Źródła do dziejów wojny polsko-rosyjskiej 1919-1920 w zbiorach Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku
Historical records of the Polish-Russian war 1919-1920 in the collection of the Józef Piłsudski Institute in New York
Bogusław Jagusiak
Military University of Technology in WarsawAbstrakt
Archival inquiries have always been the basis of every historian's work. Researching the past is not possible without analyzing the sources, and these – although they often relate to one event – are often scattered across many archival institutions. The purpose of this article is to analyze all kinds of archival materials stored at the Józef Piłsudski Institute in New York, which relate to the history of the Polish-Russian war of 1919-1920. Although 100 years have passed since those events, there are still some ambiguities in Polish historiography about this conflict that require clarification or at least clarification. The materials stored at the Pilsudski Institute in New York were for many years the least used and least released into the scientific circulation for many years. Perhaps this text will reverse this trend, which will certainly benefit the quality of research.
Słowa kluczowe:
Polish-Russian war 1919-1920, Józef Piłsudski Institute in New York, sources, collections, documentsBibliografia
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), „Akcja na Dźwińsk” – dziennik bojowy Dowództwa Grupy gen. Śmigłego-Rydza. Akcja „Zima” (1919), sygn. 701/25/25. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), „Operacja zima” Mariana Henryka Serejskiego (1919-1920), sygn. 701/25/33. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), „Operacja zima” Mariana Henryka Serejskiego, korespondencja pomiędzy Wojskowym Biurem Historycznym a Ministerstwem Spraw Zagranicznych nt. publikacji materiałów w pracy (1938), sygn. 701/25/34. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), „Rok 1920” maszynopis tłumaczenia pracy J. Piłsudskiego na język francuski (1925), sygn. 701/1/76. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), „Rok 1920” maszynopis tłumaczenia pracy J. Piłsudskiego na język angielski (1925), sygn. 701/1/77. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), „Uwagi o cechach operacyjnych północno-wschodniego teatru wojennego w oświetleniu historycznym” opracowanie mjr sztab. gen. Bolesława Zawadzkiego (1920), sygn. 701/25/38. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), „Wojna polsko-bolszewicka”. Rozkazy operacyjne (władz przełożonych) (1919-1920), sygn. 701/25/32. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), „Wojna polsko-bolszewicka”. Rozkazy operacyjne (własne) (1919-1920), sygn. 701/25/31. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), „Wojna polsko-bolszewicka”. Szkice plany sytuacyjne rozmieszczenia wojsk, ordre de bataille w ugrupowaniu bojowym grupy gen. ppor. Śmigłego (1919-1920), sygn. 701/25/29. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), „Wojna polsko-bolszewicka”. Załączniki do wstępu plany sytuacyjne rozmieszczenia wojsk, plany koncentracji wojsk, raporty (1919-1920), sygn. 701/25/30. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), „Wyprawa grupy operacyjnej generała ppor. Rydza-Śmigłego w kierunku na Połock w okresie drugiej połowy października i pierwszej listopada roku 1919” /Zarządzenia Dowództwa i przebieg akcji/ (1919-1920), sygn. 701/25/39. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), „Zima” – akcja na Dźwińsk. „Podstawy i cele sojuszu polsko-łotewskiego z r. 1919-1920” Mariana Henryka Serejskiego (1938), sygn. 701/25/36. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), „Zima” – akcja na Dźwińsk. Dziennik bojowy dowództwa grupy gen. Śmigłego-Rydza pt. „Przedwstępne przy-gotowania do akcji na Dźwińsk raporty informacyjne, rozkazy informacyjne” (1920), sygn. 701/25/37. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), „Zima” – akcja na Dźwińsk. Łotysze korespondencja pomiędzy szefem Sztabu Generalnego i Ministrem Spraw Wojskowych, wywiad z gen. Rydzem-Śmigłym, oznaki armii łotewskiej, raporty, komunikaty informa-cyjne (1919-1922), sygn. 701/25/35. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Bitwa warszawska, 1920 artykuły m.in. Charlesa de Gaulle`a, wspomnienia o bitwie gen. Wł. Bortnowskiego; mapy sytuacyjne, wycinki prasowe (1953-1970), sygn. 701/25/19. