Realizacja polityki finansowej na rzecz zdrowia poprzez podatek od napojów słodzonych (opłatę od środków spożywczych) w Polsce
Abstrakt
Z dniem 1 stycznia 2021 r. w wyniku nowelizacji ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym, wzorem kilkudziesięciu innych państw, wprowadzono w Polsce opłatę od środków spożywczych, która de facto składa się z podatku od napojów słodzonych oraz z podatku od napojów zawierających taurynę i kofeinę. W uzasadnieniu do ustawy wprowadzającej nową daninę publiczną wskazano, że „zasadniczym celem projektu ustawy jest wykorzystanie polityki fiskalnej jako narzędzia służącego promocji prozdrowotnych wyborów konsumentów.” W nawiązaniu do powyższego, za cel artykułu przyjęto ustalenie celów, jakie powinien realizować podatek od napojów słodzonych, tak by był instrumentem prawidłowej polityki finansowej na rzecz zdrowia. Jako metody badawcze wykorzystano analizę treści i metodę dogmatyczną. We wnioskach stwierdzono, że podatek od napojów słodzonych powinien realizować dwa komplementarne cele, tj. cel motywujący do zmiany szkodliwych zachowań (spożywania napojów słodzonych) oraz cel fiskalny polegający na gromadzeniu środków publicznych przeznaczanych w szczególności na zwalczanie otyłości i chorób nią wywołanych.
Słowa kluczowe:
prawo finansowe, opłata cukrowa, podatek cukrowy, uzależnienie od cukru, zasada powszechności, Narodowy Fundusz ZdrowiaBibliografia
Bank Światowy, Taxes on sugar sweetened beverages: international evidence and experiences. Health, nutrition, and population, Washington 2020, URL: https://thedocs.worldbank.org/en/doc/d9612c480991c5408edca33d54e2028a-0390062021/original/World-Bank-2020-SSB-Taxes-Evidence-and-Experiences.pdf Google Scholar
Bleich S.N., Vercammen K. A., The Negative Impact of Sugar-Sweetened Beverages on Children´s Health: an Update of the Literature, „BMC Obesity” 2018, nr 5. Google Scholar
Bogucki S., Koncepcja zwrotu opłaty od środków spożywczych – podatku cukrowego, [w:] Księga Zjazdu Katedr i Zakładów Prawa Finansowego i Prawa Podatkowego „Misja prawa finansowego - wyzwania współczesności”, E. Feret, P. Majka (red.), Rzeszów 2023. Google Scholar
Bray G.A., History of obesity, [w:] G. Williams, G. Frühbeck (red.), Obesity: Science to Practice, Chichester 2009. Google Scholar
Brownell K. D., Farley T., Willett W., The Public Health and Economic Benefits of Taxing Sugar-Sweetened Beverages, „The New England Journal of Medicine” 2009, nr 16, URL: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3140416/pdf/nihms308288.pdf Google Scholar
Brzeziński B., Opodatkowanie niepożądanej społecznie konsumpcji. Wprowadzenie do tematyki, „Kwartalnik Prawa Podatkowego” 2021, nr 1, URL: https://czasopisma.uni.lodz.pl/tax/article/view/12157/11772 Google Scholar
Budziarek M., Pojęcie podatku. Elementy konstrukcyjne podatku. Źródła prawa podatkowego, [w:] Prawo podatkowe. Podręcznik dla Podyplomowego Studium Prawa Podatkowego, M. Sęk (red.), t. 1, Łódź 2014. Google Scholar
Chazelas E., Srour B., Desmetz E., Kesse-Guyot E., Julia C., Deschamps V., Druesne-Pecollo N., Galan P., Hercberg S., Latino-Martel P., Deschasaux M., Touvier M., Sugary Drink Consumption and Risk of Cancer: Results from NutriNet-Santé Prospective Cohort, „British Medical Journal” 2019, nr 365, URL: https://www.bmj.com/content/bmj/366/bmj.l2408.full.pdf Google Scholar
DiNicolantonio J.J., O’Keefe J.H., Wilson W.L., Sugar addiction: is it real? A narrative review, „British Journal of Sports Medicine” 2018, nr 14, URL: https://bjsm.bmj.com/content/52/14/910.long Google Scholar
Drozdowski E., Podatek cukrowy, czyli o zasadzie prawidłowej legislacji i prawdopodobnym braku konsekwencji jej naruszenia, „Przegląd Podatkowy” 2021, nr 8. Google Scholar
Fung T.T., Malik V., Rexrode K. M., Manson J.E., Willett W.C., Hu F.B., Sweetened Beverage Consumption and Risk of Coronary Heart Disease in Women, „The American Journal of Clinical Nutrition” 2009, nr 4, URL: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2667454/pdf/ajcn8941037.pdf Google Scholar
