Aksjologia praw dostępu i ponownego wykorzystywania informacji publicznej a praktyka ich wykonywania
Abstrakt
Człowiek – wspólnota – społeczeństwo, wokół ich interesów ogniskują się wartości wyrażone w materialnym prawie administracyjnym, a w szczególności w prawach informacyjnych. Dostęp do informacji publicznej wiąże się z wartościami takimi jak jawność działania organów władzy publicznej i partycypacja społeczna. Jest też indywidualnym narzędziem kontroli administracji przez jednostkę. Z kolei prawo do ponownego wykorzystywania informacji ma charakter użytkowy i gospodarczy. Obok wartości związanych z wolnością działalności gospodarczej, rozwojem gospodarczym i wzrostem konkurencyjności, realizuje wartości takie jak dostęp do dóbr kultury czy dostęp do wiedzy. Wartości te wyznaczają cele, jakim służą oba powyższe prawa informacyjne.
Celem artykułu jest analiza orzecznictwa obrazującego praktykę wykonywania prawa dostępu i ponownego wykorzystywania informacji publicznej przez obywateli z perspektywy wyrażanych przez nie wartości. Przedstawiono przykłady wykonywania tych praw w sposób niezgodny z ich celami, jak i działania administracji sprzeczne z aksjologią regulacji, z próbą ich kwalifikacji i określeniem konsekwencji. Sformułowano uwagi w zakresie aksjologicznych uwarunkowań realizacji praw dostępu i ponownego wykorzystywania informacji publicznej. Badania przeprowadzono metodą analizy dogmatyczno-prawnej, z wykorzystaniem orzecznictwa polskich sądów administracyjnych.
Głównym celem i wartością praw informacyjnych jest jawność działania organów władzy publicznej. Dlatego obowiązek państwa do ujawniania informacji dotyczy wyłącznie informacji prawdziwych i potwierdzonych. Organy administracji nie mogą tworzyć faktów, ale muszą informować o faktach ze sfery swej działalności. Standardy dostępu i ponownego wykorzystywania informacji publicznej muszą uwzględniać wymogi dobrej administracji. Po stronie podmiotów uprawnionych jest wykonywanie praw informacyjnych zgodnie z ich celami. Niedopuszczalne jest realizowanie prywatnych interesów poprzez dostępowe prawo polityczne, podobnie jak wykonywanie użytkowego prawa ponownego wykorzystywania w celach pozyskiwania informacji niepublicznych.
Słowa kluczowe:
aksjologia prawa do informacji, informacja publiczna, informacja sektora publicznego, dostęp do informacji publicznej, ponowne wykorzystywanie, nadużycie prawaBibliografia
Banaszak B., Bernaczyk M., Konsultacje społeczne i prawo do informacji o procesie prawotwórczym na tle Konstytucji RP oraz postulatu „otwartego rządu”, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2012, nr 4. Google Scholar
Bernaczyk M., „Dokument wewnętrzny” jako ograniczenie konstytucyjnego prawa do informacji. Rozstrzyganie kolizji w teorii i praktyce prawa, C.H. Beck, Warszawa 2017. Google Scholar
Bidziński M., Chmaj M., Szustakiewicz P., Ustawa o dostępie do informacji publicznej. Komentarz, 2023, Legalis. Google Scholar
Chmielarz-Grochal A., Wyrok ETPC z dnia 21 marca 2024 r. w sprawie Sieć Obywatelska Watchdog Polska przeciwko Polsce (skarga nr 10103/20), „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2024, nr 5. Google Scholar
Chochowski K., Pojęcie i istota aksjologii, [w:] J. Zimmermann (red.), Aksjologia prawa administracyjnego, t. 1, Wolters Kluwer, Warszawa 2017. Google Scholar
Fischer B., Czy reforma europejskiego prawa ochrony danych osobowych pomoże w rozstrzyganiu kolizji tego prawa z prawem do informacji?, [w:] M. Maciejewski (red.), Prawo do informacji publicznej. Efektywność regulacji i perspektywy jej rozwoju, Biuro RPO, Warszawa 2014. Google Scholar
Fischer B., Piskorz-Ryń A., Sakowska-Baryła M., Wyporska-Frankiewicz J., Ustawa o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2022. Google Scholar
Giełda M., Partycypacja jako wartość administracji publicznej, [w:] J. Zimmermann (red.), Wartości w prawie administracyjnym, Wolters Kluwer, Warszawa 2015. Google Scholar
