Generał Slobodan Praljak – chorwacki zbrodniarz intelektualista (studium przypadku)
Abstrakt
W artykule została opisana postać chorwackiego generała (studium przypadku) zbrodniarza intelektualisty, który legitymował się trzema fakultetami (ukończył inżynierię elektryczną na Wydziale Elektroniki i Informatyki w Zagrzebiu, filozofię i socjologię na Wydziale Filozofii w Zagrzebiu oraz Akademię Teatralną, Filmową i Telewizyjną (obecnie Akademia Sztuki Dramatycznej) w Zagrzebiu. S. Praljak w latach 70. i 80. XX w. był dyrektorem teatralnym w Zagrzebiu, Osijeku i Mostarze. Tekst składa się z trzech zasadniczych części oraz zawiera wprowadzenie i zakończenie. Pierwsza, zajmuje opis działalności (modus operandi) Slobodana Praljaka. Druga określa postać i zbrodniczą działalność samego generała S. Praljaka - przywódcy bośniackich Chorwatów w Republice Herceg-Bośni (Hrvatska Republika Herceg-Bosna) w latach 1991 – 1994. Trzecia zaś opisuje reakcje chorwackiego społeczeństwa na wyrok haskiego Trybunału (ICTY) wobec Slobodana Praljaka. Celem artykułu jest ukazanie czytelnikowi postaci i działalności polityczno-militarnej chorwackiego generała Slobodana Praljaka, przywódcy bośniackich Chorwatów podczas ostatniej wojny domowej na terytorium byłej Jugosławii (konkretnie Bośni i Hercegowiny), który dopuścił się sprawstwa kierowniczego dokonując zbrodni wojennych w opisywanym regionie. Na podstawie zgromadzonego i zweryfikowanego materiału badawczego wyprowadzono następujące wnioski: S. Praljak uprawiał tradycyjny model przywództwa oparty o siłę twardego autorytetu z wyraźnie dyktatorskim zabarwieniem. Jednocześnie, generał preferował chorwacką ideologię narodową nasyconą nacjonalizmem, ksenofobią i chęcią dominacji nad pozostałymi narodami i grupami etnicznymi zamieszkującymi Bośnię i Hercegowinę. Generał J. Praljak, tak jak ostentacyjnie pokazywał przywiązanie do narodowych chorwackich tradycji tak jednocześnie wyraźnie okazywał pogardę i brak szacunku wobec jakichkolwiek przeciwników. Ponadto podobnie jak inni zbrodniarze wojenni reprezentował wysoki poziomem egoizmu i narcyzmu oraz widoczną charyzmę i bezwzględne przekonanie do wyznawanej ideologii. Jednocześnie, tego rodzaju poglądy wyznaje znaczna część chorwackiego społeczeństwa powielając wojenne narracje związane z ostatnimi konfliktami zbrojnymi. Chorwacka opinia publiczna pozytywnie ocenia, usankcjonowanych prawem i potwierdzonych ostatecznym wyrokiem skazującym, autentycznych zbrodniarzy wojennych, ponieważ jest ich lustrzanym odbiciem. Ponadto chorwacki naród nie zmierzył się jeszcze ze zbrodniami chorwackich nazistów z okresu II wojny światowej. Konkludując obraz Slobodana Praljaka w chorwackim społeczeństwie jest wyjątkowo pozytywny, rodacy uważają go za bohatera narodowego, wojennego patriotę i obrońcę chorwackiej racji stanu. Natomiast, Generał intelektualista przeszedł do chorwackiej, ale i europejskiej historii międzynarodowego prawa karnego, ponieważ w bardzo spektakularny i iście teatralny sposób, zakończył życie wypijając fiolkę z trucizną podczas rozprawy sądowej w sprawie osądzenia jego zbrodni w haskim Trybunale (ICTY).
Słowa kluczowe:
międzynarodowe prawo karne, studium przypadku, zbrodnie wojenne, bohater narodowy, zbrodniarz wojenny, ICTY, Chorwacja, Herceg-Bośnia, Boszniacy, Slobodan Praljak, politykaBibliografia
Bougarel X., Od „Muslimana” do „Bošnjaka”. Pitanje nacionalnog imena bosanskih muslimana, Rasprave o nacionalnom identitetu Bošnjaka: Zbornik radova. Institut za istoriju, Sarajevo 2009. Google Scholar
Cieślak W., „Kierowanie wykonaniem czynu zabronionego” jako istota sprawstwa kierowniczego, „Państwo i Prawo” 1992, nr 7. Google Scholar
Czyżak M., Sprawstwo polecające w zorganizowanej strukturze przestępczej, „Prokuratura i Prawo” 2004, nr 6. Google Scholar
Filar M., Postacie zjawiskowe przestępstwa w projektach nowego polskiego kodeksu karnego lat 1980–1990, „Przegląd Prawa Karnego” 1992, nr 6. Google Scholar
Hebda W., Serbsko-chorwackie stosunki polityczne na przełomie XX i XXI wieku, Oficyna Wydawnicza Aspra, Warszawa 2018. Hola B., Sentencing of international crimes at the ICTY and ICTR. Consistency of sentencing case law, „Amsterdam Law Review Forum” 2012, vol. 4, nr 4. Google Scholar
Klepner M., Sprawstwo polecające, „Prokuratura i Prawo” 2002, nr 1. Google Scholar
Lovrenović I., Jergović M., Bosna i Hercegovina. Budućnost nedovršenog rata, Znanje d.o.o., Zagreb 2010. Google Scholar
Markešić L., O izlazima iz bespuća hrvatske politike u Bosni i Hercegovini, Sarajevo 2012. Pehar J. (red.), Hrvatska enciklopedija Bosne i Hercegovine, t. 2, Hrvatski leksikografski institute Bosne i Hercegovine, Mostar 2015. Google Scholar
Redo S., Commentary on the Judgment of the International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia (ICTY) of 29 November 2017 (Case No. IT-04-74-T), Judgment of the International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia Google Scholar
Prosecution of Persons Responsible for Serious Violations of International, Humanitarian Law Committed in the Territory of the Former Yugoslavia since 1991, „Białostockie Studia Prawnicze” 2018, vol. 23, nr 3. Google Scholar
Rudman G., Backtracking to reformulate: establishing the Bosnian Federation, „International Negotiation” 1996, vol. 1 (3) Google Scholar
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