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Bitwa warszawska, 1920 relacje gen. dyw. T. Piskora, wycinki prasowe (1936-1951), sygn. 701/25/20. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Dziennik Dowództwa Grupy Operacyjnej: Generała Majewskiego, Generała Śmigłego-Rydza, Generała Babiańskiego, Generała Zygadłowicza, Pułkownika bryg. Kopczyńskiego 1919), sygn. 701/25/40. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Fotografie oraz odpisy listów do gen. Szeptyckiego sporządzonych przez: Józefa Piłsudskiego, gen. St. Hallera, gen. J. Hallera i gen. W. Sikorskiego (1919-1929), sygn. 701/1/30. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Gabinet Ministra Spraw Wojskowych dekrety, referaty, sprawozdania, raporty (1920-1927), sygn. 701/1/58. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Gabinet Ministra Spraw Wojskowych raporty, odezwy, rozkazy, korespondencja, szkice, fragment sztandaru (1920-1936), sygn. 701/1/57. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Grupa I: Sprawy wojskowe (styczeń 1919 – wrzesień 1921), sygn. 701/2/3-13. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Grupa II B: Ukraina – Rosja – Litwa (styczeń 1919 – sierpień 1920), sygn. 701/2/15-26. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Grupa II: Rosja i wszystko co z niej powstało (sierpień-listopad 1920), sygn. 701/2/27-30. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Inwentarz inwentarzy (1918-1943), sygn. 701/119/8. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Inwentarz teczek rozmów hughesowych z 1919 i 1920 r. (1918-1939), sygn. 701/119/22. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Inwentarze akt byłych wojsk rosyjskich, powstania narodowego 1863/64, byłych wojsk bolszewickich, byłych wojsk ukraińskich (1918-1939), sygn. 701/119/18. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Inwentarze akt operacyjnych dowództw i władz naczelnych (1918-1939), sygn. 701/119/19. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Inwentarze akt operacyjnych wyższych dowództw i jednostek liniowych (1918-1939), sygn. 701/119/20. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Korespondencja T. Rozwadowskiego z Józefem Piłsudskim, gen. P. Henrysem i gen. M. Weygandem; dyrektywy operacyjne Naczelnego Dowództwa WP; depesze marszałka Ferdynanda Focha do gen. M. Weyganda i gen. P. Henrysa w Warszawie (1920-1921), sygn. 701/3/1. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Korespondencja, notatki, memoranda, rozkazy, wycinki prasowe dot. K. Sosnkowskiego, fotokopie rozkazów i skorowidzu rozkazów Naczelnego Wodza za rok 1944, artykuł. St. Babińskiego o K. Sosnkowskim z 1985 r. (1920-1944), sygn. 701/93/17. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Listy Marszałka Piłsudskiego: bpa J. Pelczara, gen. Rozwadowskiego, L. Wasilewskiego, J. Grabowskiego, Jeana Finota, B. Wieniawy-Długoszowskiego, J. Gralewskiego, A. Nissela, gen. S. Szeptyckiego z roku 1920, sygn. 701/1/33. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Listy Marszałka Piłsudskiego: W. Lutosławskiego, W. Baranowskiego, G. Dreszera-Orlicza, St. Gutowskiego, J. Paderewskiego, gen. Szeptyckiego, W. Krachelskiej. Kopia listu Marszałka do Masaryka z 1918 r., udostępniona przez P. Wandycza do K. Dłuskiego, sygn. 701/1/32. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Materiały do historii wojny 1918-1920 wycinki prasowe, tekst ustawy o nadaniu ziemi żołnierzom WP, instrukcje, regulaminy (1918-1920), sygn. 701/25/9. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Materiały do publikacji „Wyprawa kijowska 1920” (1920), sygn. 701/25/18. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Materiały dot. posiedzenia Najwyższej Rady Wojennej dn. 17 XII 1920 r.; organizacja najwyższych władz wojskowych (1920), sygn. 701/98/10. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Odpisy listów Józefa Piłsudskiego do gen. Szeptyckiego (1919-1920), sygn. 701/1/31. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Operacja warszawska, 1920. Manewr nad Wieprzą notatki, plany sytuacyjne rozlokowania wojsk, wycinki prasowe (1920), sygn. 701/25/22. Google Scholar
