Wpływ formy dokonywania czynności procesowych i przebiegu postępowania karnego na ryzyko wtórnej wiktymizacji wśród małoletnich pokrzywdzonych – wybrane wyniki badań aktowych
Abstrakt
Artykuł przedstawia wybrane aspekty badań zrealizowanych w ramach projektu badawczego pt. „Wpływ formy przeprowadzenia czynności procesowych oraz przebiegu postępowania karnego na ryzyko wystąpienia wtórnej wiktymizacji u małoletnich pokrzywdzonych – badania aktowe”. Badanie zostało przeprowadzone w sądach rejonowych oraz okręgowych znajdujących się w 5 apelacjach sądowych – gdańskiej, białostockiej, warszawskiej, wrocławskiej i poznańskiej. Łącznie analizie zostało poddanych 197 spraw prawomocnie zakończonych, dotyczących przestępstw stypizowanych w art. 197 § 3 pkt 2 i 3, art. 200 oraz art. 200a Kodeksu karnego. Z jednej strony celem artykuł jest przedstawienie wybranych danych zebranych podczas prowadzenia badań dotyczących m.in. organów przyjmujących zgłoszenie, podmiotów składających zawiadomienie, zastosowanego trybu przesłuchania małoletnich pokrzywdzonych, momentu przesłuchania małoletnich pokrzywdzonych, czy liczby przeprowadzonych w poszczególnych sprawach przesłuchań. Z drugiej zaś strony - wskazanie i omówienie w kontekście przeprowadzonych badań psychologicznych aspektów wpływu zaangażowania małoletniego pokrzywdzonego w czynności procesowe na ryzyko wystąpienia wtórnej wiktymizacji oraz wystąpienia bądź zaostrzenia objawów przeżytej traumy, jaką było doświadczenie wykorzystania seksualnego. Przedstawione w artykule dane pokazują, jak istotne dla ryzyka wtórnej wiktymizacji oraz wystąpienia bądź zaostrzenia objawów traumy mają zachowania osób, które są wokół dziecka i winny podejmować działania na rzecz jego ochrony, dbając o to, by przebieg procedury karnej był dopasowany do indywidualnych potrzeb dziecka. Efektywne wykorzystanie instytucji wprowadzonych do porządku prawnego z myślą o ochronie małoletnich wymaga bowiem dbałości o właściwą sekwencję czynności procesowych, rozważne rozplanowanie i realizację tych w czynności w czasie, a nade wszystko zaangażowania i należycie ukształtowanych kompetencji osób systemowo zaangażowanych w analizowany obszar postępowania karnego.
Słowa kluczowe:
prawo karne, badania aktowe, małoletni pokrzywdzony, przesłuchanie małoletniego pokrzywdzonego, wtórna wiktymizacja, wykorzystanie seksualneBibliografia
Beisert M., Kazirodztwo. Rodzice w roli sprawców, Wyd. Nauk. Scholar, Warszawa 2004. Google Scholar
Beisert M., Masturbacja dziecięca. Od diagnozy do interwencji, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2022. Google Scholar
Bieńkowska E., Zjawisko wiktymizacji wtórnej: pojęcie, przyczyny, przeciwdziałanie (na przykładzie niektórych polskich regulacji karnych), „Archiwum Kryminologii” 2007–2008, t. XXIX–XXX. Google Scholar
Brojek M., Uwagi i postulaty dotyczące taktyki przesłuchania w charakterze świadka osoby nieletniej, „Prokuratura i Prawo” 1998. Google Scholar
Budzyńska A., Jak przesłuchiwać dziecko. Poradnik dla profesjonalistów uczestniczących w przesłuchaniu dziecka, Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, Warszawa 2007. Google Scholar
Budzyńska A., Przesłuchanie małoletniego świadka w postępowaniu karnym. Poradnik dla profesjonalistów, Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, Warszawa 2018. Google Scholar
Czub M., Zrozumieć dziecko wykorzystywane seksualnie, Gdańskie Wyd. Psychologiczne, Sopot 2015. Google Scholar
Goetz M., Wtórna wiktymizacja, https://www.niebieskalinia.pl/pismo/wydania/dostepne-artykuly/5093-wtorna-wiktymizacja Google Scholar
Gutekunst W., Taktyka przesłuchania nieletnich, „Problemy Kryminalistyczne” 1964, nr 47. Google Scholar
Haugaard J., Reppucci N., The sexual abuse of children: a comprehensive guide to current knowledge and intervention strategies, Jossey-Bass, San Francisco–London 1988. Google Scholar
Hershkowitz I., Lanes O., Lamb M.E., Analiza ujawnień wykorzystywania seksualnego przez dzieci na podstawie rozmów z domniemanymi ofiarami i ich rodzicami, „Dziecko Krzywdzone. Teoria – badania – praktyka” 2009, nr 4(29). Google Scholar
Katana K., Masłowska P., Dzieci wobec procedur prawnych, [w:] M. Sajkowska, R. Szredzińska (red.), Dzieci się liczą. 2022. Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce, Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, Warszawa 2022. Google Scholar
Kostuj E., Wpływ przerwy czasowej na zeznania dzieci w wieku od 6 do 14 lat, „Studia Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Penitencjarne” 1977, t. 7. Google Scholar
Makaruk K., Drabarek K., Popyk A., Wójcik S., Diagnoza przemocy wobec dzieci w Polsce 2023, Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, Warszawa 2023. Google Scholar
Makaruk K., Włodarczyk J., Praktyka przesłuchiwania dzieci w Polsce, https://fdds.pl/_Resources/Persistent/2/2/e/1/22e15fbd0fa749413bece58d3874687ac2a56a56/Raport-Praktyka-przesluchiwania-dzieci-w-Polsce.pdf Google Scholar
Mierzwińska-Lorencka J., Karnoprawna ochrona dziecka przed wykorzystaniem seksualnym, Wolters Kluwer, Warszawa 2012. Google Scholar
Orth U., Secondary victimization of crime victims by criminal proceedings, „Social Justice Research” 2002, vol. 15, nr 4. Google Scholar
Pearce J.W., Peezzot-Pearce T.D., Psychotherapy of abused and neglected children, Guilford, New York 1997. Google Scholar
Trocha O., Praktyka przesłuchiwania dzieci w Polsce. Raport z badań aktowych, „Dziecko Krzywdzone. Teoria – badania – praktyka” 2011, nr 2(35). Google Scholar
Trocha O., Horna-Cieślak M., Masłowska P., Metodyka reprezentacji małoletniego pokrzywdzonego w sprawach przestępstw seksualnych, Wolters Kluwer, Warszawa 2024. Google Scholar
Wielec M., Horna-Cieślak M., Masłowska P., Przesłuchanie małoletniego pokrzywdzonego po nowelizacji Kodeksu postępowania karnego wprowadzonej ustawą z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz ustawy Kodeks postępowania karnego – wyniki badań aktowych, „Prawo w Działaniu” 2019, nr 39. Google Scholar
Zmarzlik J., Pawlak–Jordan B., Pomoc psychologiczna dzieciom wykorzystywanym seksualnie, [w:] M. Sajkowska (red.), Dziecko wykorzystywane seksualnie. Diagnoza, interwencja, pomoc psychologiczne, Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, Warszawa 2010. Google Scholar
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
