Prawo osadzonych do korzystania z posług religijnych w dobie pandemii Covid-19
Justyna Krzywkowska
UWM w OlsztynieAbstrakt
Rozprzestrzeniający się wirus SARS-Cov-2 spowodował zaostrzenie procedur więziennych w Polsce. W celu zminimalizowania zagrożenia epidemiologicznego dyrektorzy zakładów karnych i aresztów śledczych w Polsce w uzgodnieniu z właściwymi sędziami penitencjarnymi w większości przypadków przez ponad rok (od marca 2020 r. do czerwca 2021 r.) wstrzymali możliwość wykonywania posług religijnych przez kapelanów wobec osadzonych. Funkcja kapelana więziennego przydzielana jest określonemu duchownemu przez władzę kościelną. W Polsce posługę duszpasterską w zakładach karnych i aresztach śledczych pełnią kapelani będący przedstawicielami wspólnot religijnych wpisanych do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych prowadzonego przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji lub posiadających wyznaniową ustawę indywidualną. Pewna część z tych osób pełni posługę duszpasterską w oparciu o umowę o pracę, zaś pozostali czynią to w ramach działalności charytatywnej. Posługa kapelanów przejawia się w pełnieniu dzieł miłosierdzia, głoszeniu słowa Bożego, czy sprawowaniu sakramentów świętych. Niewątpliwe praktyki religijne więźniów są sposobem zaspokojenia ich indywidualnych potrzeb, a także dążenia do akceptacji, zrozumienia i przebaczenia. Celem artykułu jest ukazanie jak w czasie trwania pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 wygląda w praktyce realizacja prawa osadzonych do wolności religijnej. Wprowadzone różnego rodzaju obostrzenia: począwszy od całkowitego zakazu kapelanom więziennym wejścia na teren jednostek penitencjarnych, po prowadzenie wyłącznie posług religijnych w formie indywidualnej, po aktualną możliwość odprawiania Mszy świętej przy zapełnieniu 75% miejsc w kaplicy więziennej. Wielu kapelanów zakładów karnych i aresztów śledczych jest zdania, że wprowadzone przepisy restrykcyjne wywarły niekorzystne skutki w sferze duchowej osadzonych, o czym świadczy drastyczny spadek osób osadzonych przyjmujących posługę religijną.
Słowa kluczowe:
kapelan więzienny, wolność sumienia, wolność religii, pandemia, dyrektor zakładu karnego, przekonania religijneBibliografia
Bielecki M., Wolność religijna, [w:] Leksykon prawa wyznaniowego. 100 podstawowych pojęć, red. A. Mezglewski, Warszawa 2014. Google Scholar
Hucał M., Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Warszawa 2012. Google Scholar
Kaczmarczyk R., Ochrona swobody sumienia jako dobra osobistego osoby niewierzącej. Glosa do wyroku SN z dnia 20 września 2013 r., II CSK 1/13, „Państwo i Prawo” 2017, nr 3. Google Scholar
Kalisz T., Sędziowski nadzór penitencjarny. Polski model nadzoru i kontroli nad legalnością i prawidłowością wykonywania środków o charakterze izolacyjnym, Wrocław 2010. Google Scholar
Kamiński I.C., Wolność myśli, sumienia i wyznania w orzecznictwie ETPCz za lata 2008-2009, „Europejski Przegląd Sądowy” 2010, nr 11. Google Scholar
Leszczyński P., Wolność sumienia, [w:] Leksykon prawa wyznaniowego. 100 podstawowych pojęć, red. A. Mezglewski, Warszawa 2014. Google Scholar
Maroń G., Polskie prawodawstwo ograniczające wolność religijną w okresie pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 a standardy państwa prawa – wybrane zagadnienia, „Przegląd Prawa Publicznego” 2021, nr 1, s. 33-49. Google Scholar
Nikołajew J., Duszpasterstwo więzienne w Polsce w świetle badań własnych, [w:] Duszpasterskie i profilaktyczne aspekty służby penitencjarnej, red. S. Bukalski, Szczecin 2010. Google Scholar
Nikołajew J., Wolność sumienia i religii skazanych i tymczasowo aresztowanych, Lublin 2012, ss. 262. Google Scholar
Nikołajew J., Wychowawcza, terapeutyczna i kulturotwórcza rola kapelana więziennego, [w:] Ius et historia. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Jerzemu Markiewiczowi, red. T. Guz, W. Bednaruk, M. Pałubska, Lublin 2011. Google Scholar
Partyk A., Poddanie człowieka wbrew jego woli praktykom religijnym lub działaniom sprzecznym z nakazami wyznawanej przez niego religii w kontekście naruszenia swobody sumienia i wyznania, LEX/el. 2014. Google Scholar
Rakoczy B., Glosa do wyroku SN z dnia 20 września 2013 r., II CSK 1/13, „Przegląd Prawa Wyznaniowego” 2016, nr 1. Google Scholar
Różański M., Kapelan więzienny. Prawne podstawy duszpasterzowania, [w:] Wolność sumienia i religii osób pozbawionych wolności. Aspekty prawne i praktyczne, red. J. Nikołajew, K. Walczuk, Warszawa – Siedlce 2016. Google Scholar
Różański M., Lischynska N., Wolność religijna w miejscach pozbawienia wolności w czasie pandemii Covid-19, [w:] State and society facing pandemic, red. E. Burda, C. Lázaro Guillamón, M. Sitek, Bratysława 2020. Google Scholar
Serzhanova V., Tuora-Schwierskott E., Wolność sumienia i wyznania w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2018, nr 2. Google Scholar
Sobczyk P., Wolność sumienia i religii w art. 53 Konstytucji Rzeczypospolitej z dnia 2 kwietnia 1997 r., „Prawo Kanoniczne” 2001, nr 3-4 (44). Google Scholar
Stańczuk I., Ograniczenia wolności sumienia i religii w związku z wprowadzeniem stanu epidemii w Polsce, [w:] Człowiek. Państwo. Kościół. Księga jubileuszowa dedykowana księdzu profesorowi Arturowi Mezglewskiemu, red. P. Sobczyk, P. Steczkowski, Lublin 2020. Google Scholar
Strus Z., Glosa do wyroku SN z dnia 20 września 2013 r., II CSK 1/13, „Forum Prawnicze” 2013, nr 5. Google Scholar
UWM w Olsztynie
