Ochrona prawna dziecka a regulacje dotyczące odpowiedzialności na gruncie kodeksu karnego i ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich
Abstrakt
Prawa dziecka, skodyfikowane na poziomie międzynarodowym w Konwencji o Prawach Dziecka, powinny być respektowane przede wszystkim, przy stosowaniu formalnej reakcji na niepożądane zachowania nieletnich. Jeżeli u podstaw myślenia o prawach dziecka leżało przekonanie o konieczności zapewnienia silniejszej, niż w przypadku praw człowieka w ogóle, ochrony, to ingerencja w życie prywatne dziecka, powinna być ograniczona do koniecznego minimum. Celem artykułu jest opisanie obowiązujących w Polsce zasad formalnej i karnej reakcji na czyny karalne popełniane przez osoby poniżej 18 r.ż. z perspektywy praw dziecka. Na uwagę zasługują regulacje art. 10 § 1 i 2 K.k. w perspektywie dopuszczalności odpowiedzialności karnej osób niepełnoletnich, a także dwa zagadnienia związane z ustawą o postępowaniu w sprawach nieletnich: posługiwanie się przez ustawodawcę równolegle sformułowaniem „czyn zabroniony” i „czyn karalny” oraz kwestia zamiany środka poprawczego na wykonywanie kary. O ile, dopuszczalność odpowiedzialności karnej osób niepełnoletnich od określonej granicy wiekowej nie jest sprzeczna z prawami dziecka, o tyle regulacje zawarte w ustawie co najmniej budzą kontrowersje. Istnienie niejednoznacznej podstawy wszczęcia postępowania przeciwko nieletniemu i dopuszczalność zastosowania reżimu odpowiedzialności karnej wobec nieletnich, w chwili czynu sprawców, wydaje się być niezgodna z prawami dziecka, w tym przede wszystkim prawem do ochrony życia prywatnego i wolnością od nieuzasadnionej ingerencji państwa.
Słowa kluczowe:
przestępczość nieletnich, prawa dziecka, Konwencja o Prawach Dziecka, odpowiedzialność karnaBibliografia
Błachut J., Gaberle A., Krajewski K., Kryminologia, Arche, Gdańsk 2007. Google Scholar
Burdziak K., Art. 10 § 2 K.k. i art. 94 u.p.n. z perspektywy art. 40 ust. 3 Konwencji o Prawach Dziecka, czyli kilka słów na temat odpowiedzialności karnej nieletnich,„Probacja” 2019, nr 2. Google Scholar
Czarnecka-Dzialuk B., Drapała K., Przejawy demoralizacji jako podstawa działań podejmowanych wobec nieletnich przez sądy rodzinne, Inst. Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 2014. Google Scholar
Gaberle A., Reakcja na niepożądane zachowania małoletnich (zagadnienia podstawowe), „Archiwum Kryminologii” 2007–2008, t. 29–30. Google Scholar
Górecki P., Konarska-Wrzosek V., Postępowanie w sprawach nieletnich. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2019. Google Scholar
Grabowska B., Szwast M., Koncepcje legislacyjne w obszarze ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, [w:] M. Szwast, K. Wiśniewska, M. Wolny (red.), Rzetelność postępowania w sprawach nieletnich, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2014. Google Scholar
Grześkowiak A., Pojęcie dziecka w prawie karnym, [w:] A. Grześkowiak, I. Zgoliński (red.), Prawo karne w ochronie praw dziecka, Wyd. Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej, Bydgoszcz 2018. Google Scholar
Hanusek T., Problemy etiologii tzw. przestępczości nieletnich, [w:] M. Dymek (red.),Zjawiska patologii społecznej wśród dzieci i młodzieży. Sposoby zapobiegania, Radom 1999. Google Scholar
Janikowski J., Włóczęgostwo jako przejaw demoralizacji dzieci – reakcja społeczna na zjawisko w świetle przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, „Studia Prawnoustrojowe” 2020, nr 48. Google Scholar
Jasiński W., Pertyka A., Rzetelność postępowania w sprawach nieletnich w świetle badań aktowych, [w:] M. Szwast, K. Wiśniewska, M. Wolny (red.), Rzetelność postępowania w sprawach nieletnich, Helsińska Fundacja Praw człowieka, Warszawa 2014. Google Scholar
Konarska-Wrzosek V., Prawny system postępowania z nieletnimi w Polsce, Wolters Kluwer, Warszawa 2013. Google Scholar
