The puzzling translation choices of a nineteenth-century Russian dictionary writer as the impulse for chronologization studies of Polish borrowed lexis

Jolanta Mędelska

Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz

Piotr Wierzchoń

Adam Mickiewicz University in Poznań


Abstract

Fifty-one entries (with the letter M) in the Russian-Polish dictionary of 1877 which were assigned a discussion of the meaning instead of a real translation, e.g. муссон – wjatr periodyczny [a periodic wind], were examined. These were limited to borrowed Russian units which today correspond to Polish borrowed units, e.g. муссон – monsun [monsoon]. The Polish words are the object of the analysis. In order to discover the reason for their omission from the dictionary, evidence of their use in the corpus of historical texts was sought. It was found that 80% of the borrowings (41 units) occurred in texts before 1876, but some of them were not recorded in the dictionaries of the time and perhaps that is why they did not find their way into the translation dictionary. 20% of the material (10 units) is lexis that entered circulation after the dictionary was published.


Keywords:

19th-century Russian-Polish dictionary, descriptive equivalents, borrowed lexis, linguochronologization


Biografiya Dubrovskiy Petr Pavlovich. [Биография Дубровский Петр Павлович.] W: https:// biographiya.com/dubrovskij-petr-pavlovich/ (dostęp: 30.06.2022).   Google Scholar

Dąbrowska, M. (2018), Piotra Dubrowskiego związki z Polską (z zawartości i o zawartości wybranych czasopism polskich oraz rosyjskich połowy XIX wieku). W: Acta Neophilologica. XX (1), 55-167.
Crossref   Google Scholar

Dubrovskiy Petr Pavlovich. [Дубровский Петр Павлович.] W: https://persona.rin.ru/view/f/0/23858/ dubrovskij-petr-pavlovich (dostęp: 30.06.2022).   Google Scholar

Graliński, F. | Dzienisiewicz, D. | Wierzchoń, P. (2017), U bram lingwistycznej szczęśliwości, czyli kulisy projektu Odkrywka: cyfrowe zasoby kultury jako źródło mas danych językowych. W: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Folia 232. Studia Sociologica. 9 (1), 51-62.   Google Scholar

Grek-Pabisowa, I. (1997), Z historii słowników polsko-rosyjskich i rosyjsko-polskich. W: Popowska- -Taborska, H. (red.), Leksyka słowiańska na warsztacie językoznawcy. Warszawa, 61-73.   Google Scholar

Kempa, A. (1995), Ocalony świadek oskarżenia („Pamiętnik Naukowo-Literacki”, oddział II, zeszyt 1). W: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum. VI, 65-75.   Google Scholar

Kiklewicz, A. (2020), Fenomeny komunikacji (normy i dewiacje w zachowaniach językowych). Olsztyn.   Google Scholar

Kucharska, E. (1974), Działalność slawistyczna P. Dubrowskiego w świetle listów do Izmaiła Sriezniewskiego. Wrocław.   Google Scholar

Kula, E. (2010), Główny Instytut Pedagogiczny w Sankt Petersburgu (1828-1859) i jego rola w kształceniu nauczycieli dla szkół Królestwa Polskiego. W: Rozprawy z Dziejów Oświaty. XLVIII, 25-71.   Google Scholar

Lewicki, R. (2002), Chrześcijaństwo. Słownik rosyjsko-polski. Warszawa.   Google Scholar

Marszałek, M. (2021), Z dziejów wokabuł literowych w leksykografii polsko-rosyjskiej (na materiale ilustracyjnym XIX-wiecznego słownika Piotra Dubrowskiego). W: Prace Językoznawcze. XXIII (3), 197-213.
Crossref   Google Scholar

Marszałek, M. (2022), Na polyakh „Polnogo russko-pol’skogo slovarya” Petra Pavlovicha Dubrovskogo: kommentarii k bukvennym stat’yam. [На полях «Полного русско-польского словаря» Петра Павловича Дубровского: комментарии к буквенным статьям.] W: Slavia. Časopis pro slovanskou filologii. XCI (3), 332-346.   Google Scholar

Massalski, A. (2007), Słownik biograficzny. Nauczyciele szkół średnich rządowych męskich w Królestwie Polskim 1833-1862. Kielce.   Google Scholar

Mędelska, J. (2019), Wertując słownik rosyjsko-polski P. Dubrowskiego (uwagi o XIX-wiecznym warsztacie leksykograficznym i o wizerunku ówczesnej polszczyzny). W: Slavia Orientalis. LXVIII (4), 699-719.342   Google Scholar

Mędelska, J. (2020), XIX-wieczne ciekawostki leksykalne w słowniku rosyjsko-polskim Piotra Dubrowskiego. W: Wojan, K. (red.), Wokół pewnego cytatu. Zbiór artykułów. Warszawa, 263-294.   Google Scholar

Mędelska, J. (2020a), O XIX-wiecznej polszczyźnie literackiej odzwierciedlonej w „Słowniku rosyjsko-polskim” Dubrowskiego. Ortografia i refleksy fonetyki. W: Lisowski, T. | Michalska- -Górecka, P. | Migdał, J. | Piotrowska-Wojaczyk, A. | Sieradzki, A. (red.), Verba multiplicia, veritas una. Prace dedykowane Profesor Alicji Pihan-Kijasowej. T. I. Poznań, 373-404.   Google Scholar

