charakterystycznego dla klasycznej wersji propozycji sformułowanej przez Benthama i Milla. Przedmiotem negatywnego osądu stało się też ignorowanie osobowego kontekstu moralności i idei sprawiedliwości przez koncepcję użyteczności.

Słowa kluczowe:

etyka, utylitaryzm czynów, utylitaryzm reguł, krytyka utylitaryzmu

Inne teksty tego samego autora

Andrzej Stoiński, Wolność „ od" i „ do " - relacje wzajemne , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 19 (2013)
Andrzej Stoiński, Osiemnastowieczna dyskusja na temat tożsamości osobowej , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 22 (2016)
Andrzej Stoiński, Uwagi o źródłach krytyki neoliberalizmu , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 17 (2011)
Andrzej Stoiński, Państwo a sprawiedliwość , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 18 (2012)
Andrzej Stoiński, Obrzęd pogrzebowy a postawa wobec śmierci , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 7 (2001)
Andrzej Stoiński, Ekologia krytyczna Andrzeja Papuzińskiego , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 6 (2000)
Andrzej Stoiński, Albert Einstein – filozof , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 7 (2001)
Andrzej Stoiński, OD PRZEDMIOTU SPRAWIEDLIWOŚCI DO PODMIOTOWYCH PRAW. O PRZEMIANACH W ROZUMIENIU UPRAWNIEŃ I NIEKTÓRYCH TEGO KONSEKWENCJACH , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 28 (2022)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Stoiński, A. (2018). Wybrane wątki krytyki utylitaryzmu. Humanistyka I Przyrodoznawstwo, (20), 369–383. https://doi.org/10.31648/hip.503

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Arystoteles, Etyka Nikomachejska, tłum. D. Gromska, Warszawa 1982

Beles R.E., Act Utilitarianism: account o f right-making characteristics or decision-making procedure?, „American Philosophical Quarterly” 1971

Bentham J., Wprowadzenie do zasad moralności i prawoznawstwa, tłum. Bogdan Nawroczyński, Warszawa 1958

Brandt R.B., Etyka, tłum. B. Stanosz, Warszawa 1996

G.E. Moore, Principia Ethica, Cambridge 1903

Górnicka-Kalinowska J., Idea sumienia w filozofii moralnej, Warszawa 1993

Górnicka-Kalinowska J., Idea sumienia w filozofii moralnej, Warszawa 1993

Griffin J., Sąd wartościujący, tłum. M. Szubiałka, Warszawa 2000

Hare R.M., Moral Thinking, Oxford 1981

Hare R.M., Myślenie moralne, tłum. J. Margański, Warszawa 2001

Howard-Snyder F., The Heart of Consequentialism, „Philosophical Studies” 1994, t. 76, nr 1

Hume D., Traktat o naturze ludzkiej, Warszawa 1963

Klimowicz E., Utylitaryzm w etyce, Warszawa 1974

Kotarbiński T., Utylitaryzm w etyce Milla i Spencera, (w:) idem, Pisma etyczne, Wrocław 1987

McNaughton D. i P. Rowling, Agent-Relativity and the Doing Happening Distinction, „Philosophical Studies” 1991, t. 63, nr 2

Mill J.S., Utylitaryzm, O wolności, Warszawa 1959

Paley W., Principles of Moral and Political Philosophy, New York 1978

Parfit D., Reasons and Persons, Oxford 1986

Pettit P., The Consequentialist Perspective, (w:) M. Baron, P. Pettit, M. Slote, Three Methods o f Ethics, Oxford 1997

Pieper A., Dobro, (w:) E. Martens, H. Schnadelbach (red.), Filozofia. Podstawowe pytania, tłum. K. Krzemieniowa, Warszawa 1995

Platon, Protagoras, tłum. W. Witwicki, Warszawa 1958

Portmore D.W. , Can an Act-Consequentialism Theory Be Agent Relative, „American Philosophical Quarterly” 2001

Portmore D.W., Can Consequentialism Be Reconciled with Our Common-Sense Moral Intuitions?, „Philosophical Studies” 1998, t. 91, nr 1

Portmore D.W., McNaughton and Rawling on the Agent-Relative/Agent-Neutral Distinction, „Utilitas” 2001, t. 13, nr 3

Priestley J., Essay on the First Principles of Government; and on the Nature off Political, Civil, and Religious Liberty, (w:) P. Miller (ed.), Political Writings, Cambridge 1993

Probucka D., Utylitaryzm w etyce, (w:) J. Pawlica (red.), Etyka, Kraków 1992

Sidgwick H., The Methods off Ethics, London 1907

Singer P., Practical Ethics, Cambridge 1993

Slote M., Satisficing Consequentialism, „Proceedings of the Aristotelian Society” 1984, t. 58

Thomson J.J., Killing, Letting Die, and the Trolley Problem, „The Monist” 1976, t. 59, nr 2

Unger P., Living High and Letting Die, New York 1996

Williams B., Punkt widzenia wszechświata: Sidgwick i ambicje etyki, (w:) idem, Ile wolności powinna mieć wola?, Warszawa 1999 Google Scholar