Opracowanie mjr Bolesława Waligóry "Bitwa nad Wisłą" (poszczególne części za okres 13-18 VIII 1920 r.), sygn. 701/25/41-54. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Raporty dla Dowództwa Grupy Operacyjnej gen. Rydza-Śmigłego (1920), sygn. 701/25/27. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Raporty dla Dowództwa Grupy Operacyjnej gen. Rydza-Śmigłego o zdobyciu Dźwińska (1920), sygn. 701/25/26. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Raporty Polskiej Misji Wojskowej w Paryżu; raporty z konferencji w Spa; dokumenty dot. państw bałtyckich, Gdańska, Litwy Środkowej, Ukrainy, Rosji "białej" i Sowieckiej, gen. St. Bułak-Bałachowicza; depesze z rokowań rozejmowych i pokojowych w Rydze (1920-1921), sygn. 701/3/22. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Rozkaz operacyjny numer 10 000 odnośnie bitwy warszawskiej z dnia 10 sierpnia 1920 pisany ręka generała Rozwadowskiego z podpisami wszystkich dowódców (1920), sygn. 701/3/4. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Rozkazy i odezwy (1914-1921), sygn. 701/1/39. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Rozkazy związane z wojną 1920 r; listy i wnioski operacyjne gen. J. Hallera; rozmowa J. Piłsudskiego z gen. T. Rozwadowskim; meldunki Dowództwa 3, 5 i 6 Armii; plany umocnień; stany zaopatrzenia; zarzuty gen. J. Stachiewicza wobec gen. M. Kukiela (1920-1921), sygn. 701/3/3. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Rozszerzenie operacji do linii krańcowej Drissa – jez. Osweja – dziennik bojowy Dowództwa Grupy gen. Śmigłego-Rydza (1920), sygn. 701/25/28. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Różne (1919-1921), sygn. 701/2/84-86; 701/2/88-90; 701/2/96-102. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Schemat podziału zawartości Archiwum Wojskowego (1918-1943), sygn. 701/119/7. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Skorowidz do inwentarza akt operacyjnych wyższych dowództw i jednostek liniowych (1918-1939), sygn. 701/119/21. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Szkice do bitwy warszawskiej, 1920 wycinki prasowe, maszynopis odpowiedzi na artykuł M. Kyci pt. Gen. Rozwadowski; dokument podróży z 1920 r. (1920-1972), sygn. 701/25/21. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Świadczenia rzeczowe wojenne (1919-1920), sygn. 701/25/10. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Świadczenia rzeczowe wojenne: zestawienia obowiązujących norm prawnych (1919-1920), sygn. 701/25/13. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Świadczenia rzeczowe wojenne; sprawozdania komisji wojskowych (1919-1920), sygn. 701/25/14. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Świadczenia rzeczowe wojenne; sprawozdania komisji wojskowych; tekst Ustawy o świadczeniach wojennych (1919-1920), sygn. 701/25/11. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Świadczenia rzeczowe wojenne; sprawozdania komisji wojskowych; tekst Ustawy o świadczeniach wojennych (1919-1920), sygn. 701/25/12. Google Scholar
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (AIJP), Wyjątek ze wspomnień wojennych 1920 r. kpt. T. Sariusza-Bielskiego (1920), sygn. 701/25/24. Google Scholar
MICGIEL, J. (1993), Geneza Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku W: Niepodległość, XLVI, 61-72. Google Scholar
CISEK, J. (1997), Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce i jego zbiory. Warszawa. Google Scholar
OSTANEK, A.A. (2013), VI Lwowski Okręg Korpusu w dziejach wojskowości polskiej w latach 1921-1939. Warszawa. Google Scholar
NOWIK, G. (2004), Zanim złamano „Enigmę”. Polski radiowywiad podczas wojny z bolszewicką Rosją 1918-1920. Warszawa. Google Scholar
NOWIK G. (2010), Zanim złamano „Enigmę” rozszyfrowano rewolucję. Polski radiowywiad podczas wojny z bolszewicką Rosją 1918-1920. Warszawa. Google Scholar
WALIGÓRA, B. (1934), Bój na przedmościu Warszawy w sierpniu 1920 r. Studia taktyczne z historii wojny pol-skiej 1918-1921. Warszawa. Google Scholar
WYSZCZELSKI, L. (2010), Wojna polsko-rosyjska 1919-1920. T. 1-2. Warszawa. Google Scholar
Tydzień Polski (1973), Dodatek do Nowego Dziennika, nr 116, 12/13 V. Google Scholar
Biuletyn Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (1993), lipiec. Google Scholar
Biuletyn Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (1999-2001), kwiecień-czerwiec. Google Scholar
https://www.pilsudski.org.uk/pl/aktualnosci.php?news=91&wid=15 (dostęp: 5 VIII 2020). Google Scholar
https://www.pilsudski.org/pl/o-nas/misja-i-dzialalnosc (dostęp: 5 VIII 2020). Google Scholar
https://www.pism.co.uk/archiwum.htm (dostęp: 5 VIII 2020). Google Scholar
Military University of Technology in Warsaw