Mędelska, J. (2021), Dziedzictwo dawnej Rzeczypospolitej w języku pierwszego polskiego przekładu poematu „Metai” Kristijonasa Donelaitisa. W: Przegląd Wschodnioeuropejski. XII/2, 383-400.
Crossref   Google Scholar

Mędelska, J. (2021a), Fonetyczno-graficzny obraz polszczyzny końca XIX stulecia zawarty w hasłach literowych słownika polsko-rosyjskiego P. Dubrowskiego. W: Prace Językoznawcze. XXIII (3), 215-225.
Crossref   Google Scholar

Mędelska, J. (2021b), Z dziejów rywalizacji końcówek -e i -ę w neutrach typu cielę, imię (na materiale „Dokładnego słownika języka polskiego i ruskiego z końca XIX wieku”). W: Język Polski. CI (4), 19-31.
Crossref   Google Scholar

Mędelska, J. (2022), Naimenovaniya bukv kak ob’’yekt opisaniya stat’i v russko-pol’skom slovare XIX veka Petra Pavlovicha Dubrovskogo. [Наименования букв как объект описания статьи в русско-польском словаре XIX века Петра Павловича Дубровского.] W: Slavia. Časopis pro slovanskou filologii. XCI (3), 347-356.   Google Scholar

Mędelska, J. | Wierzchoń, P. (2023), Efekty wykorzystania chronologizacji w badaniach nad opisem przekładowym leksyki zapożyczonej (na materiale XIX-wiecznego „Dokładnego słownika języka polskiego i ruskiego”). W: Język Polski. CIII (3), 86-100.
Crossref   Google Scholar

Mędelska, J. | Wierzchoń, P. (2023a), Leksyka morska w słowniku rosyjsko-polskim Piotra Dubrowskiego jako punkt wyjścia do badań chronologizacyjnych polskich terminów marynistycznych. W: Prace Językoznawcze. XXV (2), 179-196.
Crossref   Google Scholar

Morkovkin, V. V. | Morkovkina, A. V. (1997), Russkiye agnonimy (slova, kotoryye my ne znayem). Moskva. [Морковкин, В. В. | Морковкина, А. В. (1997), Русские агнонимы (слова, которые мы не знаем). Москва.]   Google Scholar

Mucha, B. (1973), P. Dubrowski – zapomniany polonofil i propagator literatury rosyjskiej wśród Polaków. W: Slavia Orientalis. XXII (2), 165-176.   Google Scholar

Reytblat, A. I. (1992), Dubrovskiy Petr Pavlovich. W: Nikolayev, P. A. (ed.), Russkiye pisateli 1800- -1917. Biograficheskiy slovar’. T. 2: G-K. Moskva, 192. [Рейтблат, А. И. (1992), Дубровский Петр Павлович. B: Николаев, П. А. (red.), Русские писатели 1800-1917. Биографический словарь. T. 2: Г-К. Москва, 192.]   Google Scholar

Vavzhinchik, Ya. (ed.) (2007), Slovarnyye agnonimy russkogo yazyka. 1. [Вавжинчик, Я. (ред.) (2007), Словарные агнонимы русского языка. 1.] W: Semiosis Lexicographica. 43, 5-6.   Google Scholar

Wawrzyńczyk, J. (1995), Piotr Dubrowski i jego „Dokładny słownik języka ruskiego i polskiego” z 1877 roku. W: Opuscula Polonica et Russica. III, 95-99.   Google Scholar

Wierzchoń, P. (2008), Fotodokumentacja. Chronologizacja. Emendacja. Teoria i praktyka weryfikacji materiału leksykalnego w badaniach lingwistycznych. Poznań.   Google Scholar

Wierzchoń, P. (2009), Dlaczego fotodokumentacja? Dlaczego chronologizacja? Dlaczego emendacja? Instalacja gazowa, parking podziemny i „odległość niezerowa”. Poznań.   Google Scholar

Wierzchoń, P. (2010), Torując drogę teorii lingwochronologizacji. W: Investigationes Linguisticae. XX, 105-186.
Crossref   Google Scholar

Wojan, K. (2016), Z dziejów leksykografii polsko-rosyjskiej. T. I: Słowniki lingwistyczne (bibliografia za lata 1700-2015). Gdańsk.   Google Scholar

Wojtan, W. (1936), Historia i bibliografia słownictwa technicznego polskiego. Od czasów najdawniejszych do końca 1933 r. Lwów.   Google Scholar

Yazykov, D. D. (1885), Obzor zhizni i trudov pokoynykh russkikh pisateley. Moskva. [Языков, Д. Д. (1885), Обзор жизни и трудов покойных русских писателей. Москва.]   Google Scholar


Published
2024-06-10

Cited by

Mędelska, J., & Wierzchoń, P. (2024). The puzzling translation choices of a nineteenth-century Russian dictionary writer as the impulse for chronologization studies of Polish borrowed lexis. Przegląd Wschodnioeuropejski, 15(1), 325–342. https://doi.org/10.31648/pw.10195

Jolanta Mędelska 
Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
Piotr Wierzchoń 
Adam Mickiewicz University in Poznań