The right to complain about mistreatment during criminal interviews and interrogations: Lithuanian, Polish, and Serbian law and practice
Anželika Banevičienė
Mykolas Romeris Universityhttps://orcid.org/0000-0002-2855-6890
Zvonimir Ivanović
University of Criminal Investigation and Police Studies, Serbiahttps://orcid.org/0000-0002-1101-6169
Denis Solodov
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWMhttps://orcid.org/0000-0003-2884-9420
Abstrakt
Opracowane pod auspicjami ONZ Zasady skutecznego przeprowadzania przesłuchań i wywiadów na potrzeby śledztw z 2021 r., znane również jako Zasady Mendeza, promują alternatywne podejście do przesłuchań i ogólnie, wywiadów przeprowadzanych przez funkcjonariuszy publicznych. Zasady Mendeza podkreślają konieczność unikania stosowania przymusu, manipulacji psychologicznej oraz wszelkich innych form traktowania, które nie są zgodne z powszechnie uznawanymi prawami człowieka i gwarancjami procesowymi. Badania pokazują, że stosowanie przymusu lub manipulacji podczas przesłuchań w postępowaniu karnym może prowadzić do fałszywego przyznania się do winy, podważa wiarygodność ustaleń faktycznych i w konsekwencji może prowadzić do pomyłek wymiaru sprawiedliwości. Zasada 5 odnosi się do odpowiedzialności instytucjonalnej jako zabezpieczenia przed stosowaniem niewłaściwych metod przesłuchania, takich jak przymusowe, manipulacyjne lub skierowane na uzyskanie przyznania się do winy taktyki. Zasada ta podkreśla znaczenie przejrzystych, poufnych i skutecznych mechanizmów składania i rozpatrywania skarg na złe traktowanie podczas przesłuchania. Autorzy analizują procedury rozpatrywania skarg funkcjonujące w postępowaniu karnym Litwy, Serbii i Polski i dotyczące nadużyć podczas przesłuchań osób pełnoletnich. Celem artykułu jest ocena, na ile skuteczne są istniejące mechanizmy prawne oraz na ile są one zgodne z wymogami i standardami Zasad Mendeza. Porównując procedury rozpatrywania skarg w tych trzech krajach, autorzy identyfikują zarówno cechy wspólne, jak i rozbieżności, proponują zmiany, które mają wzmocnić odpowiedzialność instytucjonalną w poszczególnych krajach oraz dostosować mechanizm rozpatrzenia skarg do wymogów zawartych w Zasadach Mendeza.
Słowa kluczowe:
postępowanie karne, zasady skutecznego przeprowadzania przesłuchań Mendeza, złe traktowanie, skarga, odpowiedzialność instytucjonalna, analiza prawnoporównawczaBibliografia
Banevičienė A., Ivanović Z., Solodov D., Right to complain about mistreatment in crimi-nal interviews and interrogations following international and EU law and the Mendez Principles. Studia Prawnoustrojowe, 65, 2024, p.7-26. Google Scholar
Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich. Krajowy Mechanism Prewencji. Raport Krajowe-go Mechanizmu Prewencji Tortur z wizytacji Pomieszczenia dla Osób Zatrzymanych lub dopro-wadzonych w celu wytrzeźwienia Komendy Powiatowej Policji w Rawiczu. Available online at https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2024-05/Raport%20-%20KPP%20Pabianice%202023.pdf (Accessed on 03.10.2024). Google Scholar
Council of Europe anti-torture Committee report on its 2023 ad hoc visit to Serbia. Avail-able online at https://www.coe.int/en/web/cpt/-/council-of-europe-anti-torture-committee-cpt-publishes-report-on-its-2023-ad-hoc-visit-to-serbia (Accessed on 03.10.2024). Google Scholar
Czarnecki P., Kluczewska A., Ochrona procesowa i pozaprocesowa sygnalisty w postę-powaniuj karnym [in:] B. Baran, M. Ożóg (eds), Ochrona sygnalistów. Regulacje dotyczące osób zgłaszających niepawidłowości. Zagadnienia prawne, Warszawa 2021, p. 65-78. Google Scholar
Gurgul J., Jeszcze o dowodzie z zeznań i wyjaśnień nietrzeźwego, Prokuratura i Prawo, 2018, nr 11, s. 94-122; R. Koper, Problem dopuszczalności stosowania podstępu wobec świadka w procesie karnym, Prokuratura i Prawo, 2018, nr 7-8, p. 24-47. Google Scholar
Karaźniewicz J., Instytucja sygnalizacji w polskim procesie karnym, Toruń, 2015. Google Scholar
Principles on Effective Interviewing for Investigations and Information Gathering, May 2021. Available online at www.interviewingprinciples.com (Accessed on 03.10.2024). Google Scholar
Print No 2615. Government proposed draft law to amend the legal act - Code of Civil Procedure and certain other acts of 19 September 2022. Available online at https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp?nr=2615 (Accessed on 03.10.2024). Google Scholar
University of Criminal Investigation and Police Studies, Serbia
https://orcid.org/0000-0002-1101-6169
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
