Ochrona zamków oraz pałaców i dworów szlacheckich na Warmii i Mazurach – aspekty prawnokarne i kryminologiczne

Joanna Narodowska

Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Warminsko - Mazurski w Olsztynie
https://orcid.org/0000-0003-1154-5041

Maciej Duda

Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Warminsko - Mazurski w Olsztynie
https://orcid.org/0000-0002-8206-3819


Abstrakt

The authors of the paper disscuss the issues of conservation of the cultural heritage located in Warmia and Mazury region. Within the introductory issues, basic terms related to the subject matter are defined. The main part of consideration is devoted to description of the most valuable elements of the region’s material cultural heritage, such as castles, palaces and nobile manors. The particular attention is paid to presentation of pathological phenomena directed against monuments in the historical and contemporary perspective. A contrario the positive examples of revitalization of monuments of Warmia and Mazury are also pointed out. A dogmatic and legal analysis of the provisions of the law on conservation of monuments in the context of the destruction and damage of monuments are also made. The conclusions indicate the contemporary threats to the cultural heritage of the region and the possibilities of counteracting them.


Słowa kluczowe:

cultural heritage, law on conservation of monuments, destruction and damage of monuments, pathologies, good practice, criminal liability.


Achremczyk S. (red.), Życie codzienne na dawnych ziemiach pruskich. Krajobraz kulturowy Warmii i Mazur, Olsztyn 2008.   Google Scholar

Achremczyk S., Historia Warmii i Mazur, Olsztyn 2011.   Google Scholar

Bogdanowski J., Trwała ruina zamku jako problem konserwatorsko-krajobrazowy, „Ochrona Zabytków” 1977, nr 1–2(116–117).   Google Scholar

Bojarski M., Radecki W., Ochrona zabytków w polskim prawie karnym. Stan aktualny i propozycje de lege ferenda, [w:] J. Kaczmarek (red.), Prawnokarna ochrona dziedzictwa kultury. Materiały z konferencji, Gdańsk, 30 maja–1 czerwca 2005 r., Kraków 2006.   Google Scholar

Cohen S., Hooligans, Vandals and the Community. A Study of Social Reaction to Juvenile Delinquency, London 1969.   Google Scholar

Czernik Z., Adaptacje kościoła (po)garnizonowego NMP Królowej Polski w Olsztynie na tle przemian konfesyjnych, ideologicznych i własnościowych, [w:] B. Szmygin (red.), Ochrona wartości w procesie adaptacji zabytków, Warszawa 2015.   Google Scholar

Czubiel L., Zamki pokrzyżackie, biskupie i kapitulne województwa olsztyńskiego, Olsztyn 1961.   Google Scholar

Czubiel L., Zamki Warmii i Mazur, Olsztyn 1986.   Google Scholar

Dobosz P., Pojęcie dziedzictwa kulturowego i jego znaczenie dla działań polskiej administracji publicznej wobec integracji europejskiej, „Ochrona Zabytków” 2002, nr 2 (217).   Google Scholar

Duda M., Zabytki nieruchome (komentarz do art. 12 dekretu Rady Regencyjnej z 1918 r.o opiece nad zabytkami sztuki i kultury, [w:] K. Zeidler, M. Marcinkowska (red.), Dekret Rady Regencyjnej z 1918 r. o opiece nad zabytkami sztuki i kultury z komentarzem czyli eseje o prawie ochrony dziedzictwa kultury, Gdańsk 2017.   Google Scholar

Filipkowski T., Zagadnienia Prus Wschodnich w memoriałach przedłożonych Polskiemu Komitetowi Wyzwolenia Narodowego, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”   Google Scholar

, nr 1.   Google Scholar

Gadecki B., Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko przepisom, [w:] K. Zeidler, M. Marcinkowska (red.), Dekret Rady Regencyjnej z 1918 r. o opiece nad zabytkami sztuki i kultury z komentarzem czyli eseje o prawie ochrony dziedzictwa kultury, Gdańsk 2017.   Google Scholar