Goiana-da-Silva F., Cruz-E-Silva D., Bartlett O., Vasconcelos J., Morais Nunes A., Ashrafian H., Miraldo M., Machado M.D.C., Araújo F., Darzi A., The Ethics of Taxing Sugar-Sweetened Beverages to Improve Public Health, „Frontiers in public health” 2020, nr 8, URL: https://www.frontiersin.org/journals/public-health/articles/10.3389/fpubh.2020.00110/full Google Scholar
Hasło Akcyza, [w:] Wielka encyklopedia prawa, t. 11: Prawo finansowe, Warszawa 2017. Google Scholar
Imamura F., O’Connor L., Ye Z., Mursu J., Hayashino Y., Bhupathiraju S. N., Forouhi N.G., Consumption of Sugar Sweetened Beverages, Artificially Sweetened Beverages, and Fruit Juice and Incidence of Type 2 Diabetes: Systematic Review, Meta-analysis, and Estimation of Population Attributable Fraction, „British Medical Journal” 2015, nr 351, URL: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4510779/ Google Scholar
Kosikowski C., Finanse publiczne i prawo finansowe, Warszawa 2001. Google Scholar
Kuca G., Zawadzka-Pąk U.K., Istota, funkcje i naruszenia budżetowej zasady powszechności, „Państwo i Prawo” 2024, nr 5. Google Scholar
Liu F., Sin Taxes: Have Governments Gone Too Far in Their Efforts to Monetize Morality, „Boston College Law Review” 2018, nr 2, URL: https://lira.bc.edu/work/sc/a569e845-75f0-44f6-a955-79daf03b5743 Google Scholar
Ludwig D.S., Peterson K.E., Relation between consumption of sugar-sweetened drinks and childhood obesity: A prospective observational analysis, „Lancet” 2001, nr 357, URL: https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(00)04041-1/abstract Google Scholar
Namieciński B., Opłata od środków spożywczych i jej rola w trosce o zdrowie społeczeństwa, „Zeszyty Prawnicze UAM” 2021, nr 11, URL: https://pressto.amu.edu.pl/index.php/zpuam/article/view/36096/30936 Google Scholar
Nowak I., Podatki nazywane opłatami w imię maksymalizacji dochodów budżetowych – zarys problematyki, „Kwartalnik Prawa Podatkowego” 2022, nr 2, URL: https://czasopisma.uni.lodz.pl/tax/article/view/13435/13014 Google Scholar
Perkins R.H., Salience and Sin: Designing Taxes in the New Sin Era, „Brigham Young University Law Review” 2014, nr 1, URL: https://core.ac.uk/download/pdf/217065568.pdf Google Scholar
Radziewicz P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. II, P. Tuleja (red.), Warszawa 2023, art. 97. Google Scholar
Ruśkowski E., Finanse publiczne i prawo finansowe. Instrumenty prawnofinansowe i warunki ich stosowania, Białystok, 2018. Google Scholar
Ruśkowski E., Publiczna polityka finansowa, [w:] Finanse publiczne i prawo finansowe, C. Kosikowski, E. Ruśkowski (red.), Warszawa 2006. Google Scholar
Smith A., An inquiry into the nature and causes of the wealth of nations, Pensylvania 2005. Google Scholar
Światowa Organizacja Zdrowia, WHO manual on sugar-sweetened beverage taxation policies to promote healthy diets, Genève 2022, URL: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/365285/9789240056299-eng.pdf?sequence=1 Google Scholar
Thow A.M., Jan S., Leederc S., Swinburnd B., The effect of fiscal policy on diet, obesity and chronic disease: a systematic review, „Bulletin of World Health Organization” 2010, URL: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2908970/pdf/BLT.09.070987.pdf Google Scholar
Trumbo P. R., Rivers C. R., Systematic Review of the Evidence for an Association between Sugar-Sweetened Beverage Consumption and Risk of Obesity, „Nutrition Reviews” 2014, nr 72. Google Scholar
Zawadzka-Pąk U.K., Cele prawa finansów publicznych a aksjologiczna analiza prawa – założenia oraz propozycja ujęcia badawczego, „Krytyka Prawa. Niezależne Studia nad Prawem” 2024 nr 1, URL: https://repozytorium.kozminski.edu.pl/pub/7333 Google Scholar
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