Górzyńska T., Prawo do informacji i zasada jawności administracyjnej. Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego, Zakamycze, Kraków 1999. Google Scholar
Jaśkowska M., Nadużycie publicznego prawa podmiotowego jako przesłanka ograniczenia dostępu do sądu w sprawach z zakresu informacji publicznej, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2018, nr 1. Google Scholar
Jaśkowska M., „O pojęciu informacji publicznej raz jeszcze”, „Zeszyty Prawnicze” 2020, nr 3. Google Scholar
Koellner T., Prawo autorskie a dostęp do informacji publicznej, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2012, z. 3. Google Scholar
Kowalski M., Nadużycie prawa do informacji publicznej, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2016, nr 2. Google Scholar
Maciejewski M., Relacja prawa ponownego wykorzystywania informacji publicznej i praw własności intelektualnej, [w:] M. Maciejewski (red.), Prawo do informacji publicznej. Efektywność regulacji i perspektywy jej rozwoju, Biuro RPO, Warszawa 2014. Google Scholar
Mituś A., Wartości-cele realizowane przez prawo administracyjne, [w:] J. Zimmermann (red.), Aksjologia prawa administracyjnego, t. 1, Wolters Kluwer, Warszawa 2017. Google Scholar
Piskorz-Ryń A., Geneza, podstawy prawne i cele ponownego wykorzystywania, [w:] E. Badura i in., Ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego, Kancelaria Sejmu RP, Warszawa 2016. Google Scholar
Piskorz-Ryń A., Jawność działania administracji publicznej z perspektywy „otwartego rządu”, [w:] I. Lipowicz (red.), Władza-obywatele-informacja. Ku nowemu porządkowi prawnemu. Księga pamiątkowa ku czci profesor Teresy Górzyńskiej, C.H. Beck/INP PAN, Warszawa 2014. Google Scholar
Piskorz-Ryń A., Jawność życia publicznego jako atrybut współczesnej administracji publicznej i prawa administracyjnego, „Zeszyty Prawnicze” 2020, nr 4. Google Scholar
Piskorz-Ryń A., Nadużywanie prawa do informacji publicznej – uwagi de lege lata i de lege ferenda, „Kontrola Państwowa” 2008, nr 6. Google Scholar
Piskorz-Ryń A., O nadużyciu prawa dostępu do informacji publicznej, [w:] M. Błachucki, G. Sibiga (red.), 20 lat ustawy o dostępie do informacji publicznej. Podsumowanie i perspektywy ustawowej regulacji prawa do informacji publicznej, INP PAN, Warszawa 2022. Google Scholar
Piskorz-Ryń A., Ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego. Zagadnienia administracyjnoprawne, Wolters Kluwer, Warszawa 2018. Google Scholar
Płusa A., Aksjologia norm konstytuujących dostęp do informacji publicznej, „Veritas Iuris” 2022, nr 2. Google Scholar
Rudzki M., Pojęcie nadużycia prawa do informacji publicznej, [w:] G. Szpor (red.), Jawność i jej ograniczenia. t. 5: Dostęp i wykorzystywanie, C.H. Beck, Warszawa 2015. Google Scholar
Rysz N., Informacja jako wartość w prawie administracyjnym, [w:] J. Zimmermann (red.), Wartości w prawie administracyjnym, Wolters Kluwer, Warszawa 2015. Google Scholar
Sibiga G., Sybilski D. (red.), Ustawa o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego. Komentarz, 2022, Legalis. Google Scholar
Sybilski D., Od dostępu do informacji publicznej do ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego i otwartych danych. Ewolucja praw informacyjnych, [w:] M. Błachucki, G. Sibiga (red.), 20 lat ustawy o dostępie do informacji publicznej. Podsumowanie i perspektywy ustawowej regulacji prawa do informacji publicznej, INP PAN, Warszawa 2022. Google Scholar
Szustakiewicz P., Glosa do wyroku NSA z dnia 20 września 2018 r., I OSK 1359/18, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2019, nr 5. Google Scholar
Zajadło J., Zasada jawności a filozoficzno-prawne pojęcie prawdy, [w:] Z. Cieślak, G. Szpor (red.), Jawność i jej ograniczenia, t. 2: Podstawy aksjologiczne, 2013, Legalis. Google Scholar
Zimmermann J., Aksjomaty administracji publicznej, Wolters Kluwer, Warszawa 2022. Google Scholar
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