Gadecki B., Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Art. 108–120. Przepisy karne. Komentarz, Warszawa 2014.   Google Scholar

Gładkowska E., Niemieckie dziedzictwo na Warmii i Mazurach po roku 1945, http://www.haus.pl/pliki/cbmn/2017/Artykul%20Ewa%20Gladkowska.pdf.   Google Scholar

Golat R., Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Komentarz, Kraków 2004.   Google Scholar

Gosztyła M., Pasztor P., Konserwacja i ochrona zabytków architektury, Rzeszów 2013.   Google Scholar

Hołyst B., Przyczyny i przejawy wandalizmu, [w:] B. Hołyst (red.), Wandalizm. Aspekty socjologiczne, psychologiczne i prawne, Warszawa 1984.   Google Scholar

Jackiewicz-Garniec M., Garniec M., Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.   Google Scholar

Jackiewicz-Garniec M., Garniec M., Zamki państwa krzyżackiego w danych Prusach. Powiśle, Warmia, Mazury, Olsztyn 2016.   Google Scholar

Jagielska-Burduk A., Szafrański W., Lasik P. (red.), Zogniskowany wywiad grupowy jako metoda badań prawa ochrony dziedzictwa kultury, Bydgoszcz 2016.   Google Scholar

Jankowska-Sabat M., Zabytek nieruchomy a dziedzictwo architektoniczne. Uwagi w związku z ratyfikacją konwencji o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2012, nr LXXXVIII.   Google Scholar

Jóźwiak S., Trupinda J., Krzyżackie zamki komturskie w Prusach. Topografia i układ przestrzenny na podstawie średniowiecznych źródeł pisanych, Toruń 2012.   Google Scholar

Kałędek E., Gadecki B., Przestępczość przeciwko zabytkom. Wnioski po analizie akt spraw sądowych, [w:] M. Trzciński, O. Jakubowski (red.), Przestępczość przeciwko dziedzictwu kulturowemu. Diagnoza, zapobieganie, zwalczanie, Wrocław 2016.   Google Scholar

Krawczyk R., Analiza czynników kształtujących modus operandi sprawców niszczenia zabytków nieruchomych w Polsce, [w:] M. Trzciński, O. Jakubowski (red.), Przestępczość przeciwko dziedzictwu kulturowemu. Diagnoza, zapobieganie, zwalczanie, Wrocław 2016.   Google Scholar

Kulik M., Szczekala A., Odpowiedzialność karna za przestępstwo zniszczenia lub uszkodzenia zabytku, [w:] T. Gardocka, J. Sobczak (red.), Prawna ochrona zabytków,   Google Scholar

Toruń 2010.   Google Scholar

Lewandowska I., Trudne dziedzictwo ziemi. Warmia i Mazury 1945–1989, Olsztyn 2012.   Google Scholar

Majewski P., Ideologia i konserwacja. Architektura zabytkowa w Polsce w czasach stalinizmu, Warszawa 2009.   Google Scholar

Makiłła-Polak J., Problematyka niszczenia zabytków nieruchomych w Polsce na przykładzie sprawy zburzenia willi na ulicy Zgierskiej w Łodzi, [w:] M. Trzciński,   Google Scholar

O. Jakubowski (red.), Przestępczość przeciwko dziedzictwu kulturowemu. Diagnoza, zapobieganie, zwalczanie, Wrocław 2016.   Google Scholar

Narodowska J., Duda M., Wandalizm zabytków z perspektywy kryminologicznej, „Santander Art and Culture Law Review” 2017, nr 1(3).   Google Scholar

Narodowska J., Zabytki ruchome (komentarz do art. 18 dekretu Rady Regencyjnej z 1918 r. o opiece nad zabytkami sztuki i kultury), [w:] K. Zeidler, M. Marcinkowska (red.), Dekret Rady Regencyjnej z 1918 r. o opiece nad zabytkami sztuki i kultury z komentarzem czyli eseje o prawie ochrony dziedzictwa kultury, Gdańsk 2017.   Google Scholar

Narodowska J., Katalog prawnych form ochrony dziedzictwa przyrodniczego. Wybrane zagadnienia, [w:] W. Pływaczewski, B. Gadecki (red.), Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. Perspektywa prawna i kryminologiczna, Warszawa 2015.   Google Scholar

Nikitorowicz J., Pogranicze. Tożsamość. Edukacja międzykulturowa, Białystok 1995.   Google Scholar

Opaska J., U źródeł ochrony zabytków: rozwój systemowego konserwatorstwa w Niemczech w początkach XIX w., „Ochrona zabytków” 2010, t. 58, nr 1–4 (248–251).   Google Scholar

Parzychowska-Zaremba D., Nowe pojęcie w ochronie zabytków urbanistyki – rewitalizacja. Co to jest?, [w:] J. Wysocki (red.), Badania archeologiczne starych miast   Google Scholar

Warmii i Mazur a problemy ich rewaloryzacji, Nidzica 1998.   Google Scholar

Pływaczewski W., Grabież i niszczenie światowego dziedzictwa kultury na przykładzie tzw. Państwa Islamskiego (ISIS), „Studia Prawnoustrojowe” 2018, nr 40.   Google Scholar

Pływaczewski W., Grabież oraz niszczenie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego – rozważania na tle zjawiska mowy nienawiści, „Santander Art and Culture Law   Google Scholar

Review” 2017, nr 1(3).   Google Scholar

Poniedziałek J., Regionalizm na Warmii i Mazurach, „Studia regionalne i lokalne” 2011, nr 4(46).   Google Scholar

Pruszyński J., Dziedzictwo kultury Polski. Jego straty i ochrona prawna, tom 1, Kraków 2001.   Google Scholar

Pruszyński J., Prawna ochrona zabytków architektury w Polsce, Warszawa 1977.   Google Scholar

Razowski Ł., Zrzutka na krzyżackie zamki, „Gazeta Olsztyńska” z 1.03.2018 r.   Google Scholar

Rewski Z., O odprusaczaniu architektury Ziem Zachodnich, „Odra” 1949, nr 7(169).   Google Scholar

Rutowska M., Kilka dokumentów z lat czterdziestych, [w:] Z. Mazur (red.), Wokół niemieckiego dziedzictwa kulturowego na Ziemiach Zachodnich i Północnych, Poznań 1997.   Google Scholar

Rzempołuch A., Pruski konserwator polskich zabytków, „Spotkania z zabytkami” 2007, nr 8.   Google Scholar

Sejmik Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Program opieki nad zabytkami województwa warmińsko-mazurskiego na lata 2016–2019, Olsztyn 2019.   Google Scholar

Siemaszko A., Wandalizm – definicja, etiologia, zapobieganie, [w:] B. Hołyst (red.), Wandalizm. Aspekty socjologiczne, psychologiczne i prawne, Warszawa 1984.   Google Scholar

Trzciński M., O niszczeniu zabytków, [w:] W. Pływaczewski, B. Gadecki (red.), Ochrona dziedzictwa kulturowego i naturalnego. Perspektywa prawna i kryminologiczna, Warszawa 2015.   Google Scholar

Zeidler K., Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć, Warszawa 2010.   Google Scholar

Zeidler K., Przywrócenie zabytku do stanu poprzedniego. Wyrok WSA w Warszawie z dnia 18 kwietnia 2005 r., I S.A./Wa 311/04, „Gdańskie Studia Prawnicze. Przegląd Orzecznictwa” 2006, nr 4.   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2019-10-19

Cited By /
Share

Narodowska, J., & Duda, M. (2019). Ochrona zamków oraz pałaców i dworów szlacheckich na Warmii i Mazurach – aspekty prawnokarne i kryminologiczne. Studia Prawnoustrojowe, (43), 239–259. https://doi.org/10.31648/sp.4626

Joanna Narodowska 
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Warminsko - Mazurski w Olsztynie
https://orcid.org/0000-0003-1154-5041
Maciej Duda 
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Warminsko - Mazurski w Olsztynie
https://orcid.org/0000-0002-8206-3819